Suriye'de altı yıldır devam eden ve yaklaşık yarım milyon insanın hayatını kaybettiği iç savaşı sonlandırmak amacıyla Türkiye, Rusya ve İran'ın girişimiyle dördüncü ayağı düzenlenen Astana görüşmeleri bugün Kazakistan'ın başkentinde başlıyor.
Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde düzenlenen ve Suriye hükümeti, bazı muhalif gruplar ile çok uluslu bir yapıyı dolaylı yoldan masaya oturtmayı hedefleyen Cenevre görüşmeleriyle önceki turlarında eşgüdümlü yürütülen Astana, savaşı bitirmek için sınırlı sayıda delegasyonla doğrudan müzakereleri içeriyor.
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, ABD'nin de Astana'daki görüşmelerin dördüncü turuna temsilci göndereceği bildirildi.
Önceki görüşmelerde neler hedeflendi, neler başarıldı?
Suriye'de iç savaşı bitirmeyi hedefleyen Cenevre görüşmelerine destek amacıyla başlatılan ve özellikle Rusya'nın savaşa müdahil olması sonrası müzakerelerde daha belirleyici bir rol üstlendiği Astana görüşmelerinde şu ana kadar somut bir başarı elde edilemedi.
İlki Ocak ayında gerçekleştirilen görüşmeler, Halep'in Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'a bağlı güçler tarafından Rusya'nın desteğiyle ele geçirilmesi sonrası Vladimir Putin yönetiminin avantajlı konumunun gölgesinde düzenlenmişti.
Türkiye cephesinde ise gazetecilere konuşan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu görüşmelerin ilk turundan kısa bir süre önce Suriye'de geçişin "Esad'la mümkün olmadığını" söylemişti.
Ancak gene aynı dönemde Reuters'a konuşan ve ismini vermek istemeyen bir üst düzey Türk yetkili, önceliğin "Esad'ın gitmesi değil, terörün alt edilmesi" olduğunu belirtmişti.
Bu doğrultuda Astana görüşmelerinin çerçevesi şu ana dek Suriye'de Esad rejiminin geleceğinden ziyade, çatışmaların en kısa zamanda nasıl sonlandırılabileceğine ve çatışmasızlık devamının nasıl sağlanabileceğine odaklandı.
Görüş birlikleri neler?
Somut başarıya henüz ulaşılamayan görüşmelerde tarafların üzerinde en çok anlaştığı nokta, Suriye'de aralıklarla devam eden ateşkes durumunun devam ettirilmesi.
Görüşmelerin ilk turunda silahlı muhalif gruplar Esad rejimini temsil eden heyet ile doğrudan görüşmeyeceklerini duyurmuştu.
Ancak bu görüşmelerde ateşkesin denetlenmesi için Türkiye, Rusya ve İran tarafından üçlü bir mekanizma kurulması kararlaştırılmıştı.
Suriye hükümetini temsilen Astana'daki ilk tura katılan Beşar El Caferi zirveyi "başarılı" olarak nitelendirmişti.
Suriye'nin BM Daimi Temsilcisi Caferi, "sonunda karşılıklı mutabakata dayanan, herkes tarafından kabul edilen bir metin" üzerinde uzlaşıldığını kaydetmişti.
Kremlin de ilk turu başarılı bulmuş ve müzakerelerin tekrarlanabileceğini belirtmişti.
"Teknik sorunlar" nedeniyle bir gün ertelenen Şubat ayındaki ikinci turda ise Türkiye, Rusya ve İran'ın Suriye'deki ateşkesin izlenmesi için üçlü kontrol yöntemleri üzerinde anlaştığı bildirilmişti.
İhtilaflı konular neler?
Görüşmelerin ilk turuna Suriye'deki muhalifleri temsilen katılan Ceyşul İslam grubundan Muhammed Alluş, Türkiye, Rusya ve İran’ın üzerinde mutabakata vardığı metne kuşkuyla yaklaştıklarını belirterek, ayrı bir ateşkes önerisi sunmuştu. Ancak yeni bir ateşkes metni imzalanmamıştı.
Görüşmelerin ikinci turunda Suriye hükümeti ve muhaliflerin heyetleri ile ateşkesi izleme mekanizmaları masaya yatırılmış ancak büyük bir ilerleme kaydedilememişti.
Mart ayındaki üçüncü turda ise muhalif gruplar görüşmeleri boykot etmiş ve Suriye yönetiminin delegasyonu durumdan dolayı Türkiye'yi suçlamıştı.
Suriye hükümet temsilcisi Beşar Caferi, "üç garantörden bir tanesi taahhüdünü bozarsa - ki Türkiye'den bahsediyorum - bu silahlı grupların (görüşmelere) katılıp katılmaması konusunun Türkiye'ye sorulması gerektiği anlamına gelir" demişti.
Suriyeli muhalif grupların sözcülerinden Usame Ebu Zaid ise Rusya'nın sivillere yönelik hava saldırıları düzenleyerek ateşkesi ihlal etmesi ve Suriye ordusunu ateşkese uymaya ikna edememesi nedeniyle görüşmelere katılmama kararı aldıklarını açıklamıştı. Zaid Türkiye'ye bu kararlarını bildirdiklerini söylemişti.
Interfax haber ajansına açıklama yapan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, muhaliflerin sundukları nedenlerin "ikna edici olmadığını" belirtmişti. Muhalif grupların yokluğunda üçüncü turda herhangi bir ilerleme kaydedilememişti.
Muhalif gruplar bu sefer katılacak mı?
Kazakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Anuar Caynakov, salı günü AA muhabirine yaptığı açıklamada muhaliflerin Astana görüşmelerinin bu turuna katılacaklarını doğrulamış ve Muhammed Alluş'un silahlı muhalif heyete liderlik edeceğini söylemişti.
Ancak görüşmeler başladıktan sonra Suriye'de devam eden hava saldırılarını gerekçe gösteren muhalifler çekilme kararı aldıklarını açıkladı. Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan muhalif kaynaklar "Sivillere yönelik hava saldırılarından ötürü muhalif delegasyonu toplantılara katılımını dondurmuştur. Suriye çapındaki saldırılar sonlandırılmadığı müddetçe durum değişmeyecektir" dedi.
© Deutsche Welle Türkçe
DW/Reuters, Afp