Fransız nükleer tesislerinin güvenliği Fransa’nın üç komşusu tarafından kaygı verici tezlerle eleştirilmeye başlandı. Almanya, Lüksemburg ve İsviçre, “Avrupa güvenlik normlarına uymadıkları” gerekçesiyle Fransa’daki iki nükleer santralin ivedilikle kapatılmasını talep ediyor.
Cenevre kantonu şikayet etti
İsviçre'deki Cenevre kantonu, “kişilerin hayatını tehlikeye attığı ve suların kirlenmesine neden olduğu” gerekçeleri temelinde Fransa’nın İsviçre sınırı yakınlarındaki Bugey nükleer santralinin kapatılması için Fransız mahkemelerine dava başvurusunda bulundu. Cenevre kentine kuş uçusu 70 km uzaklıkta olan 5 reaktörlü santral 1972 yılından bu yana hizmet veriyor. Santraldeki reaktörlerden 1'i kullanılamaz hale geldiği için şu an sökülme aşamasında. Diğer 4’ünün ise Fransa’nın toplam elektrik tüketimin yüzde 4,5’ini tedarik ettiği belirtiliyor. Ancak bu reaktörlerden 1'i de teknik sorunlardan ötürü 27 Ağustos 2015 tarihinden bu yana çalışmıyor.
Fransa’nın en eski ikinci nükleer santrali olma özelliğine sahip tesisin güvenliği Cenevre kantonu tarafından geçen yıl da gündeme taşınmıştı. Fransa ve Avrupa’daki nükleer karşıtları da Fransa’nın en büyük ikinci kenti olan Lyon’a sadece 30 km uzaklıkta olan santralin acilen kapatılması için yıllardır kampanya yürütüyor.
Cenevre kantonu Fransız mahkemeleri önünde Fransa’nın eski Çevre Bakanı avukat Corinne Lepage tarafından savunulacak. Lepage 1998 yılında, yine İsviçre makamlarının başvurusu üzerine benzer bir hukuk mücadelesi yürütmüş ve Fransa’nın Isere ilinde “Super-Phenix” olarak bilinen Creys-Malville nükleer santralinin kapatılmasını sağlamıştı.
Cenevre kantonunun mahkemeye başvurma kararı Fransız Çevre Bakanı Segolene Royal’in Fransa’daki nükleer santrallerin kullanım sürelerinin 10 yıl daha uzatılacağını açıklamasının hemen ardından geldi. François Hollande 2012 yılında cumhurbaşkanı seçildiği tarihte Fransa’nın nükleer enerjiye bağımlılığını 2025 yılına kadar yüzde 75’ten yüzde 50’ye indirme vaadinde bulunmuş, bu karar komşu ülkeler tarafından memnuniyetle karşılanmıştı.
İsviçreliler Fransa’nın eski nükleer tesislerin kullanım sürelerinin uzatılması planına anlam veremiyor. Fransız Sayıştayı tesislerin modernizasyon çalışmalarının maliyetinin 100 milyar euro’yu bulacağını belirtiyor.
Almanya ve Lüksemburg'un endişesi
İsviçre gibi Almanya ve Lüksemburg da Fransa’nın nükleer planlarından hoşnut olmadıklarını açıkça dile getirmeye başladı. İki ülke, 3 Mart Perşembe günü ortaklaşa Avrupa Komisyonu’na başvurarak Fransa'nın kuzeydoğusundaki Moselle ili sınırları içinde yer alan Cattenom nükleer santralinde güvenliğin AB normlarıyla uyumu konusunda görüş istedi. Almanya ve Lüksemburg’un girişimlerinin temelinde santralin güvenliği hakkında Alman Yeşiller Partisi tarafından hazırlatılan bir uzman raporu yatıyor.
Şubat ayında yayımlanan 70 sayfalık raporda, santralin nükleer güvenlik konusunda uluslar arası normlara uymadığı, 7 şiddetinde bir depreme, yoğun sellere veya uçak kazasına dayanamayacağı not ediliyor. Raporda, “Eğer bu santral bugün Almanya’da olsa kapatılmış olurdu” ifadesi de yer alıyor. Lüksemburg ve Almanya şimdi Fransa’dan nükleer tesislerin güvenliğiyle ilgili 5 Aralık 2013 tarihli AB direktifini uygulamasını istiyor. Söz konusu direktif Japonya’da 2011 yılında meydana gelen Fukuşima nükleer faciasının ardından hazırlanmıştı.
Almanya Çevre Bakanı Barbara Hendricks ve Lüksemburg Sağlık Bakanı Lydia Mutsch tarafından önümüzdeki günlerde Fransa Çevre Bakanı Royal’e ayrıntılı açıklama talebinde bulunmak için ortaklaşa bir mektup gönderileceği de belirtiliyor. Fransız nükleer güvenlik yetkilileri ise “Rapor Almanca olduğu için henüz açıklama yapamayacaklarını” söylüyor.
"Fukuşima çabuk unutuldu"
Buna karşılık, Fransız Nükleer Emniyet Otoritesi Başkanı Pierre-Franck Chevet Fukushima benzeri bir kazanın Avrupa’da da meydana gelebileceğini söyledi. Fukuşima’nın “çabuk unutulduğunu” hatırlatan Fransız yetkili, Libération gazetesine yaptığı açıklamada, Japonya’dakine benzer bir kazanın Avrupa kıtasında da gerçekleşebileceği fikrinden yola çıkılarak nükleer güvenliğin iyileştirilmesi gerektiğini savundu.
Öte yandan, Fransa'da nükleer karşıtı birçok kuruluş da nükleer güvenlik kurallarının yumuşatılması konusunda 30 Aralık 2015 tarihinde hükümet tarafından sessiz sedasız çıkarılan kararnamenin iptali için Danıştay’a başvurdu. Fransız çevreciler kararnamenin, Fransa'daki nükleer güvenlik önlemlerini AB düzeyinde belirlenmiş normların altına çektiğini ve “nükleer lobisine taviz verildiğini” savunuyorlar.
Fransız nükleer devi Areva 2015 bilançosunu geçen hafta açıklamış ve 2 milyar euro zarar göstermişti. Fransız hükümetinin Areva’yı batmaktan kurtarmak için birçok bankayla 1,1 milyar euro değerinde yeni bir kredi dilimi için anlaştığı açıklandı.