Doç. Dr. Murat Batı*
07.12.2019 tarih ve 30971 sayılı yani bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan “Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile hem yeni vergiler getirildi hem de var olan bazı vergilerin oranları değiştirilerek yeniden düzenleme yapıldı. Bu Kanun ile “Dijital Hizmet Vergisi”, “Konaklama Vergisi” ve “Değerli Konut Vergisi” yeni konuldu. Konulan bu yeni vergiler ve yapılan düzenlemelerin yürürlük tarihleri birbirinden farklıdır. Bu düzenlemeleri madde madde açıklayıp yorumlamaya çalışayım
Dijital Hizmet Vergisi Nedir?
Türkiye’de sunulmak şartıyla; dijital ortamda sunulan her türlü reklam hizmetleri, sesli, görsel veya dijital herhangi bir içeriğin dijital ortamda satışı ile bu içeriklerin dijital ortamda dinlenmesine, izlenmesine, oynanmasına veya elektronik cihazlara kaydedilmesine veya bu cihazlarda kullanılmasına yönelik dijital ortamda sunulan hizmetler, kullanıcıların birbirleriyle etkileşime geçebilecekleri dijital ortamların sağlanması ve işletilmesi hizmetleri ve bunlara aracılık yapıp aracılık hizmetlerinden elde edilen hasılat da dijital hizmet vergisine tabi olacak.
Dijital hizmet vergisinin mükellefi, dijital hizmet sağlayıcılarıdır. Yani şirketlerdir. Bu hizmetlerden yararlanan bizler değiliz. Ancak Türkiye’de elde edilen hasılatı 20 milyon Türk lirasından veya dünya genelinde elde edilen hasılatı 750 milyon euro veya muadili yabancı para karşılığı Türk lirasından az olanlar dijital hizmet vergisine tabi olmayacaklar.
Dijital Hizmet Vergisi Hasılat Üzerinden hesaplanacak. Giderler dikkate alınmayacak
Dijital hizmet vergisinin matrahı, ilgili vergilendirme döneminde verginin konusuna giren hizmetler nedeniyle elde edilen hasılattır. Hasılatın döviz ile hesaplanması hâlinde döviz, hasılatın elde edildiği tarihte geçerli olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Türk parasına çevrilir. Bu verginin hasılatı matrahını oluşturur. Anlayacağımız dille giderleri indirme imkânı bulunmamaktadır. Hasılat üzerinden doğrudan %7,5 oranında vergi hesaplanacak. Ve hesaplanan bu vergi doğrudan ödenecek herhangi bir verginin de bu vergiden indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Dijital hizmet vergisi aylık beyan edilecek
Dijital hizmet vergisi her ay beyan edilip ödenecek. Her ay için takip eden ayın sonuna kadar beyan edilmesi gerekecektir. Aynı süre içinde de ödemeleri gerekmektedir.
Dijital hizmet vergisi Mart 2020 tarihinde uygulanmaya başlanacak
Bu vergi, bu Kanunun yayım tarihini izleyen üçüncü ay başında yürürlüğe girecek. Yani Mart 2020 tarihinde uygulanmaya başlanacak. İlk beyanname de Mart 2020 için Nisan 2020’de verilecek. Hayırlı olsun.
Döviz alımlarında BSMV oranı binde 1’den Binde 2’ye yükseltildi
Daha önce 1106 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile döviz işlemlerine uygulanmak üzere BSMV oranı binde 1 olarak uygulanmaya başlandı. Bu oran Binde 2’ye yükseltilerek döviz alımlarının azaltıp döviz fiyatlarının artışının önüne geçilmesi hedefleniyor. Gider vergileri Kanunu’nun 33’üncü maddesinde düzenlenen döviz alımlarında uygulanacak BSMV oranı %100 artırıldı. Binde 1’den Binde 2’ye yükseltildi. Bu vergi, 01.04.2020 tarihinde uygulanmaya başlanacak.
Konaklama Vergisi de geldi
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun “nakliyat Vergisi” başlıklı 34’üncü maddesi daha önceki yıllarda kaldırılmıştı. İşte bu Kanun’un bu maddesini yeniden aktive edip adını da “Konaklama Vergisi” olarak değiştirdiler. Otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart otel, misafirhane, kamping, dağ evi, yayla evi gibi konaklama tesislerinde verilen geceleme hizmeti ile bu hizmetle birlikte satılmak suretiyle konaklama tesisi bünyesinde sunulan diğer tüm hizmetler (yeme, içme, aktivite, eğlence hizmetleri ve havuz, spor, termal ve benzeri alanların kullanımı gibi) konaklama vergisine tabi olacak. Bu verginin mükellefi bu hizmeti sunanlardır. Ama bir dolaylı vergi olması nedeniyle ödenen bu vergiler tıpkı KDV gibi malın/hizmetin fiyatına eklenip tüketiciden yani tatilcilerden alınacaktır.
Konaklama vergisinin tutarı/oranı yararlanılan bu hizmetin KDV hariç toplam bedeli üzerinden % 2 olarak belirlenmiştir. Bu hizmeti sunanlar her ay aldıkları bu %2’lik konaklama vergisini takip eden ayın 26’sına kadar beyan edip ödemeleri gerekmektedir. Bu vergi, 01.04.2020 tarihinde uygulanmaya başlanacak.
İşçilere verilen taşıma hizmetleri işçinin sırtına vergi olarak geldi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinin 10’uncu bendi “Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri” şeklindeydi. Ancak bugün yayımlanan Kanun’un 11’inci maddesi ile günlük verilen 10 TL’yi aşan taşıma bedeli ücret olarak değerlendirilecek. Örneğin İstanbul gibi bir şehirde asgari ücretli çalışana günlük 15 TL ulaşım yardıma yapan bir işveren günlük 10 TL’yi aşan 5 TL’yi sanki maaş veriyormuş gibi vergi matrahına eklemesi gerekecek. Haftada 6 gün çalıştığını varsayarsak 6x5= 30 TL ayda ise 120 TL yapacaktır. Bunun anlamı ise asgari ücretli bu kişi her ay 120 TL fazla maaş alıyormuş gibi vergilendirilecek. Yani her ay 120 TL cebine girmediği halde girmiş gibi her asgari ücretliden 18 TL (ekstra vergisi) eksik maaş alacak. Bu düzenleme 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanacak.
Avukatlık Kanunu uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretinde stopaj uygulaması
193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesine; “İcra ve İflas Kanunu ile Avukatlık Kanunu uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretini (icra ve iflas müdürlüklerine yatırılanlar dâhil) ödeyenler tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılır.” Hükmü geldi.
Spor Hakemlerinin Ücret gelirleri vergiye tabi
Gelir Vergisi Kanunu’nun 29/4 maddesi “Amatör spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler (basketbol ve voleybol spor dallarının en üst liglerinde görev alanlar hariç);” şekilde değiştirilmiştir. Spor hakemlerinin elde ettikleri ücret gelirleri amatör spor maçlarını yönetenlerle sınırlandırıldı. Fena olmadı bence..
Gelir Vergisi Tarifesi Değişti
Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesi uyarınca 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren uygulanan mevcut oran; bir kişinin SGK ve işsizlik sigortası düşüldükten sonraki elde edilen ücretin 18.000 TL’sine %15, şayet bu tutar yıllık 18.000 TL’yi aşarsa aşan kısmına (40.000 TL’ye kadar olan kısmına) %20, hatta yıllık 40.000 TL’yi aşarsa 148.000 TL’ye (ücret hariç diğer gelirler için 98 bin TL) kadar olan kısmına %27 ve nihayetinde 148.000 TL’yi (ücret hariç diğer gelirler için 98 bin TL’yi) aşarsa aşan kısmına %35 vergi oranı uygulanır. Yani vergi hesaplanmadan yıllık 148.000 TL’yi aşacak şekilde bir ücret geliri elde ederseniz gelirinize %15, %20, %27 ve %35 şeklinde 4 ayrı oran uygulanmakta. Bir kişi elde ettiği gelir için en çok %35 vergi ödemekte.
Ancak yeni sisteme göre elde edilen gelir üzerinden 4 değil 5 farklı oranda vergilendirilecek. Nasıl mı? Şöyle;
18.000 TL’ye kadar %15
18.001- 40.000 TL arası için %20
40 001- 98.000 TL (148.000) arası için %27
98.001 TL-500.000 TL (148.001) arası için %35
500.001 TL ve fazlası için %40 Oranında vergilendirilecek.
Neyse ki asgari ücret hala 2020 TL. Bu arada asgari ücretliler için yeni bir düzenleme yok. İyi yönden bakmak lazım elbet.
Futbolcuların gelirleri için de vergi oranı %15’ten %20’ye yükseltildi
Avrupa'da futbolcuların elde ettikleri kazançlarından alınan en düşük gelir vergisi oranı Bulgaristan'da %10, ikincisi Türkiye'de %15'tir. Buna ilaveten futbol kulüpleri dernek vasfında olduklarından transferlerden, TV yayınlarından, saha kiralamalarından vs. kurumlar vergisinden muaflar ve dolayısıyla da hiç vergi vermemektedirler. Avrupa'da en yüksek oran açışından ilk sırada İsveç %56,9, ikinci sırada Portekiz %56,5, İngiltere'de %45, Almanya'da %47,5, İtalya'da %47,9, Fransa'da ise %50,3 olarak gerçekleşiyor.
Bu durumda en üst ligde oynayan futbolcularımız ne kazanırlarsa kazansın %15 oranında vergi ödemektedirler. Bu durumu pek adaletli görmeyen vergi idaresi adaleti sağlamak adına bu oranı %20’ye yükselterek bu dengeyi kurmayı amaçlamaktadır. Şaka bir tarafa gelir vergisine tabi diğer gelirler için %40’a kadar uygulanan bu yapı en üst ligde oynayan futbolcularımızın milyon dolarlık gelirleri için sadece %15 uygulanması içler acısı bir durumdur. Biri vergi adaleti diyorsa buranın değiştirilmesi ile başlanılmalıdır. Bu adalet vergi oranının %20’ye çıkartılması ile düzeltilemez elbette. Hakkımızda hayırlısı. Ve bunun uygulama süresi 31.12.2023 tarihine kadar uzatıldı. Bu düzenleme 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanacaktır.
İzaha Davet uygulaması da değiştirildi
Mükellefler hakkında vergi ziyaı bulunduğuna ilişkin belirtiler saptanırsa mükellef daireye çağırılır ve 15 gün içinde açıklama yapması durumunda kesilecek vergi ziyaı cezasının %80’ini silinmekteydi. Yeni düzenleme ile 15 günlük süre 30 güne çıkarıldı. Kesilen ceza tutarı aynı oranda kaldı. Hakkında kaçakçılık suçu olanlar izaha davete edilmezler. Ancak yıl içinde toplam 70.000 TL’lik ya da altında naylon fatura kullananlar izaha davet edilir. Bu tutar yeni kanun değişikliği ile 100.000 TL’ye çıkarıldı.
Uzlaşılan Tutara da “ekstra indirim” getirildi
Vergi Usul Kanunu’nun 376’ncı maddesi uyarınca kesilen cezalara talep edilmesi ve ödenmesi şartıyla indirim uygulaması bulunmaktadır. Bu uygulama;
-Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri
-Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezasının ise yarısı indirilirdi.
Ancak bugün itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenleme yapıldı. Buna göre;
-Vergi ziyaı cezasında yarısı,
-Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezasının ise yarısı
-Ve Uzlaşmanın vaki olması durumunda yani uzlaşmaya katılıp ve anlaşılması (uzlaşılması) durumunda, üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı cezasının %75’ini, süresinde öderse üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i indirim konusu yapılacaktır.
Yargı aşamasında davasından vazgeçen davacıya vergi indirimi
Bilindiği üzere mükellefler vergi uyuşmazlıkları için kanunun izin verdiği süre içinde vergi mahkemesine dava açabilmektedirler. Dava, esastan kişinin aleyhine sonuçlanmış ve dava tutarı 2019 yılı için 6.000 TL ve üstünde ise kişi bir üst mahkeme olan Bölge İdare Mahkemesine 30 gün içinde başvurarak istinaf yolunu kullanabilmektedir. Buradan da kararın olumsuz çıkması ve dava tutarının 2019 yılı için 144.000 TL ve üstünde olması durumunda ise kişi 30 gün içinde bu defa Danıştay’a giderek temyiz yolunu kullanabilmektedir.
“Kanun yolundan vazgeçme” adıyla VUK madde 379 aktive edilerek 01.01.2020 tarihinden uygulamaya konulacaktır. Buna göre;
Vergi/ceza ihbarnamesine karşı süresinde açılan davalarda, vergi mahkemesince verilen istinaf yolu açık kararlar ile bölge idare mahkemesince verilen temyiz yolu açık kararlarda (Danıştayın bozma kararı üzerine verilen kararlar hariç);
- Kaldırılan vergi tutarının %60’ı, tasdik edilen vergi tutarının tamamı ile tasdik edilen vergi tutarına ilişkin vergi ziyaıcezasının %75’i,
- Bağlı olduğu vergi aslı dava konusu yapılmayan veya 359 uncu maddede yazılı fiillere iştirak nedeniyle kesilen vergi ziyaıcezaları ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının kaldırılan tutarının %25’i ve tasdik edilen tutarının %75’i,
mükellef için geçerli olan kanun yoluna başvuru süresi içerisinde, dava konusu vergi ve/veya vergi cezalarının tümü için kanun yolundan vazgeçildiğine ilişkin dilekçenin ilgili vergi dairesine verilmesi şartıyla kanun yolundan vazgeçme dilekçesinin verildiği tarih itibarıyla başkaca bir işleme gerek kalmaksızın tahakkuk eder.
Bu şekilde tahakkuk eden tutarlar tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Bu maddeye göre tahakkuk eden vergi ve/veya vergi cezalarının %80’inin, hesaplanacak gecikme faizi ile birlikte bu sürede tamamen ödenmesi şartıyla, vergi ve ceza tutarından %20 oranında indirim yapılır. Şu kadar ki, tasdik edilerek tahakkuk eden vergi tutarında indirim yapılmaz. İndirim hükmünden yararlanılabilmesi için dava konusu yapılan ve bu maddeye göre tahakkuk eden vergi ve/veya vergi cezaları ile gecikme faizlerinin birlikte bu fıkra kapsamında ödenmesi şarttır.
Doğrudan Hazineye gelir yazılacak “Değerli Konut Vergisi” geliyor
Bilindiği üzere Türkiye sınırları içinde bulunan gayrimenkullere büyükşehir belediyesi sınırları içinde iki kat olmak üzere belediye kayıtlı bedelleri (Emlak Vergisi Kanunu madde 29’da belirtilen vergi değeri) üzerinden Binde 1, 2, 3 şeklinde oranlar uygulanmaktadır. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa 41’inci maddeden sonra gelmek üzere “Değerli Konut Vergisi” kısmı eklenerek bu vergi hayatımıza 01.01.2020 tarihi itibariyle girecek.
Bu yeni uygulama ile sadece değeri 5 milyon TL’yi aşan konutların ekstra vergilendirilmesi hedeflenmektedir. Bu değer ise emlak vergisinin tabi olduğu değer veya Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü nezdinde yapılacak bir değerleme ile belirlenecek.
Buna göre değeri aşağıdaki tarifede yer alacak binalar
5.000.000 TL ile 7.500.000 TL arasında olanlar (Binde 3)
7.500.001 TL ile 10.000.000 TL arasında olanlar (Binde 6)
10.000.001 TL’yi aşanlar (Binde 10) oranında vergilendirilecektir.
Tahsil edilen değerli konut vergisi, genel bütçe geliri olarak kaydedilir. Bu gelirden belediyeler herhangi bir pay almayacaklar. Bu ek vergi belediyelere değil doğrudan hazineye gelir yazılacak. Bu kapsamda olan konut sayısının 1 milyon adetten fazla olduğu tahmin ediliyor. Yani ballı kaymak..
*Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Başkanı