Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, günübirlik resmi bir ziyaret için Yunanistan'a gitti. Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, uzun süreli gerginlik döneminin ardından başlattıkları normalleşme kapsamında en önemli adımı bugün Atina’da attı. Görüşmelerinin ardından düzenlenen basın toplantısında her iki lider de ülkeler arasındaki dostluğa ve yeni işbirliklerine işaret etti.
Görüşme sonrası iki liderin katıldığı basın toplantısında, Miçotakis, Türk vatandaşlarının bazı Yunan adalarına vizesiz seyahat edebilmesiyle ilgili uygulamanın yeniden hayata geçirileceğini söyledi.
Erdoğan ve Miçotakis, Türk-Yunan Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK) toplantısına başkanlık ediyor. İkili ilişkilerin tüm boyutlarının ele alındığı toplantı sonunda düzenlenen basın toplantısında her iki taraf mevcut sorunları yapıcı diyalogla ve uluslararası hukuk çerçevesinde çözüme kavuşturmak istediğini vurguladı.
Görüşmenin ardından yayımlanması beklenen “İyi Komşuluk Bildirgesi”, Ankara-Atina ilişkilerinde bundan sonra izlenecek yol haritasının siyasi temelini oluşturacak.
Erdoğan, Atina'da Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou'yla da görüştü. Sakellaropoulou ve Miçotakis ile yapılan görüşmelerin ardından her iki taraftan çok sayıda bakanın katılımıyla 5. YDİK toplantısı yapılacak. En son 2016’da İzmir’de yapılan konsey toplantısı, iki ülke arasında Doğu Akdeniz ve F-16 satışı başta olmak üzere yaşanan gerilimler nedeniyle gerçekleştirilememişti.
Türkiye ve Yunanistan, 2022 sonundan itibaren ilişkilerde yumuşama sürecine girdi. 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Yunanistan’ın arama-kurtarma ve insani yardımlar konusunda en hızlı adım atan ülkeler arasında yer alıp dayanışma göstermesi, yumuşama sürecini hızlandırdı. Her iki ülkede yaz aylarında yapılan seçimlerden Erdoğan ve Miçotakis’in zaferle çıkması da, taraflara yumuşama sürecini ileriye götürme fırsatı verdi.
Erdoğan ve Miçotakis, önce Temmuz ayında NATO Zirvesi için bulundukları Litvanya’da, sonra da Eylül ayında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu için gittikleri New York’ta iki görüşme gerçekleştirdiler ve YDİK toplantısının altyapısını oluşturdular.
İyi Komşuluk Bildirgesi
YDİK toplantısında ekonomik ve ticari ilişkilerin artırılması, turizm ve kültür alanında işbirliği yapılması, Türkiye ve Yunanistan toprakları üzerinden Avrupa’ya enerji aktarımı, ulaştırma projeleri gibi alanlarda somut kararlar görüşüldü. Düzensiz göç ile mücadele ve güvenlik konularında da tarafların adım atmaları öngörülüyor.
Yunanistan, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında 2016’da yapılan göç anlaşmasının unsurları arasında yer alan Türk topraklarından Yunan adalarına yasa dışı yollarla gelen sığınmacıların Türkiye tarafından geri kabul edilmesini istiyor.
Erdoğan ile Miçotakis, görüşmelerinin ardından halihazırda yaklaşık 5 milyar dolar ticaret hacminin 10 milyar dolara çıkarılmasında mutabık kalındığını açıkladı. Bunun yanı sıra turizm ve kültür alanında yeni işbirliklerine işaret edildi.
Güvenlik ve "terörle mücadele" de gündemde yer alan konular arasındaydı. Erdoğan, Türkiye'nin Atina yönetiminin, Yunanistan’da bulunan ve PKK’nın kullandığı üs olarak bilinen Lavrion Kampı'nı kapatmasından memnuniyet duyduğunu yineledi, benzeri kampların oluşmaması için dikkatli olunması gerektiği mesajını ilettiğini vurguladı.
Erdoğan daha önce Yunan topraklarında hala faaliyet gösteren "terör unsurları" olduğunu kaydetmişti.
Basın açıklamasında düzensiz göçe yönelik somut adımların atıldığı da aktarıldı.
YDİK toplantısı sonunda Erdoğan ve Miçotakis'in imzaladığı İyi Komşuluk Bildirgesi'nin, Türkiye ve Yunanistan arasındaki ikili ilişkilerin bundan sonra nasıl ilerleyeceğini göstermesi açısından önemli bir belge olması bekleniyor.
Erdoğan, Atina ziyareti öncesi Yunan Kathimerini gazetesine verdiği demeçte, “dostane ilişkiler ve iyi komşuluk bildirgesinin”, tarafların ikili ve bölgesel ilişkileri geliştirme konusundaki niyetini teyit edeceğini bildirdi.
Hangi adalara vizesiz seyahat mümkün olacak?
Açıklamasında vize konusuna da değinen Miçotakis, Türk ve Yunan öğrenciler arasında daha yakın ilişkiler sağlanması için Türk öğrencilerin vizeden muaf tutulması konusunun da ele alındığını söyledi.
Miçotakis ayrıca Türk vatandaşlarının Doğu Ege'deki 10 Yunan adasını yılda yedi gün süreyle vizesiz ziyaret edebilmesi uygulamasının yeniden hayata geçirileceğini söyledi.
Bu adalar şunlar:
Midilli, Limni, Sakız, Samos, Leros, Kalimnos, Kos, Rodos, Simi ve Meis
Yunan gazetesi Ta Nea'ya göre, vize masrafı 60 euro olacak.
Her iki taraf da iyimser
Bugünkü buluşma sonrasında düzenlenen basın toplantısında her iki taraf da önümüzdeki sürece olumlu yaklaştıklarını dile getirdi.
Erdoğan, "Bizim aramızda çözülemeyecek hiçbir sorun yok, yeter ki büyük resme odaklanalım, denizi geçip derede boğulanlardan olmayalım" derken Miçotakis, "Bütün bunlar aramızdaki dostluğun bir göstegesi" ifadelerini kullandı.
Buluşma öncesinde de taraflardan yapılan açıklamalar ilişkilerde yeni bir sayfanın açılması konusunda iyimser olduklarını gösteriyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen hafta AKP Meclis Grubu’nda yaptığı konuşmada, Türkiye’nin Yunanistan ile ilişkilerde yeni bir sayfa açmaya hazır olduğunu söylemişti.
Erdoğan, Kathimerini’ye verdiği demeçte de Miçotakis'e vereceği mesajı, şu sözlerle duyurdu.
“Kendisine şunu söyleyeceğim: Kyriakos, dostum, siz bizi tehdit etmedikçe biz de sizi tehdit etmiyoruz. Gel, iki ülke arasındaki güveni sağlamlaştıralım. Ekonomi, ticaret, ulaştırma, enerji, sağlık, teknoloji, eğitim, gençlik, her alanda ikili işbirliğini artıralım. Ülkelerimizdeki tarihi ve kültürel varlıklara karşılıklı olarak gerekli itina ve ihtimamı gösterelim.
"Ege meseleleri olsun, düzensiz göçle ortak mücadele olsun, Yunanistan'daki Türk azınlığın devam eden sorunları olsun, karşılıklı iyi niyet temelinde diyalog yoluyla çözemeyeceğimiz bir problem yoktur.”
Miçotakis de geçen hafta yaptığı bir açıklamada, taraflar arasında sorunların olduğunu ancak bunun Erdoğan’ı Atina’da ağırlamasını engellemeyeceğini kaydetmişti. Yunan basınında çıkan haberlerde, Erdoğan’ın “Yeni sayfa açalım” yaklaşımının Atina’da memnuniyetle karşılandığı kaydedilmişti.
Türkiye ile AB arasındaki diyaloğun da normalleşmesi, birliğin yürütme organı Avrupa Komisyonu’nun 29 Kasım’da açıkladığı raporda Ankara ile ilişkilerde pozitif gündemin somutlaştırılması çağrısı da, Ankara-Atina arasındaki havayı daha olumlu kılan bir gelişme olarak görülüyor.
Doğu Akdeniz ve Ege sorunları nasıl çözülecek?
Türkiye ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasında 2019-2020 yıllarında da süren Doğu Akdeniz ve Ege bunalımları son yıllarda sakinleşmiş görünüyor. Ancak sorunlara temel oluşturan görüş ayrılıklarının giderilmesi konusunda henüz ilerleme sağlanmadı.
Ankara, Atina'nın Akdeniz’deki adalarının kıta sahanlığı üzerinden Doğu Akdeniz’de maksimalist bir kazanım peşinde olduğunu, Yunanistan ise Türkiye’nin bölgedeki sondajlarının yasa dışı olduğunu ve egemenlik haklarını ihlal ettiğini savunuyor.
Türkiye ve Yunanistan, Ege Denizi’nde sınırların çizilmemiş olması nedeniyle de hem karasuları hem de buna bağlı hava sahası konularında sıkıntı yaşıyorlar. Erdoğan, Kathimerini'nin bu konudaki sorusuna yanıt verirken, isim vermeden Uluslararası Adalet Divanı formülünü gündeme getirdi:
“Kıta sahanlığının yanında pek çok sorunumuz var. Bunları paket halinde bir bütün olarak ele almalıyız. Meselelere seçici yaklaşıp bazılarını konuşup bazılarını konuşmamak doğru bir yaklaşım değil. Çünkü hepsi birbirleriyle bağlantılı. Uluslararası yargıya gittiğimizde geride hiçbir sorun bırakmamalıyız. Ama her şeyden önce tüm sorunlarımızı cesur bir şekilde konuşmalı, kamuoylarımızı doğru bir şekilde yönlendirmeliyiz.”
Erdoğan, Türkiye’nin sorunları barışçıl yollarla çözmek için gerekli iradeye sahip olduğunu belirtirken, Yunanistan’a da üçüncü tarafların yönlendirmesinden uzak durması mesajını da verdi.
Atina’daki toplantılarda, bu konularda da görüş alışverişi yapılıyor. Türkiye ve Yunanistan savunma bakanlıkları heyetleri arasında geçen ay Ankara’da yapılan toplantıda Ege’de istenmeyen olayların önlenmesi için güven artırıcı önlemlerin uygulanması kararlaştırılmıştı.
Kıbrıs için yeni süreç başlar mı?
Erdoğan ve Miçotakis’in gündeminde Kıbrıs sorunu da yer aldı. Türkiye ve Kıbrıs Türk tarafı, 2017’de İsviçre'nin Crans-Montana kentinde gerçekleşen son görüşmelerde Rum tarafının çözüme ayak dirediğini kaydetmiş; bundan sonra BM parametrelerinde öngörülen iki kesimli, iki toplumlu federasyon modelini değil iki devletli çözümü görüşeceğini açıklamıştı.
AB, ABD ve adanın Türkiye ile birlikte garantörü olan Yunanistan ve İngiltere ise sorunun BM modeli çerçevesinde görüşülmeye devam edilmesi için Ankara’ya baskı yapıyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Eylül ayında taraflarla yaptığı görüşmelerde, yeni bir sürecin başlaması için çalışmalara başladığı kaydediliyor. İsrail-Hamas savaşı nedeniyle bu sürecin ilerlemediği, ayrıca Türk tarafının Kıbrıs için yeni bir özel temsilci atanmasına karşı çıkmasının da ayrıca sorun oluşturduğu belirtiliyor.
Miçotakis düzenlenen basın toplantısında, "Kıbrıs konusunda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin kararları bizim için çok önemli. Kıbrıs konusunda gelişmeler bu doğrultuda olmalıdır" ifadelerini kullandı.
Erdoğan ise, "Kıbrıs meselesinin adadaki gerçekler temelinde adil, kalıcı ve sürdürülebilir bir çözüme kavuşturumlası tüm bölgenin yararına olacak" dedi.
Türk ve Yunan liderlerin yapacakları görüşmelerde sürece ilişkin yeni bir gelişmenin olup olmayacağı bilinmiyor ancak Ankara-Atina arasındaki havanın yumuşamasının Kıbrıs sorununa olumlu yansıması öngörülüyor.