Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi'nde Yargı Reformu Stratejisi Paketi'ni açıkladı. Avrupa Birliği ve adalet sisteminin işleyişine ilişkin iki temel perspektif, 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyet şeklinde tanıtılan Yargı Reformu Strateji Paketi'nde ifade özgürlüğünden tutuklama tedbirlerine, hukuk fakültelerinin eğitim süresi ve başarı ölçütünden Cumhuriyet Savcılarının yetki alanlarına dair pek çok düzenleme yer alıyor.
"Mevzuattan kaynaklanan sıkıntıları süratle çözmekte kararlıyız" diyen Erdoğan, yeni strateji paketinin ilkelerini, "Hizmet odaklı hizmet, hak ve özgürlüklerinin daha etkin korunması, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının geliştirilmesi, hukuki güvenliğin güçlendirilmesi, adalete erişimin kolaylaştırılması, makul sürede yargılanma hakkının gözetilmesi ve yargıya güvenin artırılması" şeklinde sıraladı.
TIKLAYIN - Yargı Reformu için gözler Meclis’te
Pakette bulunan 9 amaç ise şöyle:
- Hak ve Özgürlüklerin Korunması ve Geliştirilmesi
- Yargı Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Şeffaflığının Geliştirilmesi
- İnsan Kaynaklarının Nitelik ve Niceliğinin Artırılması
- Performans ve Verimliliğin Artırılması
- Savunma Hakkının Etkin Kullanımının Sağlanması
- Adalete Erişimin Kolaylaştırılması ve Hizmetlerden Memnuniyetin Artırılması
- Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması
- Hukuk Yargılaması ile İdari Yargılamanın Sadeleştirilmesi ve Etkinliğinin Artırılması
- Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Yaygınlaştırılması
TIKLAYIN - İşte Erdoğan'ın açıkladığı Yargı Reformu Strateji Belgesi'nin tam metni
Erdoğan'ın konuşmasından satır başları şöyle:
Adalet mülkün temelidir diyerek devleti adalet temeli üzerinde inşa eden bir medeniyetin temsilcileri olarak bu mesele bizim önceliklerimiz arasında hep ilk sıralarda yer almıştır. Milletimiz 2002 yılında ülkeyi yönetmeyi bize verdiğinde adaleti, emniyeti yükselteceğimizin sözünü vermiştik. En büyük reformlar bu alanlarda gerçekleştirdiğimizi görüyoruz.
Reform belgesinde yer alan başlıkların uygulamaya geçirilmesi sürecini bizzat yakından takip edeceğim. Türkiye’nin AB üyeliği sürecindeki en büyük kazanımlarından biri reform çalışmalarını özellikle sistematik bir şekilde hazırlama ve tartışma kabiliyetini geliştirmiş olmasıdır.
Biz bu reformları AB dayattığı için değil milletimizin ihtiyacı olduğu için hayata geçiriyoruz.
Tarih bize gösteriyor ki adaletin güçlü, güçlülerin de adaletli olduğu toplumlar hızla büyür, kalkınır ve gelişir. Adalet tabanı güçsüz olan devletin uzun süre ayakta kalma imkânı yoktur.
Elbette eksikliklerimiz var, sıkıntılarımız var ama her şeye rağmen kültürümüze, tarihimize karşı olan bağlarımızı koruyoruz. Kaybettiğimiz değerleri kendi coğrafyamızda bulacağız.
Yargı Reformu Stratejisi Belgesi, eskiden beri devam eden reformların güncellenmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu belge güven veren ve erişilebilir bir adalet vizyonuyla hazırlanmıştır. Amacımız tüm kurumlarımızın mülkiyet hakkına, seyahat hürriyetine, hukuki güvenliğe, ifade özgürlüğüne, özgürlükleri kısıtlayan diğer tüm uygulamalara karşı duyarlı olmalarını sağlamaktır. Özellikle mevzuattan kaynaklanan sıkıntıları süratle çözmekte kararlıyız. Uygulamadaki aksaklıkları çözmekte kararlıyız. Bunun için ayrı ayrı çalışmalar yürütüyoruz.
Yargı reformu belgesi içerdiği pek çok hedefle vatandaşların sisteme duyduğu güveni artıracak hem de daha öngörülebilir bir yatırım ortamı oluşmasına katkı sunacaktır. Yargı Reformu Stratejisi ile her ne kadar bize verilen sözler tutulmuyorsa da, AB tam üyelik sürecine bağlılığımızı da göstermiş oluyoruz. Bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz reformlar daha özgürlükçü ve katılımcı demokrasiye ulaşma irademizin hedefidir.
Yargı Reformu Stratejisi'nin ilkeleri
Yargı Reformu Stratejisi belgesini de hizmet odaklı hizmet, hak ve özgürlüklerinin daha etkin korunması, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının geliştirilmesi, hukuki güvenliğin güçlendirilmesi, adalete erişimin kolaylaştırılması, makul sürede yargılanma hakkının gözetilmesi ve yargıya güvenin artırılması ilkeleri çerçevesinde hazırladık.
Yargı reformu stratejisinde iki temel perspektif, 9 amaç, 63 hedef, 256 faaliyet bulunuyor. Her bir başlık uzun çalışmaların, emeklerin ve hazırlıkların ürünüdür. Belgenin tam metni hem kitap olarak hem de internet mecrasında ilgilenenlerin ulaşımına açılmıştır.
Birinci temel perspektif: Halk ve özgürlükler
Yargı Reformu Strateji Belgesi iki temel anlayış üzerine oturuyor. Biri hak ve özgürlüklerdir. Demokrasinin güçlendirilmesi, hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi hedefi vardır. 2002 yılından itibaren Türkiye'nin önceliklerini bu başlıklar altına şekillendirmeye gayret ettik. İfade özgürlüğünü demokrasinin en önemli şartı olarak görüyoruz. Son altı yıllık süreçte ifade ve medya özgürlüğünün geliştirilmesi üzerine önemli adımlar attık. Anayasa başta olmak üzere köklü değişiklikler yaptık. Bu belge ile ifade özgürlüğünün geliştirilmesi ve daha ileriye taşınması konusunda yeni yaklaşımlar ortaya koyuyoruz. Türkiye işkence kötü muameleye sıfır tolerans anlayışını benimsemiştir. Geçmişte hep tartışılan sistematik işkence ya da kötü muamele iddiaları artık geride kalmıştır. Bu iddialar artık geride kalmıştır. Bu alandaki kazanımlarımı korumakta kararlıyız. Tutuklama tedbirinin ölçülü kullanılmasına yönelik yeni adımlar atıyoruz. İnternet üzerinden ifade özgürlüğü konusu, günümüzün önemli tartışma alanlarından biri haline gelmiştir. Bu konuda da yeni yaklaşımlar geliştirdik. Hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması, adil yargılanma hakkının temini gibi bir çok konuda önemli yenilikler getiriyoruz.
İkinci temel perspektif: Adalet sisteminin işleyişi
Belgenin özellikle yükseldiği ikinci temel perspektif adalet sisteminin işleyişidir. Önümüzdeki günlerde adil yargılanma hakkının daha etkin şekilde korunmasını hedefliyoruz. Adalet hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması önceliklerimiz arasında olacak. Adliyede vatandaşların işlerinin kolaylaştırmasına yönelik hedefler ve faaliyetler belirledik.Mevzuatın sadeleştirilmesi usunda da atacağımız adımlar bulunuyor.
İlk amaç başlığı: Hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi
Yargı reformu stratejisinde yer alan 9 amaçtan ilki hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi başlığını taşıyor. Hak ve özgürlüklere ilişkin standartların geliştirilmesine yönelik mevzuat paketleri hazırlıyoruz. Bu konudaki davalarda kanun yolu güvencesinin artırılmasını sağlayacağız. İfade özgürlüğüne ilişkin kararların istinaf aşamasından sonra Yargıtay tarafından incelenmesini sağlayacağız. Tutuksuz yargılamayı asıl yöntem olarak görüyoruz. Bu sürelerin soruşturma ve kovuşturma için ayrı ayrı düzenlemeyi ele alıyoruz.
Bir internet sitesinin tamamına değil, belli sayfanın erişiminin engellenmesine yönelik çalışmalar yapacağız. İnsan hakları eylem planının ilkini 2014’te hazırlamıştık. İçerisinde ayrıntılı düzenlemelerinin yer alacağı düzenlemeler kısa süre içerisinde tamamlanacaktır.
İkinci amaç başlığı: Yargı bağımsızlığın ve şeffaflığın geliştirilmesi
Hakim ve savcılar için coğrafi teminat getiriyoruz. Coğrafi teminat hakim ve savcıların isteği olmaksızın başka yere tayin edilememesi anlamına geliyor.
Belirli görevler için mesleki liyakat ve mesleki kıdem şartlarını yeniden belirliyoruz.
Mesleki teminatlarının güçlendirilmesi hedefliyoruz. Mülakat kurulunda HSK ile yüksek mahkemelerden temsilciler bulundurulmasını amaçlıyoruz.
Hâkimler ve savcılar hakkında disiplin prosedürlerini yeniliyoruz. Hâkimler ve savcılar kanundaki cezalarla ilgili tartışmaları ortadan kaldırıyoruz. Disiplin işlemlerinin etkinliğinin artırılması için cezaları yeniden belirliyor, prosedürdeki güvenceleri artırıyoruz. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğindeki ihraç kararına ilişkin yargı yolu açılmıştı.
Üçüncü amaç başlığı: İnsan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin arıtılması
Reform belgemizin üçüncü amaç başlığı insan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin artırılmasıdır.
Hukuk fakültelerinin eğitim süresi ve başarı ölçütünü yeniden belirliyoruz. Eğitim süresinin 5 yıla çıkarılmasını, kontenjanların azaltılması, başarı sıralamasının 190 binden 100 bine yükseltilmesi gibi düzenlemeler planlıyoruz.
Hukuk fakültelerinin özellikle eğitim süreci ve kontenjanları ile başarı standardını yeniden belirliyoruz. ÖSYM tarafından yapılacak sınavda belli puan alanlar avukatlık stajına başlayabilecek. Hakim, savcı ve noter olabilmek için de özel meslek sınavlarına girilmesi gerekecek. Devlet ve vakıf üniversitelerini kalite ekseninde otokontrole sevk etmeyi planlıyoruz.
Hakim ve savcı yardımcılığı müessesinin getiriliyor olması başka bir yeniliktir. Mezun olanlar önce yardımcı olacaklar, ardından yeni bir sınavla mesleğe geçecekler. Mesleğe kabuller yardımcılar arasından yapılacak.
Dördüncü amaç başlığı: Performans ve verimliliğin artırılması
Dördüncü amaç başlığı performanstır. HSK bünyesinden performans ölçüm ve takip merkezi kuruyoruz. Uzun süren davalar bu sistemle takip edilecektir. Gerekiyorsa yargı bağımsızlığına halel getirilmeden uzama sebeplerinin çözümü sağlanacak. Uzun süren soruşturma ve davaları takip etmek için 2019 başı itibariyle başlamıştık. Makul sürede yargılanma hakkı için mahkeme ve savcılıklar için farklı performans kriterleri oluşturacağız.
6 bin 52 faal mahkemenin 367 si hukuk, 2 bin 985'i ise ceza mahkemesidir. Mesleğin başında hakimleri ceza ve hukuk hakimleri olarak ayıracak ve alanlarında uzmanlaşmalarını sağlayacağız.
İstinaf mahkemelerini güçlendiriyoruz. 11 istinaf mahkemesi bulunuyor. Önümüzdeki dönemde 4 bölge adliye mahkemesi daha faaliyete geçecektir. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın beyanlarının alınabilmesi ve dilekçe sunabilmesi sağlanacak.
Mahkeme nöbet sistemini geliştirerek 24 saat esasıyla hizmet vermesini planlıyoruz. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız yabancı ülke tarafından verilen kararlarla ilgili önemli sorunlar yaşayabiliyor. Yurt dışındaki vatandaşlarımızın da sıkıntılarını çözüyoruz.
Beşinci amaç başlığı: Savunma hakkının etkin kullanımı
Beşinci amaç başlığı savunma hakkının etkin kullanımının sağlanmasıdır. Savunma hakkı ayrı bir amaç başlığı altında düzenlenmiş bulunmakta. Avukatların bilgi ve belge temini için yetkilerini geliştiriyoruz. Kira ve eser başta olmak üzere belirli değerin üzerindeki bazı sözleşmelerin, bağış ve ölüm gibi işlemlerin avukat yardımıyla hazırlanması zorunlu olacak. Avukatlık hizmetlerinin vergilendirilmesi konusundan iyileştirici düzenlemeler yapıyoruz. Çocuk mahkemelerindeki uyuşmazlıklarda olduğu gibi aile hukukunda da avukatlık ücreti vekaleti bedelini indiriyoruz.
Maaş ve özlük haklarının yetersiz olması nedeniyle kamuda nitelikli avukat çalıştırmak güç oluyor. Kamuda görev yapan avukatlarla ilgili sorunları çözüyoruz. Türk avukatlık camiası uluslararasında faaliyet gösterecek şekilde hızlı bir girişim içindedir. Avukatların mesleki kariyeri gelişiyor. Avukatlara da yeşil pasaport hakkı vererek uluslararası faaliyetlerini kolaylaştırmayı hedefliyoruz.
Altıncı amaç başlığı: Adalete erişim kolaylığı
Altıncı başlık adalete erişimin kolaylaştırılması. Sürelerin farklı olması karışıklıklara neden olmuyor, mağduriyetlere de yol açıyor. Görevsizlik ve yetkisizlik nedeniyle bozma kararı verilme oranı oldukça yüksektir. Bu durum yargılama sürecini uzatıyor.
Bazı ülkelerde tanıklar için özel bekleme odaları oluşturularak davaların tarafları ile yüz yüze gelmesi ve psikolojik olarak yıpranmaları engelleniyor. Önemli değişiklikler bizde de yapılacaktır.
Tanıklık uygulaması, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına doğrudan etki eden yöntemdir. Tanıklığı zorlaştıran uygulama ve yaklaşımların ortadan kaldırılmasına yönelik çalışma yapılacak.
Yedinci amaç başlığı: Ceza adalet sistemi
Yedinci amaç başlığı ceza adalet sisteminin artırılmasıdır. Cumhuriyet savcılarının takdir yetkileri genişletilecektir. Yeterli şüphenin varlığı halinde kamu davası açılması zorunludur. Buradaki yeterli şüphe kavramı uygulamada basit şüphe olması, bu durumda açılan dava sayısını ne yazık ki artırmaktadır. Küçük soruşturmalarda dahi Cumhuriyet savcıları tarafından dava açılmaktadır. 2018'de şüphelilerin yüzde 52'si hakkında kovuşturmaya yer verilmemiştir. Sistemi mahkumiyet ihtimali az olanlar için açılmaması yönünde geliştirmemiz gerekiyor. Bunun yolu da cumhuriyet savcılarının takdir hakkını genişletmek geçiyor.
Ülkemizde de ön ödeme ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi uygulamalarının genişletilmesine ihtiyaç bulunuyor. Savcılık aşamasında ne çok sorun çözebilirsek mahkemelerdeki yargılamaları o derece sağlıklı hale getiririz.
Soruşturmaların kalitesinin artırılması için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta istihdamı sağlanacaktır.
Emniyette görev yapacak hukukçuların çoğalması görevlerin gereği gibi yerine getirilmesini sağlayacaktır.
Konusu suç teşkil eden bazı basit fiillere yönelik bazı usuller getirilecektir. Şahsa karşı işlenen suçların nitelikli hallerinin şikâyete bağlı hale getirilmesi planlanıyor.
Şiddet içermeyen bazı suçlardan hükümlü olan yaşlı, hasta ve çocukların suçluların evde infazına imkân sağlanacak. Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocuklar için özel mekanizma içinde değerlendirilecektir. Sosyal tedbirlerle takip edilmesi kendilerine iyi bir gelecek kurmak için desteklenecektir. Çocuklar hakkındaki davaların ilk derece yargılama ile istinaf ve temyiz incelemeleri öncelikli olarak yapılacak. Yaşlı, hamile ve çocukların cezalarının cezalarının evde infazı sağlanacaktır.
Sekizinci amaç başlığı: Hukuk ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğini artırılması
Sekizinci amaç başlığı hukuk ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğini artırılmasıdır. Uyuşmazlığın hızla çözümlenmesi için bir yargılama usulü ihdas edilecektir. 5 bin liranın altındaki uyuşmazlık konularının tebligatta yıllara sari bir süreç işletilmeksizin çözümü sağlayacaktır. Yargı harçlarının hesaplanması son derce karışıktır. Yargı harçlarının hesaplanması mahkemelerin iş yükünü artırmaktadır. Verimliliğin artırılması için yargı harçlarında da basitlik ve sadelik sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.
(Çocuğa haciz) Bu yöntem çocuğun psikolojik yapısını bozuyor. Daha insani ve çocuğa uygun yöntemler geliştirilecektir.
Sınavla noter yardımcılığına girilecek noterlik kariyer mesleği haline dönüştürülecek, noter sayısı artırılacaktır. Her asliye hukuk mahkemesinin yargı çevresinde bir noterlik kurulması zorunlu hale geliyor. Bazı çekişmesiz yargı işlerinin noterlikler aracılığıyla yapılması sağlanacak. Noterliklerin resmi çalışma saatleri dışında da hizmet sunma uygulamasını zaten Nisan ayı itibariyle başlatmıştık.
Dokuzuncu amaç başlığı: Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri
Dokuzuncu amaç başlığı alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin oluşturulmasıdır. Uzlaşma şikayete bağlı suçlar ve kanunda öngörülen bazı suçlar için yapılmıştır. Geçtiğimiz yıl 380 bin dosya gönderildi. Cezada uzlaşmanın kapsamı geliştirilecektir. Uzlaşma ile sonuçlanan 350 bin olmuştur. Şiddet içermeyen uzlaşmalarda aile arabuluculuğu getirilmesi sağlanacaktır. Açılan dava hakim tarafından arabuluculara havale edilecektir. Tüketici uyuşmazlıklarında da arabuluculuk düşünülüyor.
Böylece dokuz amaç başlığı altında toplamda 63 hedef ve 256 faaliyeti kapsayan belgemizi özetlemiş olduk. Bu belge bakanlığımızın hukuk fakültelerinden barolara kadar geniş bir yelpazede yaptığı istişareler sonucu ortaya çıkmıştır. Amacımız milletin adalet duygusunu güçlendirecek, hukuka güveni tahkim edecek bir yargı uygulamasını hayata geçirmektir. Bu belgede yer alan hususların kanun ve diğer düzenlemeler konusunda sizlerin katkılarını almayı sürdüreceğiz.