Andy Verity
BBC Ekonomi Muhabiri
Özbekistan'ın eski devlet başkanı İslam Kerimov'un pop yıldızı ve diplomat olarak öne çıkan kızı Gülnara Kerimova'nın, Londra'dan Hong Kong'a kadar satın aldığı mülklere yaklaşık 240 milyon dolar harcadığı ortaya çıktı.
Orta Asya'da ifade özgürlüğü, demokrasi ve yolsuzlukla mücadele gibi alanlarda çalışan Freedom for Eurasia'nın (Avrasya için Özgürlük) araştırmasına göre, Gülnara Kerimova, rüşvet ve yolsuzluktan elde edilen paraları İngiliz şirketler aracılığıyla evler ve özel uçaklar almak için kullandı.
Araştırmaya göre anlaşmalarda adı geçen İngiltere merkezli şirketler Londra ve Britanya Virjin Adaları'ndaki muhasebe şirketleri tarafından temsil edildi.
Rapor, İngiltere'nin sebepsiz zenginleşmeyle mücadelesine dair yeni şüpheler doğuruyor.
İngiliz yetkililer uzun süredir, yurtdışından suçluların kara para aklamak için İngiltere'den mülk almasını engellemeye yönelik yeterince adım atmamakla eleştiriliyor.
Raporda Kerimova'nın İngiltere'de mülk edinmesinin kolaylığı "endişe verici" olarak nitelendiriliyor.
Raporda, Kerimova'yla bağlantılı şirketler adına hareket edenlerin, bu şirketlerin ona bağlı olduğunu ya da paranın kaynağının şüpheli olabileceğini bildiğine dair bir önerme yer almıyor.
İngiltere'de bu hizmeti vermiş olan hiç kimseye soruşturma açılmadı ya da ceza verilmedi.
'Tüm zamanların en büyük rüşvet ve yolsuzluk olaylarından biri'
Gülnara Kerimova'nın bir dönem, Orta Asya ülkesi Özbekistan'ı 1989'dan öldüğü 2016'ya kadar yöneten babası İslam Kerimov'un halefi olabileceği konuşulmuştu.
Gülnara "Googoosha" sahne adıyla pop müzik videoları çekti, bir mücevher firması kurdu ve İspanya Büyükelçisi olarak görev yaptı.
Ama 2014'te aniden gözden kayboldu. Sonradan Gülnara'nın babası hala görevdeyken yolsuzluk yaptığı suçlamalarıyla gözaltına alındığı ve 2017'nin Aralık ayında da ceza aldığı anlaşıldı.
2019 yılında, ev hapsinin kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle cezaevine gönderildi.
Savcılar onu aralarında İngiltere, Rusya ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin de bulunduğu 12 ülkede 1 milyar dolardan fazla varlığı olan bir suç örgütüne dahil olmakla suçladı.
Freedom for Eurasia'nın araştırmasında yer alan ve Oxford Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan Tom Mayne, "Kerimova davası tüm zamanların en büyük rüşvet ve yolsuzluk olaylarından biri" diyor.
Ancak Kerimova ve çevresindekiler, yolsuzlukla kazanıldığı iddia edilen parayla alınan bazı mülkleri halihazırda satmıştı.
Emlak ve arazi kayıtlarını inceleyen Freedom for Eurasia, Kerimova gözaltına alınmadan önce kaynağı şüpheli parayla İngiltere, İsviçre, Fransa, Dubai ve Hong Kong dahil farklı yerlerde alınmış en az 14 mülk kaydına ulaştı.
14 Mart'ta yayımlanacak olan rapor "Özbek Prensesine kim bu olanağı verdi?" başlığını taşıyor.
Raporda Londra içinde ve yakınında satın alınmış ve şu anki değerinin yaklaşık 50 milyon sterlin olduğu tahmin edilen beş mülke odaklanılıyor.
Bunlardan üçü Buckingham Sarayı'nın hemen batısındaki Belgravia'da, biri Mayfair'da ve biri de Surrey'de kendi gölü bulunan, yaklaşık 18 milyon sterlin değer biçilen bir köşk.
Belgravia'daki iki apartman dairesi 2013'de, Kerimova gözaltına alınmadan önce satılmış.
2017'de ise Mayfair'daki ev, Surrey'deki köşk ve Belgravia'da kalan apartman dairesi, Serious Fraud Office (Ciddi Dolandırıcılıklar Ofisi) tarafından dondurulmuş.
Freedom for Eurasia'nın raporu Londra'da ve Virjin Adaları'nda Kerimov ya da çevresindekilerce, suçtan elde edilmiş parayı emlaka ve özel jetlere harcamasına yardım eden şirketlerin isimlerini de içeriyor.
Kerimova'nın erkek arkadaşı Rustam Madumarov ve Kerimova'nın ortakları olduğu iddia edilen diğer isimler resmi evraklarda İngiltere, Cebelitarık ve Britanya Virjin Adaları'daki şirketlerde "yararlanma hakkı" olan kişiler olarak geçiyor - bu, şirketler üzerindeki kontrolü belirten yasal bir terim.
Ancak rapora göre bu isimler sadece birer paravandı ve şirketler tarafından milyonlarca doları aklamak için kullanıldı.
Kerimova'yla bağlantılı İngiltere merkezli iki şirketin - Panally Ltd ve Odenton Management Ltd'nin muhasebe işlemleri, ofisi eskiden New Oxford Street üzerinde olan SH Landes LLP şirketince sağlandı.
Temmuz 2010'da SH Landes başka bir şirketi kaydettirmeye veya satın almaya çalıştı. Amaç yaklaşık 40 milyon dolarlık bir özel jeti satın almaktı ve "yararlanma hakkı" resmi olarak Madumarov'un üstünde görünüyordu.
Ancak rapora göre satın almanın arkasındaki asıl isim Kerimova'ydı.
SH Landes'e Madumarov'un parasının kaynağı sorulduğunda şu cevabı vermişlerdi:
"Onun şahsi zenginliğine yönelik bir sorunun bu durumda anlamlı olduğunu düşünmüyoruz."
Görünüşe göre bunun nedeni, özel jeti almak için verilen paranın Madumarov'un kendi şahsi hesabından çıkmamış olmasıydı.
Londra merkezli SH Landes şirketi daha sonra Madumarov'un servetinin bir kısmının Özbekistan'da Uzdonrobita adlı bir cep telefonu şirketinden geldiğini açıkladı.
Uzdonrobita şirketinin Kerimova ile bağlantılı olduğuna dair şüpheler zaten vardı.
2004 yılında Moscow Times gazetesi Kerimova'nın Uzdonrobita şirketinden sahte faturalarla 20 milyon dolar hortumladığını iddia etmişti.
Eski bir danışmanı da Kerimova'ya "tehdit ve şantajla para elde etme" suçlaması yöneltmişti.
Özbekistan kara para aklanmasıyla ilgili yüksek riskli bölgeler arasında görüldüğü için, rapora göre, SH Landes'in fonların suçtan elde edilmediğinden emin olmak için detaylı bir inceleme yapmış olması gerekirdi.
SH landes, Panally Ltd.'nin 2012'de finansal bilanço raporlamalarını yapmıştı. Freedom for Euroasia, raporların Eylül 2013'te Karimova'nın yakın bir iş arkadaşı olan Gayane Avakyan tarafından imzalandığını söylüyor.
BBC önceki yıl Avakyan'ın "Özbekistan'da milyon dolarlık bir dolandırıcılık ve yolsuzluk skandalının" merkezinde yer alan Cebelitarık'a kayıtlı Takilant şirketinin resmi intifa hakkı sahibi olduğu iddialarını yayımlamıştı.
Steven Landes BBC'ye yaptığı açıklamada, "SH Landes LLP'nin Gulnara Kerimova ile hiç ilişkisi olmadı. SH Landes LLP, Rustam Madumarov adına hareket etti. SH Landes LLP, tüm müşterileri için detaylı incelemeler yaptı ve düzenleyici makamlar süreç boyunca bilgilendirdi" dedi.
Freedom for Euroasia'dan Tom Mayne, Kerimova'nın İngiltere'de mülk edinmesinin bu kadar kolay görünmesinin endişe verici olduğunu belirtti:
"Yetkililer, diğer ülkeler onlara ait banka hesaplarını ve mülkleri dondurduktan yıllar sonra ancak 2017 yılında harekete geçtiler."