Bazı iş adamlarının 'Merkez Bankası para basmalı' önerisine karşı çıkan merkez bankası eski yöneticilerine göre, kredilerin geri dönüşündeki belirsizlik nedeniyle para basarak bankalara açılacak kredilerin reel kesime gitmesi zor.
Küresel ekonomik kriz, gelişmekte olan ülkeleri de olumsuz etkilerken daha birkaç hafta öncesine kadar krizin teğet geçip geçmediği tartışmalarının yapıldığı Türkiye'de ateş bacayı sarmaya başladı.
2008 ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8,5 azalan sanayi üretimi 2001 krizinden bu yana en düşük düzeyde gerçekleşirken, 2009'un reel kesim açısından oldukça zorlu bir yıl olacağı konusunda herkes hem fikir. Üretimde düşüşün sürmesi ve işsizliğin artması beklenirken, son günlerde bazı iş adamları ve uzmanlar da "Üretimi artırmak için Merkez Bankası para bassın" görüşünü yüksek sesle dile getirmeye başladı.
Referans gazetesinde yer alan bir habere göre; para basarak sorunların çözülemeyeceğine dikkat çeken Merkez Bankası (MB) eski yöneticileri, MB'nin ancak bankalara kredi vererek para yaratabileceğini ancak kriz koşullarında bankaların bu kaynakları reel kesime kredi olarak vermeye yanaşmayacağına dikkat çekiyor.
MB'yi para basmaya davet etmek aslında yeni değil. Türkiye'de bu yıl büyüme ile ilgili beklentinin 0 ya da eksi olduğu düşünüldüğünde aslında bu öneri ilk bakışta kulağa da hoş geliyor. Ancak, MB'nin para yaratımının da sınırları olduğuna dikkat çekmek gerekiyor. Hazine ya da kamuya kredi verme konusunda yasal zorunluluk nedeniyle Merkez'in eli kolu bağlı. MB, döviz almasının yanısıra bankalara kredi vererek para yaratabiliyor.
Güven bunalımı aşılamaz
Merkez Bankası'nın ancak bankalara kredi verip para yaratabileceğini ifade eden Merkez Bankası eski başkanı Gazi Erçel, "Para basıp bankalara kredi verdiğiniz de, bankaların da özel sektöre kredi vermesini temin etmeniz gerekli. Ancak, bankalar, özel sektörün riskli olduğunu, kredi verirlerse kredinin geri dönmeme olasılığın yüksek olduğunu düşündükleri takdirde kredi vermezler" diyor.
Türk ekonomisinin şu anda sorununun Türk parası değil, döviz olduğuna dikkat çeken MB eski başkan yardımcılarından Dr.Ercan Kumcu, para basılması durumunda fiyat istikrarının da çöpe atılma riskinin olduğunu vurguluyor.
Türkiye'de şu anda bir güven bunalımı yaşandığını belirten MB eski başkan yardımcısı, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Prof.Dr. Fatih Özatay ise para basılarak güven bunalımının aşılamayacağını kaydediyor. Özatay, MB'nin bankaları likit bırakıp, kredi açabilecek kaynak bıraksa bile, bankaların geri dönüp dönmeyeceğini bilmedikleri için şirketlere kredi açmayacaklarını vurguluyor.
MB aslında para yaratıyor
MB analitik bilanço verileri MB'nin sanıldığı gibi elinin sıkı olmadığını da gösteriyor. MB'nin yarattığı paranın ölçüsü "Rezerv Para", 28.12.2007-26.12.2008 arası 1 yıllık dönemde yüzde 24 arttı. 2008 yılı enflasyonunun tüketici fiyatlarında (TÜFE) yüzde 10,06 olduğu dikkat alındığında rezerv paradaki reel artış da yüzde 12 arttı. Ancak, sistemden yabancı çıkışına da bağlı olarak son 2 ayda rezerv parada 315.8 milyon TL daralma sözkonusu. Bunun sonucunda oluşan piyasadaki likidite problemi de "açık piyasa işlemleri"nden izlenebiliyor. 2007 sonunda piyasalardan 4.3 milyar YTL borçlu olan Merkez, 26 Aralık 2008 itibariyle piyasalardan 2.8 milyar YTL alacaklı durumda.
Büyüme için yabancı sermaye girişi olmalı
Merkez Bankası eski başkanlarından Koç Allianz Sigorta Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Rüşdü Saraçoğlu, Merkez Bankası'nın bankalara kredi açtığında bankaların bu krediyi dönüp, müşterilerine verebileceklerine yönelik hiç bir garanti olmadığını ifade ediyor. Bankaların, Merkez Bankası'ndan aldıkları krediyle döviz de alabileceklerini belirten Saraçoğlu, Türkiye'de halen bu kadar tecrübeden sonra üzerine para atılarak sorunların çözüleceğinin sanıldığını ifade ediyor. Merkez Bankası'ndan büyüme sorununu çözmesinin beklendiğini ifade eden Saraçoğlu, yabancı sermaye gelmediği sürece Türkiye'de büyüme olmayacağını para basarak da yabancı sermayenin gelmeyeceğini kaydediyor.
Para basmak neden çözüm değil
- Para basarak bankalara verilen kredinin reel kesime gitmesi garanti değil.
- Enflasyonist baskılar artar.
- Ülkenin risk primi artar, yabancı sermaye olumsuz etkilenir.
- Türkiye'de cari açık yüksek. Dövize talep artabilir.