T24 Dış Haberler
ABD’de Halkbank hakkında ‘dolandırıcılık’, ‘İran’a yönelik yaptırımların delinmesi’ ve ‘kara para aklama’ suçlamalarıyla iddianame hazırlandı.
İddianamede “Halkbank’ın üst yönetimi yüksek düzeyli Türk hükümeti yetkilileri tarafından desteklendi ve korundu” dendi.
Halkbank’a ABD’yi dolandırmak için komplo kurma, Uluslararası Acil Ekonomik Güç Yasası’nı ihlâl etme (IEEPA), banka yolsuzluğu, banka yolsuzluğu için komplo kurma, para aklama ve para aklama için komplo kurma suçlamaları yöneltiliyor.
ABD Adalet Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Halkbank’ın davası için ABD Bölge Mahkemesi Hakimi Richard M. Berman görevlendirildi. Davaya ABD Savcı Yardımcısı Michael D. Lockhard, Sidharda Kamaraju, David W. Denton Jr., Jonathon Rebold ve Kiersten Fletcher bakacak.
Manhattan Federal Mahkemesi’ne gönderilen iddianamedeki ithamlar şu şekilde:
* 2012’den 2016’ya kadar -2016 da dahil olmak üzere- Halkbank Türkiye’deki yasalara bağlı kurumsal bir yabancı finans kuruluşuydu. Halkbank’ın hisselerinin çoğu Türkiye hükümetine ait. Halkbank ve yetkilileri, aracıları ve eş-fesatçıları doğrudan ve dolaylı yollarla İran, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer ülkelerdeki para hizmeti işletmelerini ve paravan şirketlerini, İran'ın ABD mali sistemine erişimine yönelik yasağı, İran petrol ve gaz satışı süreciyle, İran hükümeti, İranlı oluşum ve kişilere altın satışına ilişkin kısıtlamaları ihlal etmek ve delmek için kullandılar. Halkbank bilerek bu tertibi kolaylaştırdı, ABD'deki düzenleyicileri ve yabancı bankaları aldatmaya yönelik sahte işlemlerin tasarımına katıldı ve ABD'deki düzenleyicilere Halkbank'ın katılımı hakkında yalan söyledi.
* İran ve Türkiye’deki üst düzey yetkililer bu tertibe katılıp korudu. Bazı yetkililer tertibin işlemesi için on milyarlarca dolarlık rüşvetler aldılar, böylece bu şekilde tertibi teşvik edip, tertibe katılanları koruyabilecek, bu tertibin ABD’li düzenleyicilerin radarına takılmasını engelleyebileceklerdi.
* İran’ın Türkiye’nin ulusal petrol ve gaz şirketine petrol ve gaz satışı, diğerleriyle birlikte Halkbank’taki hesaplara yatırılan paralarla gerçekleşti. Bu hesaplar İran Merkez Bankası, İran Milli Petrol Şİrketi (NIOC), ve İran Ulusal Gaz Şirketi ismiyle açılmıştı. Bu süre içinde Halkbank NIOC’un Türkiye’ye İran petrolü satışı sürecinin yegâne havuzuydu. Çünkü İran’a yönelik ABD yaptırımları ve ABD bankalarının para aklama karşıtı politikaları nedeniyle İran’ın bu fonlara ulaşması, bunların İran’a geri transferi ya da fonların İran devlet kurumları ve çıkarları için uluslararası finansal transferler için kullanılması zordu. 2012 yılı ya da civarında NIOC ve İran Merkez Bankası’nın Halkbank’taki hesaplarında milyarlarca dolar birikti.
* Halkbank, İran yararına çok sayıda yasadışı işleme dahil oldu, eğer bunlar ortaya çıksaydı banka ABD yasaları kapsamında yaptırımlara maruz kalacaktı. Bu işlemler arasında; (1) İran petrol ve gazı satışı sürecinde Halkbank’a yatan paralarla İran hükümeti yararına altın alımına izin verdi; (2) İran petrol ve gazı satışı sürecinde Halkbank’a yatan paralarla İran’a ihraç edilmeyen altın satın alımına izin verdi, bu şekilde “ikili ticaret” kuralını ihlâl etti; (3) İranlı müşteriler gıda ve ilaç almış gibi görünen ilişkin hileli işlemleri kolaylaştırdı, aslında gıda ya da ilaç alımı yokken İran hükümetine ilişkin yaptırımlardaki ‘insani muafiyetlerden’ yararlanmak için böyle gösterildi,
* Bu yöntemlerle Halkbank kanunsuz bir şekilde yaklaşık 20 milyar dolarlık transfer yaptı.
* Kıdemli Halkbank yetkilileri işleri kapsamında ve Halkbank’ın çıkarları için bu işlemlerin gerçek doğasını ABD Hazinesi yetkililerinden gizledi, böylece Halkbank ABD’nin yaptırımlarına uğrama riskine girmeden ve ABD’nin mali kuruluşlarında temsilci hesaplar tutma imkânını kaybetmeden İran hükümetine milyarlarca dolarlık hizmet sağladı.
* Halkbank’ın dahil olduğu bu tertibin amacı ve etkisi İran petrol fonlarını Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde fonların İran bağlantılarını gizleyen paravan şirketlerin adıyla bir havuz oluşturmaktı. Bu noktadan itibaren donlar İran hükümeti ve İran bankaları adına uluslararası ödemeleri yapmak için kullanıldı, bunların arasında ABD’nin yaptırım yasalarını ihlâl eden ABD mali sistemi üzerinden geçen ABD doları transferleri de vardı.
* Halkbank’a ABD’yi dolandırmak için komplo kurma, Uluslararası Acil Ekonomik Güç Yasası’nı ihlâl etme (IEEPA), banka yolsuzluğu, banka yolsuzluğu için komplo kurma, para aklama ve para aklama için komplo kurma suçlamaları yöneltiliyor.
ABD savcısı Geoffrey S. Berman “Etkin, adil ve kamuya açık görülen Halkbank Genel Müdürü’nün davasında jüri, Ocak 2018’de mahkumiyet kararı verdi, Halkbank’ın üst seviyeli yönetiminin ulusun İran rejimine karşı yaptırımlarını delen utanmaz tertibe dahil olduğunu gösterdi. Bugünkü iddianamede öne sürüldüğü üzere Halkbank’ın milyarlarca dolar değerindeki İran petrol gelirinin yasadışı hareketine sistemik katılımı kıdemli banka yetkilileri tarafından tasarlandı ve uygulandı. Bankanın küstah yönetimi, bu tertibi geliştirmek ve korumak için milyonlarca dolar rüşvet alan üst düzey Türk devlet yetkilileri tarafından desteklendi ve korundu. Halkbank artık bir Amerikan mahkemesine cevap vermek zorunda kalacak" dedi.
Aynı yargıç Hakan Atilla davasına da bakmıştı
Davaya bakacak olan yargıç Berman daha önce eski Halkbank Genel Müdürü Hakan Atilla'nın hüküm giydiği davaya da bakmıştı.
Atilla, ABD'de yargılandığı davada kendisine yöneltilen altı suçlamadan beşi olan "ABD Hazine Bakanlığı'nı dolandırmak için kumpas kurma", "Uluslararası Acil Ekonomik Güç Yasası'nı (International Emergency Economic Powers Act) delmek için kumpas kurma", "bankacılık sisteminde sahtekarlık yapma", "bankacılık sisteminde sahtekarlık yapmak için kumpas kurma" ve "kara para aklamak için kumpas kurmadan" suçlu bulunmuştu.
ABD'de 32 ay hapis cezasına çarptırılan Atilla, cezasının önemli bir bölümünü tamamladıktan sonra Temmuz ayında Türkiye'ye gelmişti.
Davanın diğer tutuklu sanığı İran asıllı iş adamı Reza Zarrab ise savcılık lehine tanıklık yapmayı kabul etti ve ceza almadı. Mahkemede İran yaptırımlarını delme iddiasıyla ilgili yapılanları anlatan Zarrab'ın şu anda nerede olduğu bilinmiyor.
Eski Bakan Çağlayan da iddianamede
Aynı davada Zarrab ve Atilla dışında, aralarında eski Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın da bulunduğu toplam dokuz kişiye yönelik suçlamalar yer alıyordu.
Davanın ardından Halkbank'a yaptırım getirilebileceği yönünde iddialar ortaya atılmıştı. Ancak ABD Hazine Bakanlığı bu konuda bir adım atmamıştı.
Çağlayan bu iddianamede de yer aldı. İddianamede "Çağlayan Zarrab'a (altın satışı tertip konusua) yardım etmeyi kabul etti ama kârının yarısını talep etti. Zarrab, Çağlayan'a Euro, TL ve ABD doları olarak toplam 70 milyon dolar değerinde rüşvet verdi" ifadeleri kullanıldı.