Ekonomi tarihinin en pahalı devlet müdahalesiyle, ABD’de 12 trilyon dolarlık mortgage kredilerinin yaklaşık yarısına sahip olan ya da garanti eden Fannie Mae ve Freddie Mac’in tam kontrolü Amerikan hükümetine geçti.
Amaç zor durumdaki konut piyasasını canlandırmak ve artık birinci yılını dolduran ve dünya ekonomisini resesyona sürükleyen kredi krizini durdurmak. Hazine Bakanı Henry Paulson yaptığı yazılı açıklamada, “Konutta bu düzeltme bitmeden ekonomimiz ve piyasalarımız toparlanamayacak” dedi.
Borsada 'el koyma' sevinci
5.4 trilyon dolarlık müdahale
Toplam mortgage pazarının yarısını kontrol eden bu iki kurum, 5.4 trilyon doları bulan mortgage kredisinin sağlayıcı konumundaydı.
ABD hükümeti müdahaleyle bir anlamda bu miktarı garanti etmiş oldu. ABD’de hükümetin iki dev kuruma el koyması, global mortgage krizine ilişkin kaygıları azalttı. Global olarak bu iki şirketi fonlayan kurumlar ve bu kurumların bonolarına yatırım yapan yatırımcılar rahatladı.
Kredi sisteminde yaşanması beklenen rahatlamanın etkisiyle, son günlerde global büyüme kaygılarıyla gerileyen dünya borsaları adeta uçuşa geçti. Amerikan borsaları güne yüzde 2.5’u bulan yükselişle başladı. Çin dışındaki Asya pasifik borsaları da yüzde 3’e yakın yükselişlerle günü tamamladı.
Japonya Nikkei yüzde yüzde 3.4, Hong - Kong yüzde 4.3, Tayland yüzde 3.1 oranında yükseldi. Bu yükselişin etkisiyle İMKB’de güne yüzde 3’ü aşan artışlarla başladı. Avrupa borsaları da yükselişe geçti; Fransa Cac yüzde 4.69, Almanya Xetra Dax yüzde 3.40, İngiltere FTSE yüzde 3.81, İMKB yüzde 3.74 yükselerek başladılar. Kısa vadede olumlu görünen bu hareketin uzun dönemde ne gibi etkiler yapacağı ve sermaye dağılımının ne ölçüde etkileneceği izlenecek.
‘Yerliye eşitlik tanınsın, bıyıklı yabancı sorunu bitsin’
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Başkanı Hüseyin Erkan, vergide yerli aleyhine eşitsizlik nedeniyle bazı Türk yatırımcıların İMKB’de ‘yabancı’ olarak ya da Londra başta olmak üzere yabancı ülke borsaları üzerinden işlem yapmasından duyduğu rahatsızlığı ifade etti. Erkan, SPK Başkanı Turan Erol’un, İMKB’de işlem yapan yabancı yatırımcıların bir kısmının Türk olduğu tespitinin doğru olduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Bu konuda kesin bir oran veremeyeceğim. Bu tip yerli yatırımcıların önemli bir bölümü Londra merkezli işlem yapmakta ise de, çok farklı ülkelerden işlem yapan yerli yatırımcılara rastlamak da mümkün. Tabii bunun en önemli nedenlerinden biri, yerli ve yabancı yatırımlara uygulanan farklı vergi oranları. Bu konuyu müteaddit defalar dile getirdiğimiz halde henüz sorun devam ediyor. Bu eşitsizliğin bir an önce giderilmesi gerekiyor.
Düze çıkmaya daha iki çeyrek var
Erkan, uluslararası piyasalarda başlayan sürecin tam “Hız kesti ve sonuna gelindi” denildiği bir noktada tekrar alevlendiğini belirtti. Erkan, “Kriz önemli finansal kuruluşları içine çekmeye devam ediyor. 2008 yılı Ağustos ayı sonu itibariyle küresel zarar 515 milyar dolara yaklaşmış durumda. Küresel piyasalarda yaşanan krizin etkilerinin iki çeyrek dönem daha hissedildikten sonra, 2009 yılı ikinci çeyreğinden itibaren piyasaların toparlanacağı kanaatindeyim” yorumunu yaptı.
Maliyet konut fiyatlarındaki istikrara bağlı
ABD Hazine Bakanı Henry Paulson, konut kredisi sektöründeki Fannie Mae ve Freddie Mac’ın el konulmasının maliyetini, ABD’deki konut fiyatlarındaki istikrarın belirleyeceğini söyledi. Paulson, CNBC Televizyonuna yaptığı açıklamada, müdahalenin maliyetinin şu an itibarıyla tahmin edilemeyeceğini belirterek, konut sektöründeki fiyatların istikrara girerek, konut sektörünün eski günlerine dönmesinin ardından gerçek maliyeti nihai olarak ortaya çıkaracağını bildirdi.
Bu arada, Avrupa Merkez Bankası Baaşkanı Jean Claude Trichet de yaptığı açıklamada, ABD yönetiminin müdahale kararının memnuniyet verici olduğunu kaydetti.
1 milyar dolarlık hisse alınacak
ABD Hazinesi önümüzdeki günlerde şirketlerin özsermaye yeterliliklerini sağlamak için 100’er milyar dolara varan tercihli hisse senedi alacak. ABD Hazinesi’nin önümüzdeki günlerde 1 milyar dolarlık tercihli hisse senedi alması ve Fannie ile Freddie’deki hisse oranını yüzde 80’e çıkarması bekleniyor.
ABD hükümeti bu müdahaleyle şirketlerin özsermayelerini artıya geçireceğinden şirketlern çıkardığı ve garanti ettiği tahvilleri ellerinde tutan yatırımcılara güvence sağlamış olacak. ABD Hazine Bakanı Henry Paulson’ın kararları Fed Başkanı Ben Bernanke’yle danışarak aldığı belirtiliyor.