Bugün Dünya Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı İle Mücadele Günü. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç ile Mücadele Örgütü (UNODC) bu vesileyle hazırladığı son raporunda, vücutta morfin etkisi yapan ve eroinde de bulunan opioid maddesinin, küresel bir salgına dönüştüğü uyarısında bulundu.
UNODC'nin 2018 Dünya Uyuşturucu Raporu'na göre dünyada madde bağımlılığına bağlı her 4 ölümden üçü opioid kullanımından kaynaklanıyor.
BM'nin raporu, afyon üretiminin rekor seviyeye, reçeteyle yazılan opioidlere olan bağımlılığın da kaygı verici boyutlara ulaştığını ortaya koyuyor.
Opioid, afyon çiçeği (haşhaş) ya da aynı etkileri yaratan sentetik versiyonları kapsıyor. Eroin gibi uyuşturucular da bunlar arasında. Çoğu ülkede önlem olarak reçeteyle verilen kodein de opioid içeren ve ölümlere yol açan maddeler listesinde yer alıyor.
Uzmanlar daha ucuz ve hazır opioidlerin üretimi ve arzı arttıkça dünyanın her yerinde geçtiğimiz yıllara göre daha fazla tüketim olduğunu söylüyor.
Dünyada afyon üretimi 2016-2017 döneminde yüzde 65 artarak 10 bin 500'e çıktı.
UNODC'ye göre bu, afyon üretiminin izlenmeye başlağı son yüzyılda kayda geçen en yüksek oran.
Afyonun yaklaşık 9 bin tonu Afganistan'dan, yani dünyanın en büyük haşhaş üreticisi ülkesinden geliyor. Myanmar, Meksika ve Laos da, küresel üretime düşük oranlarla katkı sağlıyor.
2016 ve 2017 yılları arasında afyon yetiştirilen toprakların da 3'te bir genişlediği belirtiliyor.
Esrar dünyada en çok kullanılan uyuşturucu madde ancak insan sağlığı için en tehlikeli olanı, opioidler.
2015'te kayda geçen ve doğrudan uyuşturucuya bağlı olan 168 bin ölümün yüzde 76'sı, opioid kaynaklı.
UNODC yetkilisi Angela Me, bu ölümlerin reçeteye tabi opioidler ile pazara sunulan Fentanyl gibi sentetik ve güçlü yeni opioid türleri ve ucuz eroinden kaynaklandığını söylüyor.
ABD'de sentetik opioidlere bağlı ölümler, silahlı saldırılar araba kazalarında yaşanan ölümlerin neredeyse iki katı. 2012'den 2016'ya erkekler için bu sayı on katına kadınlar için de 5 katına çıkmış.
BM'nin raporuna göre, dünyada 2015-2016 döneminde ele geçirilen uyuşturucu sayısı iki katına çıktı. Bunlardan 91 tonu eroindi, afyon ve morfinler ise 2. en çok el konduğu bildirilen maddelerdi.
Opioid kaçakçılığının önemli bir kısmı "Balkan güzergahından" yapılıyor, yani Afganistan'da üretilip İran, Türkiye ve Balkan ülkeleri üzerinden Orta ve Doğu Avrupa'ya devam ediyor.
Yukarıdaki grafikte 2014'te ele geçirilen reçeteli opioidlerin ani yükselişi, o dönem ABD'li yetkililerin fentanyl içeren bazı maddeleri saptayıp el koyması ile gerçekleşmişti. 2016'da dünya çapında ele geçirilen bu opioidlerin yüzde 90'ı Kuzey, Orta ve Batı Afrika'dan çıktı. Ancak bu veri, tüketime dair net bir analiz ortaya koymuyor.
Tramadol bağımlılığı, özellikle Afrika'nın belli bölgelerinde endişe kaynağı.
Bu reçeteli ilaç, sentetik opioid olma özelliğine sahip ve orta derece ve şiddetli ağrılarda kullanılıyor. Afrika'nın yanında Orta Doğu ülkelerine de kaçırılıyor.
Bu tür sentetik opioidlerin hepsi ilaç pazarından çıkmıyor. Bazıları yasa dışı yollarla karaborsada satılıyor. BM yetkilisi Me, "Üretimi denetlenmediği için bunlar daha da tehlikeli" diyor.
"Bu reçeteli opioidler genelde rahatlamaya yardımcı olurken Tramadol'un farkı, uyarıcı özelliğiyle eğlence dünyasında yaygın kullanılması. Ayrıca ucuz."
2016'da dünyada yılda en az 1 kez opioid kullanan 34,3 milyon kişi varken, esrar kullanıcılarının sayısı 192 milyondu. Bu da 15 ila 64 yaş arasındaki küresel nüfusun yüzde 7'lik kesimine denk geliyor.
Öte yandan Kuzey Amerika ve Okyanusya bölgesinde oranlar çok daha yüksek.
Afyon kullanıcılarının yüzde 58'i Asya'dan çıkarken onu yüzde 17 ile Avrupa ülkeleri takip ediyor.