T24 Dış haberler
İdil Uzay Uzun/Paris
Nüfusun giderek yaşlandığı Fransa’da meclisin güvenoyu verdiği emeklilik reformuna tepki olarak 180 binden fazla gösterici ülkenin 245 noktasında protestolar yapıyor. Fransa Cumhurbaşkan Emmanuel Macron’a karşı reform paketi sebebiyle başlayan hareket, dün ulusal çapta bir genel greve dönüşerek yeni bir boyuta kazandı ve dünya genelinde ses getirdi.
Sosyal ve sınıfsal gerginliğin 'Sarı Yelekler' ile tavan yaptığı bir atmosferde 'Emeklilik reformu' mevcut hükümetin politikalarındaki kırılma noktası olarak görülüyor. İşçi ve öğrenci sendikalarının da harekete katılımı ülkenin tamamında seferberlik havası yarattı.
8 Kasım 2019’da Lyon’da bir öğrencinin finansal zorluklar yüzünden intihara kalkışması ile başlayan öğrenci protestoları da 5 Aralık gösterilerinde kendisine yer buldu. Hareket kapsamında eğitim, enerji, otomobil, sağlık, hukuk sektörlerinden polis sendikalarına kadar bütün meslek gruplarına grev çağrısı yapıldı. Ülke genelinde toplu taşıma büyük oranda işlev gösteremezken, Sorbonne Üniversitesi kapılarını kapattı, şehrin kuzeyinden Republique Meydanı'na ve oradan da Nation Meydanı’na büyük bir kortejle binlerce gösterici ilerledi.
Tartışılan emeklilik reformu hangi değişiklikleri ön görüyor?
Fransa emeklilik sisteminin karmaşık yapısının öngördüğü temel üç faktör var: emeklilik sisteminin herkes için zorunlu oluşu, jenerasyonlar arası yardımlaşma prensibiyle aktif çalışanların dönemlerindeki emeklilerin maaşını ödemesi ve emeklilik maaşının mesleki anlamda aktif olunan yıllara eş orantılı olması.
Reformun temel değişikliği 42 farklı meslek grubunun her biri için mevcut ayrı emeklilik sisteminden puanlama sistemiyle evrensel ve tek bir sisteme geçilmesi. Bu yeni sistemde çalışılan her gün emeklilik puanlarına eklenecek ve hangi meslek grubundan olunursa olunsun bir puanın karşılığı herkes için eşitlenecek. Evrensel sisteme geçilmesiyle her meslek grubunun özel durumları göz önüne alınamayacak ve emeklilik maaşının tamamına erişilebilmesi için öngörülen 62 yaş limiti de ortadan kalkıp puanlı sistemde belirlenecek. Bu değişimle yaş faktörü önemini yitirecek ve daha iyi bir emeklilik maaşına sahip olmak için daha uzun çalışılacak.
Fransız politikasının reforma yaklaşımı nasıl?
Macron'un 2017’de başkanlık seçimleri esnasında programına koyduğu reforma, Fransa'nın sol partilerinden France Insoumise (Boyun Eğmeyen Fransa) ve Parti Communiste Français (Fransa Komünist Partisi) reforma karşı dururken, bu sosyal hareketi de Macron hükümetine karşı bir akıma dönüştürmek niyetindeler. Sosyalist partinin tutumu daha ortada durmaktan yana. Sağ kanatta Cumhuriyetçiler reformun ana prensibi olan evrensel sistemi desteklerken emeklilik yaşının 64’e çıkarılmasından yanalar. Aşırı sağcı Le Pen’in partisi Rassemblement National (Ulusal Birleşme) ise reformu eleştirirken net bir pozisyonla greve çağrı yapmadı.
Yaşlanan Fransa’nın bütçe açığında emeklilik sisteminin yeri nedir?
COR (Emeklilik polikaları komisyonu)’un 2018 verilerine göre sistemin bütçe açığı 2,9 milyar Euro ile Fransa’nın Gayri Milli Hasılası’nın %0.1’ine denk gelirken 2025’de açığın 7,9 ila 17,2 milyar euroya ulaşabileceği yönünde raporlar mevcut. Mevcut sistemde çalışanların %80’i özel sektörün emeklilik sisteminden yararlanırken geriye kalan %20’de kamu hizmetleri sisteminin emeklilik havuzundalar.
1995’de Juppe’nin yapamadığını Macron başarabilecek mi?
1995’de Alain Juppe hükümeti de benzer bir reformu sağlık sigortası sisteminde yapmaya çalışmıştı. 1995 reformu sonucunda sağlık masrafları artacak, devletin karşıladığı ilaç masrafları azalacak ve sosyal yardımla alınan gelirler düşecekti. Aynı bugün olduğu gibi bütün meslek gruplarının sendikalarının çağrısıyla Fransa üç hafta boyunca felç olmuştu. 12 Aralık 1995’de yaklaşık 2 milyon insanın protestolara katıldığı kayıtlara geçti. Bu protestolar, Mayıs 1968'den beri görülmemiş bir hareket olarak tarihe geçti. Gelir dağılımındaki eşitsizliklerin o günden bu güne gittikçe derinleştiği de su götürmez bir gerçek.1995’de Juppe hükümeti reformdan vazgeçmişken Macron hükümetinin şimdilik sosyal hareketi takip ettiği not edilmeli.
Kadınlar, beyaz yakalar ve diğerleri nasıl etkilenecek?
Sistemin olumlu taraflarından biri geçmişte yarı zamanlı işlerin 150 saati geçmediği sürece emeklilik için bir katkısı olmuyorken yeni sistemle puan sistemiyle bu yarı zamanlı işlerinde emeklilik maaşına katkısı olması.
En büyük değişikliklerden biri eski sistemde emeklilik maaşı son 6 ayın maaşına göre hesaplanırken, reform ile bütün kariyerde kazanılan maaş bazında hesaplanması olarak not edildi. Bu değişiklik üzerine düşünülmesi gereken bazı meslek gruplarının kariyerlerine çok düşük maaşlarla başlarken finans sektöründeki gibi üst düzey beyaz yakalıların iş hayatlarının başından itibaren yüksek maaşlarla başlamaları. Bu sistemde bir çok meslek grubunda emeklilik maaşlarının düşmesi bekleniyor.
Kadınların da reformun kazanan tarafı olmadığı düşünülebilir; doğum izni gibi durumlarda puan sistemi olduğu için kadınlar da bu durumdan etkilenecek. Aynı durum iş kazası geçirip uzun süre çalışmayacak olan insanlar için de geçerli.