Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 15-16 Haziran'da İsviçre'de düzenlenecek Ukrayna Barış Zirvesi'ne katılacak. Fidan, zirvede Türkiye'nin savaşın barışçıl bir yolla son bulması için elinden geleni yapmaya hazır olduğu mesajını verecek.
Fidan, cumartesi günü Bürgenstock'taki zirvenin açılış oturumunda bir konuşma yapacak.
Diplomatik kaynaklara göre Fidan, "Tüm tarafların katıldığı bir Zirve’nin sonuç doğurma ihtimalinin daha fazla olacağını" vurgulayacak. İsviçre'deki zirvede, savaşta saldırgan ülke konumunda olan Rusya'nın bir temsilcisi bulunmayacak. Dolayısıyla zirveden çıkacak sonuçların tavsiye niteliğinde olacağı ve barış yolunda somut bir ilerleme kaydedilemeyeceği düşünülüyor.
Fidan'ın zirvede çatışmaların Ukrayna üzerindeki yıkıcı etkisinin büyüdüğü, ayrıca bölgesel ve küresel düzeydeki olumsuz sonuçlarının derinleştiği vurgusu yapması bekleniyor. Türkiye'nin kuzeyinde Rusya-Ukrayna savaşı, güneyinde Suriye iç savaşı ve İsrail'in Gazze'ye saldırıları sürüyor.
Fidan, ayrıca Türkiye'nin savaşın yayılma ihtimali ve kitle imha silahlarına başvurulma riskinin artması konusunda endişeli olduğunu dile getirecek.
Diplomatik kaynaklara göre Fidan, bir kez daha Türkiye'nin Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve bağımsızlığını desteklediğine vurgu yapacak. Türkiye, birçok Batılı müttefikinin aksine 24 Şubat 2022'de savaşın başlamasından sonra Rusya ile diplomatik bağlarını koparmadı ve Batı yaptırımlarına katılmadı; ancak Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliğini desteklediğini açıkça belirtti.
Verilen bilgiye göre Fidan, Türkiye'nin Mart 2022'de Antalya'da savaşan tarafların dışişleri bakanlarını bir araya getiren ilk toplantıya ev sahipliği yaptığını ve 'Karadeniz Tahıl Girişimi'nde Birleşmiş Milletler'le birlikte öncü rol oynadığını hatırlatarak, "Türkiye’nin savaşın bir an önce diplomasi ve müzakereler yoluyla barışçıl yollarla son bulmasını savunduğunu, bu temelde, adil ve kalıcı bir çözüme ulaşılmasına yönelik uluslararası çabalara elinden gelen desteği vermeye hazır olduğunu" söyleyecek.
Rusya, zirveyi "yıpratmaya" çalıştı
İsviçre'de yapılacak zirveyle ilgili en büyük tartışma, savaşın taraflarından Rusya'nın davet edilmemiş olması.
T24 yazarı ve Rusya uzmanı Hakan Aksay, Rusya'nın toplantıyı yıpratmak için adımlar attığını ve yakın olduğu ülkeleri İsviçre'ye gitmemeleri için ikna etmeye çalıştığını belirtti.
"Kendileri orada olmayacağı için bu toplantının Rusya hükmünde bir anlamı yok" diyen Aksay, "Toplantıyı yıpratmak amacıyla, bazı ülkeleri temasa geçip vazgeçirmeye çalıştılar. Örneğin Suudi Arabistan'ı İsviçre'ye gitmekten Rusya'nın vazgeçirdiği söyleniyor. Bu hafta Çin, alternatif bir Rusya-Ukrayna toplantısı gündeme getirdi" değerlendirmesinde bulundu.
Aksay, Ukrayna'nın da geçen aylarda bu toplantının barış yolunda önemli bir mihenk taşı olacağına dair mesajlar verdiğini, ancak zirve tarihi yaklaştıkça dil değiştirdiğini ve beklentileri düşürdüğünü ifade etti. Aksay ayrıca gündemde sonbaharda ikinci bir zirve yapılacağı ve "elinin zayıflaması beklenen" Rusya'nın da bu sefer masaya davet edileceği söylentilerinin gündemde olduğunu aktardı:
"Ukraynalılar sürece çok iddialı başladılar, zaman içinde dil değiştirdiler. Bu toplantıda artık nükleer santrallerin durumunun, kaçırılan çocukların Ukrayna'ya geri dönmesinin, Türkiye'yi de ilgilendiren gıda güvenliğinin ele alınması bekleniyor. Yani gündemi yumuşattılar. Söylentiye göre sonbaharda ikinci bir toplantı yapıp, durumu zorlaşmış Rusya'nın barışa zorlanması bekleniyor"
Aksay, "İsviçre bu işe girdiği için ne kadar mutludur bilemiyoruz" diye konuştu.
Zirveye giden süreç
Ukrayna Devlet Başkanı Volodomir Zelenski, 15 Kasım 2022'de Bali'de düzenlenen G20 zirvesinde Rusya-Ukrayna savaşının sonlanması için 10 maddelik bir barış planı sunmuştu.
Ukrayna, bu planın nasıl ve ne zaman hayata geçirileceğini ele almak için bir zirve düzenleyeceklerini duyurdu. Bu doğrultuda Ukrayna, “Ulusal Güvenlik Danışmanları (UGD)” Toplantıları mekanizmasını başlattı.
İlk UGD toplantısı, Danimarka'nın başkenti Kopenhag'da 24 Haziran 2023'te yapıldı. Daha sonra Suudi Arabistan, Malta, Ukrayna ve İsviçre'nin ev sahipliğinde yapılan toplantılarda sürecin nasıl ilerleyeceğine dair görüş alışverişinde bulunuldu.
Ukrayna, bu görüşmeler ve İsviçre'yle bulunduğu temasların sonucunda 15-16 Haziran 2024 tarihlerinde İsviçre'nin ev sahipliğinde bir "Barış Zirvesi" düzenleneceğini duyurdu.
İsviçre'nin açıklamalarında göre yarın başlayacak zirveye 100 ülkeden temsilciler katılacak. Ancak çeşitli kaynaklar, katılımını resmen duyuran ülkelerin henüz bu sayıya ulaşmadığını bildiriyor.
Rusya'nın toplantıya davet edilmemesi
Ukrayna hükûmeti, zirveye Rusya'nın davet edilmemesini istediğini İsviçre'ye bildirdikten sonra Bern, Moskova'ya davet yollamadı. Ancak İsviçre, Rusya'nın bir noktada sürece dahil edilmesi gerektiğini savunuyor.
Zelenski'nin özel kalem müdürü Andriy Yermak salı akşamı yaptığı açıklamada gelecekte bu ihtimale açık olabileceklerinin mesajını vererek, "Rusya'dan bir temsilciyi de davet edip, oluşacak ortak planı sunacağımız ikinci bir zirve ihtimali üzerinde duruyoruz" dedi.
Kimler katılacak?
Toplantıya katılacak ülkelerin tam listesinin cuma akşamı şekillenmesi bekleniyor. Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin toplantıya bakan düzeyinde katılım göstereceğini bildirdiğini aktardı.
AP'ye göre şu ana kadar 193 Birleşmiş Milletler üyesi ülkenin yarısından azı zirveye katılım göstereceğine dair bildirimde bulundu.
Katılımcılar arasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida, Britanya Başbakanı Rishi Sunak, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Kanada Başbakanı Justin Trudeau bulunacak.
ABD Başkanı Joe Biden, cumartesi akşamı bir seçim kampanyası etkinliğinde olduğu için zirveye katılamayacak. Ukrayna'nın savaştaki en büyük müttefiki olan ABD'yi İsviçre'de Başkan Yardımcısı Kamala Harris ve Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan temsil edecek.
Rusya'nın en önemli müttefiklerinden, daha önce savaş için bir barış planı da hazırlayan Çin zirveye katılmayacak. Çin, masada Rus temsilciler de olması gerektiğini savundu.
Neden İsviçre?
İsviçre, tarihi olarak savaşlardaki tarafsız tutumu nedeniyle zirvenin ev sahibi seçildi. Ancak Moskova, AB'nin Rusya'ya uyguladığı yaptırımlara katılımı nedeniyle İsviçre'nin tarafsız olmadığını savunuyor.