Güngör Uras
(Milliyet, 03 Eylül 2012)
Ekonomi ne durumda? Kime rastlasam bunu soruyor. Bu soruya tek bir cevap verilemez. Kiminin durumu iyi, kiminin kötüdür. Fakat ülkelerin ekonomisinin iyiliğinden kötülüğünden söz edilirken, belli göstergelere bakılır.
2012 yılının Ağustos ayı bitti. Kalıyor geriye 4 ay daha... Bugüne kadar yayınlanmış göstergeleri sayın okuyucularıma özetleyeceğim.
Bunlara bakarak sizler durumumuz iyi mi, kötü mü karar veriniz.
İyi olmayan göstergeler
Sanayi üretimi göstergeleri çok düşük
Sanayi üretimi büyümenin dinamiğidir. Sanayi üretimi düşünce işsizlik tehlikesi de belirir. 2011 yılının ilk 6 ayında sanayi üretimi yüzde 11.0 oranında artmıştı. Bu yıl 6 aylık artış yüzde 3.1 oranında kaldı.
Ara malı üretimi artışı yüzde 10.2’den yüzde 3.2’ye, dayanıklı tüketim malında artış yüzde 13.1’den yüzde 1.8’e, dayanıksız tüketim malında yüzde 5.5’den yüzde 2.8’e, enerjide yüzde 9.6’dan yüzde 4.9’a, sermaye mallarında yüzde 22.8’den yüzde 2.4’e geriledi.
Özel sektör yatırım yapmaya niyetli değil
Yılın ilk 6 ayında özel sektörün aldığı teşvik belgelerinin sayısı 2011 yılının aynı dönemine göre yüzde 24.4 oranında, belgeye bağlanan yatırım tutarı yüzde 31.3 oranında, belgelerdeki istihdam hedefi yüzde 22.4 oranında geride.
İç talep hızla daraldı
2011 yılının tamamında yüzde 19.3 oranında artan beyaz eşya satışlarındaki artış ilk 6 ayda yüzde 0.9’da kaldı. Tüketim malı ithalatı yüzde 15.9 azaldı. Otomobil satışlarındaki 6 aylık azalma yüzde 15.6 oldu. Yatırım malı ithalatı yüzde 10.5 geriledi.
TL mevduat artmıyor
2011 Temmuz ayı sonundan bu yılın temmuz ayı sonuna yurtiçi yerleşiklerin mevduatı sadece yüzde 5.3 oranında arttı. Yabancı para mevduatındaki artış yüzde 13 oranında.
TL. kredilerdeki artış yüzde 19.2 iken yabancı para kredilerindeki artış yüzde 15.3 oranında.
Konut kredilerindeki yıllık artış yüzde 9.07, ihtiyaç kredilerindeki artış yüzde 17.16, kredi kartı borçlarındaki artış yüzde 24.0 oranında.
Büyümede yüzde 4’ü bile tutturamama riski var
Büyümede hükümetin öngördüğü yüzde 4 hedefinin aşılabileceği tahmin ediliyordu. Yılın ikinci yarısında yüzde 4 hedefinin altında kalma tehlikesi belirdi.
Yılın ilk 3 ayında 2011 yılında ekonomi yüzde 11.9 büyümüştü. Bu yıl aynı dönemde yüzde 3.2 oranında büyüyebildi.
Kapasite kullanımı düşük gidiyor
İmalat sanayinin kapasite kullanım oranı 2011 yılı Temmuz ayında yüzde 75.4 idi, bu yılın temmuz ayında yüzde 74.8 oldu. Ağustos’ta 74.3’e geriledi.
Bu yıl tarımda sorun var
2012 yılının ilk tahmini bir önceki yıla göre tahıllarda azalışı, sebze ve meyve ürünleri artışı işaret ediyor. Tahıl ürünlerinin üretim miktarlarının bir önceki yıla göre yüzde 5.2 oranında azalarak yaklaşık 33.4 milyon ton olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
Bir önceki yıla göre buğday üretiminde yüzde 7.8 oranında azalma var. Üretim 20.1 milyon ton olacak, arpa üretiminin yüzde 6.6 oranında azalarak 7.1 milyon ton olacak, Mısır üretiminde işse yüzde 9.5 artış bekleniyor. Üretim yaklaşık 4.6 milyon tona ulaşacak.
Talebin daralmasına rağmen enflasyon yüksek
Talep daralınca enflasyonun da gerilemesi beklenir. Merkez Bankası’nın para politikasına, Hazine’nin mali politikayı sıkmasına rağmen 2011 yılı Temmuz ayında yüzde 6.31 olan Tüketici Fiyatları Endeksi artış oranı bu yıl yüzde 9.07’ye tırmandı.
Özel sektör dış kredilerini azaltamıyor
Özel sektörün 2011 yılı Haziran ayında uzun vadeli kredi borcu 124.8 milyar dolardı, bu yıl 127.1 milyar dolar. Bankaların borcu 39.8 milyar dolardan 47.5 milyar dolara yükselirken reel sektörün borcu 85.0 milyar dolardan 79.6 milyar dolara geriledi. Özel sektörün 32.7 milyar dolar da kısa vadeli borcu var. Bunun 28.9 milyar doları bankaların borcu.
Bütçenin durumu kötü
2011 yılı Ocak-Haziran döneminde bütçenin gelirleri yüzde 31.7 oranında artmıştı, bu yıl yüzde 17.8 oranında arttı. Giderleri yüzde 7.1 oranında azalmıştı. Bu yıl yüzde 11.8 oranında arttı.
Sonuç olarak geçen yılın 6 aylık bütçesi 2.8 milyar TL. fazla vermişken bu yıl 6.7 milyar TL. açık verdi.
Ocak-temmuz 7 aylık Hazine nakit dengesi geçen yıl 4.4 milyar TL. açık vermişti, bu yıl 22.1 milyar TL’lik bir açık ortaya çıktı.
Tüketicinin, üreticinin, tüccarın, inşaatçının morali iyi değil
İnsanların gelecek hakkındaki bekleyişleri önemlidir. TÜİK’in sektörel güven endeksine göre ağustos ayında hizmet, perakende ve inşaat sektöründe güven endeksi aşağıya inmiş durumda
Merkez Bankası’nın reel kesim güven endeksi nisanda 116.0, temmuzda 107.3 iken ağustosta 104.5’e geriledi.
Siparişlerde gerileme, stokta artış var. Mart ayında 110 olan genel endeks 98’e düştü.
Sayın okuyucularımın daha fazla kafalarını karıştırmak istemiyorum. Verdiğim bilgiler devletin yayınladığı rakamlara dayalı bilgilerdir. Bunları okuduktan sonra 2012 yılının durumu hakkında sizler karar veriniz.
Tabii ki ekonomide daha başka şeyler de var. Hükümet duble yollar, hava alanları barajlar yaptırıyor. Özel sektör binalar dikiyor, AVM’ler açıyor. Döviz kıtlığı yok. İsteyen 1.80 TL dolayında ödeme yaptığında döviz buluyor. Dükkânlarda her çeşit yerli ve ithal malı eşya var. Ne var ki, ekonomilerin durumu nasıl diye sorulduğunda, genelde yukarıda sıralanan göstergelere bakılıyor. Bu göstergeler iyi ise hükümetler daha çok yol, baraj yapabiliyor. Sağlık hizmeti verebiliyor. İnsanlar daha kolay iş buluyor, gelirleri artıyor.
Turizmde işler kötü
Bu yılın ilk 6 ayında yabancı turist girişi 12.1 milyondan,11.7 milyona, yabancı turist döviz geliri 6.7 milyar dolardan 6.5 milyar dolara geriledi. Turizm geliri bizim için ihracat gelirinden sonra en önemli döviz geliridir.
İyi olan göstergeler
İhracat artışı sürüyor, ithalat artışı durdu
İlk 7 ayda toplam ihracat geliri 87.2 milyar dolar. Geçen yılın aynı dönemine göre 9.8 milyar dolar fazlalık var. Bunun 7.0 milyar doları altın ve kıymetli taş olduğuna göre, geleneksel ihraç ürünlerindeki artış 2.8 milyar dolar demektir.
İthalatta artış durdu. Ufak da olsa gerileme var. Geçen yılın ilk 7 aylık dönemine göre ithalat harcamaları 2.8 milyar dolar azaldı. Dış Ticaret Açığı, ihracat ile ithalat arasındaki farktır. Yılın 7 ayında ithalat 137milyar dolar , ihracat 87 milyar dolar, dış ticaret açığı 50 milyar dolar oldu. Geçen yılın aynı döneminde dış ticaret açığı 63 milyar dolar idi. Dış ticaret açığında 13 milyar dolar azalma var.
Cari açık küçülüyor
Cari açığımız (döviz açığımız) dış ticaret açığından kaynaklanır. Dış ticaret açığında ilk 7 ayda gerçekleşen 13 milyar dolar azalma, ilk 7 ayın cari açığının (döviz açığının) da küçülmesine yol açacak. 2011 yılının ilk 6 ayında döviz açığımız 44.7 milyar dolardı. Dış ticaret açığının küçülmesinin sonucu cari açık da küçüldü. Bu yılın ilk 6 ayında 31 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhtiyaçdan çok döviz girişi var. Bu nedenle döviz ucuzluyor.Döviz rezervi büyüyor.
İşsizlik oranı geriledi
2011 yılı Mayıs ayında işsizlik oranı yüzde 9.4 ve işsiz sayısı 2.5 milyondu. Bu yılın mayıs ayında işsiz sayısı 2.2 milyona, işsizlik oranı yüzde 8.2’ye geriledi.