Dünya Kupası'ndan sonra ikinci el sıkışma: Erdoğan, "katil" ve "darbeci" dediği Mısır Cumhurbaşkanı Sisi ile görüştü

T24 Dış Haberler

Mısır-Türkiye ilişkileri yıllar süren gerilim ve diplomatik kopukluktan sonra normalleşme yönünde önemli adımlar atarken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi görüştü. Bu iki liderin 10 yıldan uzun süre sonra gerçekleştirdiği ilk yüz yüze heyetlerarası görüşme oldu.

İki lider, 18'inci G20 Liderler Zirvesi kapsamında bulunduğu Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de bir araya geldi.

Görüşmeye Türkiye tarafında Erdoğan ile birlikte Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli İstihbara Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ve Cumhurbaşkanı Dış Politika ve Güvenlik Başdanışmanı Akif Çağatay Kılıç katıldı.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, görüşmede iki ülke ilişkileri, ticaret hacminin artırılması, enerji alanındaki yeni iş birlikleri ile bölgesel ve küresel meselelerin ele alındığını duyurdu.

Yapılan açıklamada, Erdoğan'ın karşılıklı büyükelçi atamalarıyla ilişkilerin yeni bir döneme girdiğine işaret ettiği, "ikili münasebetlerin hak ettiği seviyeye en kısa zamanda ulaşacağına olan inancını dile getirdiği" ifade edildi.

Erdoğan ve Sisi, daha önce 2022 yılının Kasım ayında Katar'da yapılan FIFA Dünya Kupası'nın açılış töreninde bir araya gelmişti. Bu iki liderin, Sisi liderliğindeki cuntanın 2013'te Muhammed Mursi liderliğindeki Müslüman Kardeşler yönetimini askeri darbeyle devirmesinin ardından el sıkışarak verdiği ilk kareydi.

Bu temasın ardından Sisi, Erdoğan'ın 14-28 Mayıs seçimlerini kazanarak tekrar Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından kendisini arayarak tebrik etmişti. Görüşmede ülkelerin karşılıklı büyükelçi ataması konusunda mutabık kalındı.

4 Temmuz'da taraflar karşılıklı atamalarla ilişkileri büyükelçi seviyesine çıkarma kararı aldıklarını duyurdular. Türkiye, Kahire Büyükelçisi olarak Büyükelçi Salih Mutlu Şen’i, Mısır ise Ankara Büyükelçisi olarak Amr Elhamamy’i aday gösterdi. İki isim ise henüz resmen Büyükelçi olarak göreve başlamadı.

Şen, daha önce büyükelçilik yapmasına rağmen 6 Nisan 2022 Büyükelçiler Kararnamesi'yle Kahire'ye maslahatgüzar olarak atanmıştı. Bu sebeple ilişkiler büyükelçi seviyesine çıkarıldığında Şen'in görevi devralacağı öngörülüyordu. Amr Elhamamy Mısır'ın Ankara Maslahatgüzarı ve Misyon Şefi olarak görev yapıyordu.

27 Temmuz'da yapılacağı iddia edilen ziyaret ertelenmişti

Independent Türkçe, 27 Temmuz 2023 tarihinde Sisi'nin Türkiye’ye resmi ziyaret edeceğini yazmıştı. Daha sonra benzer haberler Mısır basınında da yer almıştı. Ancak bu ziyaret, hiçbir zaman resmi bir açıklamayla duyurulmadı.

Daha sonra Mısır basınına konuşan diplomatik kaynaklar, ziyaretin Rusya-Afrika Zirvesi nedeniyle ertelendiğini belirtmişti.

Türkiye-Mısır ilişkileri

3 Temmuz 2013'te dönemin Genelkurmay Başkanı Sisi liderliğindeki Mısır ordusu, yönetime el koyup AKP'nin yakın iliş

kiler kurduğu Müslüman Kardeşler çizgisindeki Muhammed Mursi yönetimini devirmişti. Mısır yönetimi, bunun karşısında Türkiye Büyükelçisi’ni, “istenmeyen kişi” ilan etti. Türkiye de mütekabiliyet ilkesi gereğince Mısır Büyükelçisi’nden ülkeyi terk etmesini istedi. Böylece Ankara ve Kahire arasındaki ilişkiler, maslahatgüzar seviyesine indi.

Erdoğan, yıllarda Sisi için “katil”, “darbeci”, “zalim” demişti.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, o dönem, "Türkiye ile Mısır arasındaki diplomatik ilişkiler 2013 yılından itibaren karşılıklı olarak maslahatgüzarlar düzeyinde sürdürülmekte olup, iki ülkenin dışişleri bakanları arasında çeşitli vesilelerle kısa süreli görüşmeler gerçekleştirildi. Mısır'ın Ankara Büyükelçiliği ve İstanbul Konsolosluğu ile Türkiye'nin Kahire Büyükelçiliği ve İskenderiye Konsolosluğu faaliyetlerine aralıksız devam ediyor." açıklamasında bulundu.

Türkiye'de İhvan'a (Müslüman Kardeşler) bağlı kişiler tarafından işletilen bazı televizyon kanallarının çalışmalarının durdurulması, iki ülke arasında normalleşme sürecinin kapısını araladı.

Mayıs 2021'de, Mısır ve Türkiye'de iki ülke arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde ikili düzeyde ve bölgesel bağlamda ilişkileri normalleştirmek için gerekli adımları görüşmek üzere iki tur keşif görüşmeleri yapıldı.

Türkiye’den Mısır’a 2013’ten sonra bakanlar düzeyinde ilk ziyaret, dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin Haziran 2022’de İslam Kalkınma Bankası’nın yıllık toplantısına katılmak için Kahire’ye gitmesiyle gerçekleşti. 23 Ağustos 2022’de Türkiye Ticaret Bakanlığı'nca Kahire’de Türk ve Mısırlı işadamları arasında bir görüşme gerçekleştirildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısırlı mevkidaşı Sisi ile Kasım 2022’de Dünya Kupası kapsamında görüşmesi, iki ülke arasındaki istişare ve yakınlaşmayı zirveye taşıdı. Mısır Cumhurbaşkanlığı da bu görüşmeyi “ilişkilerin geliştirilmesinin başlangıcı” olarak niteledi. İki ülke arasında karşılıklı yapıcı açıklamalar devam ederken, Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Mısır’ın depremzedeler için insani yardım malzemesi göndermesi, Sisi’nin Erdoğan’ı araması ve Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri’nin 27 Şubat’ta Türkiye’yi ziyaret etmesi Mısır-Türkiye son dönem ilişkileri zirveyi gördü. Dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Şükri ile görüşmesinin ardından, "Mısır, Akdeniz bölgesi ile Arap ve İslam dünyası için önemli bir ülkedir. Mısır’ın güçlü olması hepimizin çıkarınadır" dedi.

29 Mayıs'ta Sisi, Erdoğan'ı arayarak 14-28 Mayıs seçimlerini kazanarak tekrar Cumhurbaşkanı seçilmesini tebrik etti. Bu görüşmede büyükelçi ataması konusunda hemfikir kalındı.

Erdoğan ve Sisi, Dünya Kupası temasının ardından 10 Eylül 2023'te Hindistan'daki G20 Liderler Zirvesi kapsamında masaya oturdular.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, ilişkilerin kopuk olduğu yıllarda Sisi'yle ilgili ağır söylemlerde de bulundu...

Erdoğan, Sisi'ye "tiran, katil, darbeci" demişti

Türkiye-Mısır ilişkileri, 2013’te Mısır’da Müslüman Kardeşler iktidarına Sisi liderliğindeki ordunun darbe yapması ve yönetimi ele geçirmesinin ardından kopmuştu. ErErdoğan daha önce Sisi'yi 'Katil' ve 'Darbeci' gibi sert ifadelerle hedef almıştı.

Mısır askerî darbesinin ardından iki ülke arasındaki ilişkiler gerginleşmiş ve iki ülkenin diplomatik ilişkileri maslahatgüzar seviyesine gerilemişti. İlerleyen dönemlerde ise Cumhurbaşkanı Erdoğan ve dönemin Başbakanı Binali Yıldırım, askerî müdahaleyi darbe olarak nitelendirmiş ve Erdoğan Sisi’yi “tiran” olarak nitelemişti.

"Sisi ile asla görüşemeyiz"

Cumhurbaşkanı Erdoğan, katıldığı bir canlı yayınında Sisi ile ilgili şunları söylemişti:

"Ben böyle bir kişiyle asla görüşmem. Her şeyden önce onun bir defa genel afla içerideki bütün bu insanları serbest bırakması lazım. Serbest bırakmadığı sürece biz kalkıp Sisi'yle görüşemeyiz. Görüşenler de tarihte farklı bir şekilde değerlendirilecektir. Sisi göreve geldiğinden bu yana 42 kişiyi idam ettiler. En son 9 genci idam ettiler. Bu bir defa yenilir yutulur bir lokma değildir. Mısır halkı bizim canımız ciğerimizdir ama Sisi asla!"

"Sisi denilen kişi, şu anda Mısır'da böyle bir yöneticidir"

Erdoğan, başka bir canlı yayında ise Sisi'ye yönelik olarak şöyle konuşmuştu:

"Darbecilerin yaptığı açıklamalar ne Mısır halkının ne de uluslararası kamuoyunun vicdanını rahatlatmaktan uzaktır. Darbeci yönetim tarafından basın yayın kuruluşlarına uygulanan abluka, şüpheleri daha da arttırmaktadır. Bir ülkede seçimle gelen ilk cumhurbaşkanı 20-25 dakika can çekişiyor ve orada en ufak bir müdahale yapılmıyor. Ailesi, bir vasiyetin yerine getirilmesini istiyor 'kendi köyüme gömülmek istiyorum' diyor ve ailesine naaşını vermiyorlar. Sadece iki oğlu ile avukatları bu defin esnasında hazır bulunabiliyor. Böyle bir cinayet olabilir mi? Sisi denilen kişi, şu anda Mısır'da böyle bir yöneticidir."

"Beni Sisi'yle barıştırmak isteyenler var"

Erdoğan, 13 Mart 2019 yılında katıldığı bir programda şu Cumhurbaşkanı Sisi hakkında şu ifadeleri kullanmıştı:

“Beni Sisi'yle barıştırmak isteyenler var. Asla kabul etmiyorum, etmem de. Halkın yüzde 52 oyu almış olan Mursi'yi ve arkadaşlarını mahkum eden bir kişiyle karşı karşıya gelmem"

"Zalimdir, demokrat değildir"

"Ben kendisi için her zaman onu söylüyorum bir zalimdir ve bir demokrat değildir. Gerçek manada bir demokrasinin neticesi iş başına gelmiş birisi değildir. Bizim bu ifadelerimiz tabi gerek Sisi ve etrafındakileri, aynı zamanda dünyada da onları sevenleri rahatsız edebilir. Ama önemli olan bu dünyada haklıların yanında yer alanların buna nasıl baktığıdır."

"Pazar günü Sisi mi diyeceğiz, Binali Yıldırım mı?"

Erdoğan, İstanbul Sancaktepe'de düzenlenen bir toplu açılış töreninde CHP İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Ekrem İmamoğlu'nu hedef almıştı. 23 Haziran seçimlerini Mısır'daki Muhammed Mursi'nin ölümüyle ilişkilendiren Erdoğan, "Pazar günü Sisi mi diyeceğiz, Binali Yıldırım mı?" ifadesini kullanmıştı

Sisi'ye karşı 'Rabia' işareti yapmıştı

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mısır askerî darbesini protesto etmek amacıyla Mısır'ın cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ve Müslüman Kardeşler destekçileri tarafından kullanılan bir simge olan 'Rabia' işaretini "Tek Millet, Tek Bayrak, Tek Vatan, Tek Devlet" anlamıyla kullanıldı.