Gökhan Artan / İstanbul, 21 Ocak (DHA) - Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın, Türkiye’ye gelen ve Türkiye’den giden doğrudan yatırımlarla ilgili yayınladığı değerlendirme notuna göre, en çok yatırım Hollanda’dan geldi. 2002-2018 dönemini kapsayan kümülatif verilere göre yurt dışındaki yerleşiklerin yurt içine yaptıkları yaklaşık 152.9 milyar dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 16’sı Hollanda’dan, yüzde 7.6’sı ABD’den, yüzde 6.9’u Avusturya’dan, yüzde 6.7’si Birleşik Krallık\'tan ve yüzde 6.2’si Almanya’dan geldi. Bu yatırımın yüzde 61.7’si hizmetler sektöründe, yüzde 37.9’u sanayi ve yüzde 0.4’ü de tarım sektöründe gerçekleşti.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Türkiye’ye gelen ve Türkiye’den giden doğrudan yatırımlardaki gelişmeleri değerlendirme notunda şöyle sıraladı:
“2000’li yıllara kadar son derece düşük düzeyde ve neredeyse yatay bir seyir izleyen yurt içine yönelik doğrudan yatırımlar, 2003 yılından sonra canlanmış ve dalgalı bir seyir izlemeye başlamıştır. Ekim 2018 itibarıyla, yabancıların yurt içine yönelik doğrudan yatırımı yaklaşık 10.7 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye’den giden doğrudan yatırımlar ise daha yeni bir olgu olarak, 2002 yılından itibaren hızla yükselmiş ve Ekim 2018 itibarıyla 3.8 milyar ABD doları seviyesine ulaşmıştır. Doğrudan yatırımların yurt içi hâsılaya (GSYH) oranına 2007-2017 dönemi itibarıyla bakıldığında, yurt içine gelen doğrudan yatırımlar (FDI)/GSYH oranının yüzde 3.3’ten yüzde 1.3’e düştüğü, yurt dışına giden doğrudan yatırımlar(ODI)/GSYH oranının ise yüzde 0.3 olarak değişim göstermediği görülmektedir”
Gelen doğrudan yatırımların ülkelere göre dağılımında Hollanda ilk sırada
\"2002-2018 dönemini kapsayan kümülatif verilere göre gelen doğrudan yatırımların ülkelere göre dağılımına bakıldığında Hollanda, ABD, Avusturya, İngiltere ve Almanya’nın öne çıktığı görülmektedir. Bu dönemde yurt dışındaki yerleşiklerin yurt içine yaptıkları yaklaşık 152.9 milyar dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 16’sı Hollanda’dan, yüzde 7.6’sı ABD’den, yüzde 6.9’u Avusturya’dan, yüzde 6.7’si İngiltere’den ve yüzde 6.2’si Almanya’dan gelmiştir. 2018 Ocak- Ekim dönemi için veriler incelendiğinde, 2017 yılının aynı dönemine göre ülke sıralamasında farklılaşma olduğu görülmektedir. 2018 Ocak-Ekim dönemi verilerine göre gelen yatırımlar yaklaşık 1.5 milyon dolar azalmış ve 4,787 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 4,787 milyon dolarlık yatırımın yüzde 12.1’i Hollanda’dan, yüzde 10.3’ü İtalya’dan ve yüzde 9.4’ü Avusturya’dan gelmiştir. 2017 Ocak-Ekim döneminde ise yatırımların sırasıyla Hollanda (yüzde 24.9), İspanya (yüzde 23.1) ve Azerbaycan’dan (yüzde 7.9) geldiği görülmektedir. Bunun yanı sıra 2017 yılına kıyasla 2018 yılında ilk üçte yer alan ülkelerin gelen toplam yatırımlar içindeki payının yüzde 55.9’dan yüzde 31.7’ye düştüğü de dikkat çekmektedir
Giden doğrudan yatırımların ülkelere göre dağılımı
“Doğrudan yatırımların ülkelere göre dağılımı 2002-2018 dönemini kapsayan kümülatif verilere göre giden doğrudan yatırımların ülkelere göre dağılımına bakıldığında Hollanda, Azerbaycan ve ABD’nin öne çıktığı görülmektedir. Bu dönemde yurt içindeki yerleşiklerin yurt dışında yaptıkları yaklaşık 43 milyar dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 28,5’i Hollanda’ya, yüzde 15’i Azerbaycan’a ve yüzde 12.9’u da ABD’ye gitmiştir. 2018 Ocak-Ekim dönemi için veriler incelendiğinde, 2017 yılının aynı dönemine göre yatırımların ülkelere dağılımı bağlamında ilk üç ülkede değişiklik olmadığı görülmektedir. 2018 Ocak-Ekim döneminde giden yatırımlar 884 milyon dolar artmış ve 3,394 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde yurt dışında yapılan doğrudan yatırımların ülkelere dağılımına bakıldığında Hollanda, ABD, İngiltere ve Almanya yatırımların öncelikli destinasyonları arasında yer almıştır. 2018 Ocak-Ekim dönemindeki 3,394 milyon dolarlık yatırımın yüzde 46.7’si Hollanda’ya, yüzde 22.8’i ABD’ye, yüzde 7.2’si İngiltere’ye ve yüzde 3.2’si Almanya’ya gitmiştir. 2017 Ocak-Ekim döneminde ise yatırımların sırasıyla ABD (yüzde 27.3), Hollanda (yüzde 24.7) ve İngiltere’ye (yüzde 10.1) gittiği görülmektedir.”
Gelen doğrudan yatırımların sektörlere göre dağılımı
“2002-2018 dönemini kapsayan kümülatif verilere göre gelen doğrudan yatırımların sektörlere göre dağılımına bakıldığında bu dönemdeki yaklaşık 152.9 milyar dolarlık yatırımın yüzde 61.7’sinin hizmetler sektöründe, yüzde 37.9’unun sınai sektörlerde ve yüzde 0.4’ünün de tarım sektöründe gerçekleştiği görülmektedir. Alt sektörler itibarıyla öne çıkan sektörler incelendiğinde ise aynı dönemde gelen doğrudan yatırımların yüzde 26,6’sını parasal aracı kuruluşların faaliyetleri ve yüzde 11.8’inin de elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörlerine yönelik olduğu dikkat çekmektedir. “Parasal aracı kuruluşların faaliyetleri”, finans ve sigorta faaliyetleri içinde en büyük paya sahip olan alt sektördür.Toplam finans ve sigorta faaliyetleri sektörüne gelen doğrudan yatırımların yüzde 78.1’i (toplam gelen doğrudan yatırımların ise yüzde 26.6’sı) parasal aracı kuruluşların faaliyetlerinden oluşmaktadır. Gelen doğrudan yatırımların sektörel dağılımına daha yakın bir dönem için bakıldığında, 2018 Ocak-Ekim dönemindeki 4,787 milyon dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 55.4’ünün hizmet sektöründe (bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 23.2 yüzde puan azalış), yüzde 44.2’sinin de sınai sektöründe (bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 23.2 yüzde puan artış) gerçekleşmiştir. Alt sektörler itibarıyla bakıldığında sırasıyla, parasal aracı kuruluşların faaliyetleri (yüzde 15.2), elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı (yüzde 14), ve toptan ve perakende ticaret (yüzde10.6) sektörleri öne çıkmaktadır”
Giden doğrudan yatırımların sektörel dağılımları
“Giden doğrudan yatırımların sektörel dağılımına daha yakın bir dönem için bakılırsa, 2018 Ocak- Ekim dönemindeki 3,394 milyon dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 54.9’u hizmetler sektöründe (bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 1.2 yüzde puan azalış), yüzde 44.6’sının da sınai sektörlerde (bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 1.2 yüzde puan artış) gerçekleşmiştir. Alt sektörler itibarıyla bakıldığında 3,394 milyon dolarlık giden doğrudan yatırımın yüzde 22.1’inin holding şirketlerinin faaliyetleri sektöründe, yüzde 19.4’ünün madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe ve yüzde 11.3’ünün de gayrimenkul faaliyetleri sektöründe gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Bir önceki yılın aynı dönemine bakıldığında ise yüzde 32.5’lik pay ile madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün ilk sırada yer aldığı görülmektedir.” (Grafik & Tablo)