Suriye iç savaşa sürüklenmeden önce fırıncılık, öğretmenlik ya da terzilik yapıyorlardı. Şimdi ise savaş alanlarında ilk yardım görevlisi olarak çalışıyorlar. ‘Suriye Sivil Savunma' örgütünün beyaz kaskları umudun sembolü oldu. Üç bin gönüllü, bombaların kim tarafından atıldığına bakmadan yıkılan binaların enkazında mahsur kalanları kurtarmaya çalışıyor, ilk yardım yapıyor ve yaralıları hastaneye ulaştırmaya çalışıyor. Yardım altyapısının tamamen çöktüğü bölgelerde tek başlarına çalışıyorlar.
Dünyanın en saygın insan hakları ödüllerinden biri olan Doğru Yaşam Ödülleri (Right Livelihood Award vakfının başkanı Ole von Uexkull jüri tarafından bu yılki ödülün, ‘Suriye'deki sivilleri savaş felaketinden kurtarmak için gösterdikleri olağanüstü cesaret ve merhametlerinden dolayı' Beyaz Kasklılar'a verilmesini kararlaştırdığını açıkladı.
Alternatif Nobel olarak da adlandırılan ödüllerin ikincisine, ‘şiddet, suiistimal ve ayrımcılık ortamında kadınların haklarını savunan' Nazra adlı dernek ve derneğin kurucusu Mısırlı kadın hakları savunucusu Mozn Hassan layık görüldü. Haziran ayında Beyrut'taki kadın ve insan hakları toplantısına katılmak isteyen Mozn Hassan'ın Mısır'ı terk etmesi yasaklanmıştı. Kadın hakları savunucusu, yabancı ülkelerden para almakla ve çalışmalarıyla Mısır'ın ‘milli güvenliğini' tehdit etmekle suçlanıyor.
‘Vatan hainliğiyle' suçlanıyorlar
Üçüncü Alternatif Nobel ödülünün sahibi de tehlikeli yaşıyor. Rus insan hakları savunucusu Svetlana Gannuşkina on yıllardır, kurduğu ‘Halk Yardımı' adlı örgütle göçmenlere, mültecilere ve etnik azınlıklara yardım ediyor. Örgüt Rusya genelindeki 50 şubesiyle haklarında keyfi dava açılanları destekliyor. ‘Halk Yardımı' geçen yıl 20 bin göçmene danışmanlık yapmış. Gannuşkina bir Alman radyosuna verdiği mülakatta, Rusya'daki sınır dışı işlemlerinin ortalama üç dakika sürdüğünü anlatmıştı. Yurt dışından para yardımı aldığı için ajanlıkla suçlanan Gannuşkina'nın yardım seferberliğini sürdürmesi daha zorlaşacağa benziyor.
‘Cumhuriyet' gazetesinin Eski Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve gazetenin Ankara temscilcisi Erdem Gül gizli belgeleri yayınlayarak vatan hainliği yapmak suçlamasıyla karşı karşıya. Alternatif Nobel jürisi ‘Cumhuriyet gazetesinin korkusuzca araştırmacı gazetecilik örneği verdiği, baskı, sansür ve ölüm tehditlerine boyun eğmeden fikir ve basın özgürlüğünü savunduğu' için ödüllendirildiğini açıkladı.
Zor seçim
Jürinin ödül sahiplerini seçmesi yine zor oldu. Jüri üyeleriyle vakıf çalışanları dışında herkes Alternatif Nobel'e aday gösterebiliyor. Bu yıl 50 ülkeden 125 aday gösterildi. Ole von Oexkull ‘ödüllendirebileceklerinden fazla aday arasında seçim yapmakta zorlandıklarını' söyledi.
Vakıf başkanı ‘Right Livelihood Award'ın ana fikrinin acil küresel sorunlara örnek çözümler sunan insanları ödüllendirmek olduğunu ve toplumlarında değişiklik yaratabilen çok sayıda insanın bulunduğunu söyledi.
Ödül güven kazandırıyor
Bu yıl Alternatif Nobel ile ödüllendirilenler kendilerini daha güvende hissedebilecekler. Ole von Oexkull ödülün canlarını kurtardığını söyleyenlerin olduğunu ve saygın bir ödül olan Right Livelihood Award'ın ödül sahiplerini koruduğunu belirten vakıf başkanı 1980'li yılların ödül sahipleriyle aralarındaki işbirliğinin günümüzde de devam ettiğini anlattı.
2008 yılında ‘Medica Mondiale' ile Alternatif Nobel kazanan Monika Hauser genç bir Afgan meslektaşlarının bakanlıktan çalışmalarıyla ilgili evrak istediğinde ölümle tehdit edildiğini, ödül kazandıktan sonra ise, “Örgütüm Alternatif Nobel'i kazandı. Artık bize daha fazla yardımcı olmaya mecbursunuz”, diyebildiğini anlattı.
‘Medica Mondiale' savaş ve kriz bölgelerinde tecavüze uğrayan ve ırzına geçilen kadın ve kızlara yardımcı oluyor. Monica Hauser ödülün seslerini daha fazla duyurmalarına yardımcı olduğunu belirtti ve “Ödül şahsım ve örgütüm açısından çok önemliydi. Aynı zamanda uluslararası topluma verilmiş bir mesaj anlamına da geliyordu”, dedi.
Önemli bir ödül
Alternatif Nobel'e 2014 yılında Edward Snowden'in layık görülmesi de bütün dünyaya verilmiş bir sinyaldi. Right Livelihood Award dünyanın en saygın insan hakları ödüllerinden olup 1980 yılından beri insan hakları, fakirlikle mücadele ve çevre sağlığı için örnek çalışmaları olanlara veriliyor.
Right Livelihood Award vakfının kurucusu Jacob von Uexkull Nobel Komitesi'ne insan hakları ve çevre ödüllerine para katkısında bulunmayı önermiş, önerisi ret edilince de ödülü Alternatif Nobel olarak ta adlandırılan kendi vakfını kurmuştu. Resmi Nobel ödülleri neredeyse sadece beyaz Anglosaksonlara verilirken Alternatif Nobel ile uluslararası alanda tanınmamış ve elit zümreden olmayan, ancak küresel gelecek üzerinde olumlu etki yaratabilen şahsiyetler veya kuruluşlar ödüllendiriliyor.