Panama Belgeleri süreci 2014 yılının sonlarında Süddeutsche Zeitung’un araştırmacı gazetecisi Bastian Obermayer’ın kendisini John Doe olarak tanıtan kişiden “Elimdeki verilerle ilgilenir misiniz? Birkaç şartla bu verileri sizinle paylaşabilirim”mesajını almasıyla başladı. Amacının belgelerdeki suçların ortaya çıkması olduğunu söyleyen John Doe’nun Obermayer’ın elindeki verinin boyutuyla ilgili sorduğu soruya verdiği yanıt ise, Panama belgelerinin gazetecilik tarihinin en büyük sızıntısı olacağının ilk ipucuydu: ‘‘Şimdiye kadar gördüğünüz her şeyden daha fazla.’’
Al Jazeera’dan Şükrü Oktay Kılıç’ın haberine göre, John Doe’nun attığı mesaj şöyle:
"Merhaba, ben John Doe. Elimdeki verilerle ilgilenir misiniz? Birkaç şartla bu verileri sizinle paylaşabilirim. Hayatım tehlikede. Sadece şifreli kanallar üzerinden konuşacağız. Asla buluşmayacağız. Belgelerden çıkarılacak haberlerin seçimine tamamen siz karar vereceksiniz."
Panama merkezli hukuki danışmanlık firması Mossack Fonseca’ya ait toplam 2.6 terabaytlık yaklaşık 11.5 milyon belge üzerinde, 80 ülkeden 107 haber organizasyonun araştırma birimleri bir seneden fazla bir süre çalıştı. 400 gazetecinin üzerinde çalıştığı belgelerle hazırlanan ilk haberler, 3 Nisan 2016'da eş zamanlı olarak 25 dilde yayımlandı. Panama belgeleri ile birlikte Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (ICIJ) önderliğinde dünyanın dört bir yanından gazeteciler, şimdiye kadar eşine rastlanmayan boyutta bir işbirliğine de imza atmış oldu.
Panama dalgası yayılıyor
Mossack Fonseca’nın 40 yılı aşkın süredir yürüttüğü işlemlerle ilgili bilgileri içeren belgeler, aralarında eski ve halen görevde olan toplam 12 dünya lideri, 143 politikacı, futbolcu ve yönetmenlerin de aralarında bulunduğu binlerce kişi ve kuruluşun vergi kaçakçılığı ve kara para aklama gibi yasa dışı eylemlerini açığa çıkardı. Belgelerle birlikte kendisi ve eşinin denizaşırı şirket sahibi olduğu ortaya çıkan İzlanda Başbakanı Gunnlaugsson, ülkedeki protestoların ardından istifa etmek zorunda kaldı. Rusya Devlet Başkanı Putin’in, yakın arkadaşı müzisyen Sergey Roldugin’e ait denizaşırı banka hesapları üzerinden vergi kaçırmak amacıyla gerçekleştirilen 2 milyar dolarlık para transferi ile bağlantılı olduğu iddiası üzerine Kremlin açıklama yapmak zorunda kaldı. Yapılan açıklamada, ‘‘Panama belgeleri, seçimler öncesi Putin’in itibarını sarsmayı amaçlıyor’’ denildi. Çin’de, Devlet Başkanı Şi Cinping’in kayınbiraderinin Britanya Virjin Adaları’nda denizaşırı şirketlerinin olduğunun ortaya çıkmasının ardından ülkede Panama belgeleriyle ilgili haberler sansürlendi. Her gün, politikadan spora, sinemadan iş dünyasına birçok isimle ilgili yeni belgeler ortaya çıkmaya devam ediyor.
‘Haberleştirilmeyen isimlerle ilgili konuşamam’
İrlanda’nın The Irish Times gazetesi, Panama belgeleri ile ilgili haberler için interaktif bir harita hazırladı. Bu haritaya göre, belgelerde Türkiye’den Mossack Fonseca'nın 10 müşterisi ile birlikte 101 şirket ve 152 hak sahibinin isimleri geçiyor. E-posta aracılığıyla ulaştığımız gazeteci Obermayer, dökümanlarda Türkiye’den kimlerin ve hangi şirketlerin isimlerinin geçtiğine ilişkin soruya, ‘‘Henüz haberleştirilmeyen hiçbir isim ile ilgili konuşamam’’ yanıtını verdi.
‘Belgelerin yarattığı etki şaşırtıcı’
Obermayer, Panama belgelerinin dünyanın birçok yerinde şimdiye kadar şaşırtıcı ve çok yoğun bir etki yarattığını söyledi. Elde ettiği dokümanlardan şimdiye kadar birçok iyi haberin ortaya çıkarıldığını ifade eden Obermayer, ‘‘Umalım, bu şekilde devam etsin'' dedi.
‘Tüm belgeler yayımlanmayacak’
Panama belgeleri üzerinde gerçekleştirilen çalışmaları yürüten Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu Direktörü Gerard Ryle, belgelerin tamamının yayımlanmasının planlanmadığını açıklamıştı. Amerikan Wired dergisine konuşan Ryle, konsorsiyumun masum insanların hassas bilgilerinin açığa çıkmasını engellemek için bu kararı aldıklarını söylemişti. Ryle, ‘‘Biz WikiLeaks değiliz. Sorumlu bir şekilde gazeteciliğin nasıl yapılabileceğini göstermeye çalışıyoruz’’ demişti.
Belgeler nasıl sızdırıldı?
ICI direktörü Ryle gibi, Alman gazeteci Obermayer da belgeleri sızdıran kişiyi tanımadığını söyledi:
‘‘Belgeleri sızdıran kişinin ismini ya da kimliğini bilmiyorum. Yine de bu insanı tanıyorum diyebilirim. Hayatımın belirli bir döneminde, karımdan çok bu kişiyle konuştum.’’
Obermayer, Panama belgelerini kendisine sızdıran kişiyle nasıl iletişim kurduğunu Wired’a anlattı. Belgeleri sızdıran kişi ile şifreli kanallar üzerinden iletişim kurduğunu anlatan Obermayer, kaynağı ile her bağlantı kurduğunda, birbirleriyle konuştuklarından emin olmak için belirli bir soru-cevap ile görüşmeyi başlattıklarını söyledi:
‘‘Ben, ‘hava güneşli mi?’ diye sorarım, sen, ‘Ay doğuyor’ dersin ya da bunun gibi mantıksız bir şey ve ikimiz de diğer cihazdakinin hâlâ aynı kişi olduğunu doğrularız.’’
Obermayer, yüzlerce gigabaytlık belgenin Süddeutsche Zeitung’a nasıl ulaştırıldığına dair bilgi vermeyi ise reddetti, konuyla ilgili sadece, ‘‘Büyük dosyaların güvenli bir şekilde transfer edilmesiyle ilgili oldukça çok şey öğrendim’’ demekle yetindi.
‘Belgeler hack’lendi’
Hukuki danışmanlık firması Mossack Fonseca’nın kurucu ortağı Ramon Fonseca, Panama’nın Channel 2 kanalında katıldığı programda, belgelerin yasa dışı yollarla hackerlar tarafından ele geçirildiğini açıkladı.