Eskişehir H ve T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu'nun idaresi tarafından cezaevlerini gezen, yerinde incilemelerde bulunan "TBMM Hükümlü ve Tutuklu Alt Komisyonu"na yapılan bilgilendirmede transfobik/homofobik ifadelerin yer alması dikkat çekti. Cezaevi idaresi, hükümlü ve tutuklu sayısına dair yaptığı bilgilendirmede 19 LGBTİ birey hakkında "cinsel yönelim bozukluğu kategorisi" ifadesini kullandı.
Eskişehir H ve T Tipi İnfaz Kurumu Raporu Taslağı
AKP İstanbul Milletvekili Mehmet Metiner’in başkanlığını yaptığı "Hükümlü ve Tutuklu Alt Komisyonu" tarafından hazırlanan Eskişehir H ve T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İnceleme Raporu üst komisyona sunuldu.
25 ve 26. dönemde gelen 53 şikayet başvurusunu yerinde inceleyen komisyon diğer tutuklu ve hükümlülerin yanı sıra 19 LGBTİ bireyi ile görüştü. LGBTİ bireyleri alt komisyon üyelerine, "Başka cezaevlerinde çeşitli cinsel taciz vakalarına maruz kaldık. Burada bir sıkıntı yaşamadık. Ancak durumumuzdan ötürü etkinliklerden yeterince yararlanamıyoruz" dedi. Yaptıkları boncukların satılmamasından da yakınan LGBTİ bireyleri, milletvekillerine "Bize son iki üç gündür ihtiyaçlarımızın verilmesinden sizin geleceğinizi anlamıştık" diye konuştu.
'FETÖ' önlemleri şikayeti
Erkek mahpuslar ise 'FETÖ' tutukluları nedeniyle alınan önlemleri gündeme getirerek, "15 Temmuz sonrası FETÖ tutukluları için alınan önlemlerin tüm mahpuslara teşmil edilmesinden kaynaklı uygulama şikayetleri bulunmaktadır (ayda bir yapılan açık görüşlerin iki ayda bir yapılması, 15 günde bir 3 saat olan sohbet hakkının sınırlanması gibi)" dedi.
"Hükümlü ve Tutuklu Alt Komisyonu" Başkanı Mehmet Metiner, AKP Malatya Milletvekili Nurettin Yaşar ile CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba’dan oluşan heyetin 27 Ekim 2016 tarihinde Eskişehir H ve T Tipi Kapalı Cezaevi'nde yaptıkları incelemeye ilişkin taslak rapordan, "kurum idaresi tarafından yapılan değerlendirmeler" ve "hükümlü ve tutukluların görüşlerinin" aktarıldığı bazı bölümler şöyle:
İncelemeler
Kurum İdaresi Tarafından Komisyonumuza Yapılan Bilgilendirme
* 1579 hükümlü ve tutuklunun barındırılmakta olduğu ceza infaz kurumu H ve T tipi olmak üzere (2) kısımdan oluşmaktadır.
* Kurum kapasitesi 1410 olup hâlihazırda yüzde 11 kapasite fazlası bulunmaktadır.
* Kurumda bulunan hükümlü ve tutukluların 318’i hakkında örgütlü suçlar, 13’ü hakkında organize suçlar, 1238’i hakkında adli ve diğer suçlar dolayısıyla işlem yapılmıştır. Hükümlü ve tutukluların 9’u çocuk, 84’ü kadın, 1476’sı erkek ve 19’u cinsel yönelim bozukluğu kategorisinde değerlendirilmektedir.
* 1986 yılında hizmete açılmış kurumun H tipi bölümü 112 adet 4, 6 ve 8 kişilik odalar ile 11 adet disiplin odası ve 25 adet tekli odadan ibarettir. 15-18 yaş grubu çocuk tutuklular bu blokta barındırılmaktadır.
* Kurumun diğer bölümü olan T tipi ise, 2012 yılında hizmete açılmıştır. Bu bölüm, H tipi bölümüne iki koridorla bağlanmış ve birbirinin benzeri iki bloktan oluşmaktadır. Her bir bloğunda üçer kısım bulunmaktadır. Bu kısımların ikisinde 10’ar koğuş, birinde de altışar koğuş bulunmaktadır. Kadın koğuşları bu blokta bulunmaktadır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının infazı da, bu bölümde bulunan 64 adet tekli odalarda gerçekleştirilmektedir. İki kattan ibaret bu bölümde ihtiyaca cevap verebilecek konumda sağlık merkezi, minyatür futbol ve voleybol oynanan iki adet halı saha, iki adet fitness salonu ve bir adet çok amaçlı salon bulunmaktadır.
* Ceza infaz kurumunda 9’u uzman personelden (1 öğretmen, 3 psikolog ve 5 sağlık memuru) oluşan 325 personel görev yapmakta olup; bu personelin yarısı Kurumun güvenlik hizmetinde çalıştırılmaktadır. Kurumda 4’lü vardiya sistemi uygulanmaktadır.
* Ceza infaz kurumunda Revir Hizmetleri, Adalet Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında 30/04/2009 tarihinde imzalanan Protokol hükümleri esasları çerçevesinde yürütülmekte olup; bu Protokol’ün 5.maddesi esasları gereğince, Kurumda haftanın 5 tam günü görev yapan Aile Hekimi bulunmaktadır. Yanı sıra; Kurumda Diş Üniti de bulunması nedeniyle, yine aynı Protokol hükmü gereğince, haftanın 5 tam günü Diş Hekimi Kuruma gelmektedir. Bunlara ilave olarak da; haftanın 1 günü Psikiyatri Uzmanı, 15 günde bir Nöroloji veya Beyin Cerrahı veya Ortopedi Uzmanı, ayda bir kez de Diyetisyen gelmektedir.
* Ceza infaz kurumunun ısınma sisteminde LNG/sıvılaştırılmış gaz kullanılmakta iken, 2016 yılı Kasım ayından itibaren kurumun ısınma sisteminde doğalgaz kullanılacaktır.
* Hükümlü ve tutukluların rehabilite edilerek topluma kazandırılması amaçlı olarak, eğitim ve öğretim faaliyetlerine önem verilmektedir. Bunun sonucunda, 96 hükümlü ve tutuklu Açık İlköğretim Okulunda, 183 hükümlü ve tutuklu Açık Öğretim Lisesinde, 93 hükümlü ve tutuklu Açık Öğretim Fakültesinde ve 12 hükümlü de Uzaktan Eğitim Fakültelerinde öğrenim görmektedir. Bunun yanı sıra, hükümlü ve tutukluların meslek sahibi olmalarını temin amacıyla, 2016 yılı başından bugüne kadar talepler doğrultusunda 10 adet kurs açılmıştır.
* Kurum kütüphanesinde toplam 7502 kitap bulunmakta olup, kayıtlı bu kitapların ismini gösterir listelerin kitapçık haline getirilerek koğuşlara dağıtımı işleminde son aşamaya gelinmiştir. Hükümlü ve tutuklular, bu listelerden seçmiş oldukları kitapları, mevzuatta belirtilen hükümler çerçevesinde talep etmektedir.
* Kurumda İşyurdu faaliyeti olarak Konfeksiyon Atölyesi, Lületaşı Atölyesi, Kantin işletmeciliği ve Terzilik işkolları bulunmakta olup, bulunan bu atölyelerde 36 hükümlü sigortalı olarak çalıştırılmaktadır.
* Kurumda hafta içi 5 gün kapalı ve açık ziyaretler, mevzuat hükümleri çerçevesinde yaptırılmaktadır. Telefon görüşmeleri ise perşembe, cuma, cumartesi ve pazar günleri yaptırılmaktadır.
* Kurumda 2015 yılı Mayıs ayında başlatılan tadilat ve onarım çalışmaları halen devam etmektedir.
* Hükümlü ve tutukluların banyo ihtiyaçlarını gidermek ve kişisel eşyalarını yıkamalarını sağlamak için salı, perşembe ve pazar günlerinde sabah 09:00’dan 20:00’ye kadar sıcak su verilmektedir. Ayrıca, hafta içinde 09:00-10:00 saatleri arasında da ihtiyaç için ayrıca 1 saat sıcak su verilmektedir.
* Hükümlü ve tutukluların yemekleri 2000 kişiye hizmet verebilecek kapasitede bulunan Kurum mutfağından karşılanmaktadır.
* Kurumda 5275 sayılı Kanun’un 65.maddesine dayanılarak 0-6 yaş grubu 6 çocuk annelerinin yanında kalmakta olup; annelerinin yanlarında kalan 2 çocuğa, 31/10/2016 tarihinden itibaren dışarıda kreş hizmeti verilecektir. İlaveten Kurumda çocukların yararlanabileceği oyun salonu da bulunmaktadır.
Kurumda Yapılan Gözlemler ile Hükümlü ve Tutuklularla Gerçekleştirilen Görüşmeler
Genel olarak kurumun fiziksel imkânlarına bakıldığında, H Tipi bölümlerinin oldukça eski ve bakımsız, yeni yapılmış olan T tipinin ise daha kullanışlı olduğu, çocuk bölümünün yeni boyanmış ve rengarenk olduğu gözlenmiştir.
Muayene odası, acil gözlem odaları, ecza odası ziyaret edilmiştir. Her türlü tahlilin yapıldığı bir tıbbi laboratuvarın olması, verilen hizmetin kalitesi ve maliyeti azaltması bakımından takdirle karşılanmıştır.
Heyet; kadın, çocuk ve LGBT bireylerin bulunduğu koğuşlar ile erkek adli ve örgütsel suç mahpuslarının bulunduğu koğuşları rastgele ziyaret etmiştir. Bu bölümlerde heyete iletilen bilgi, sorun ve talepler aşağıdaki gibidir:
Kadın mahpuslar:
* Ücretsiz kuaför hizmetinden memnunuz (Kuaför, cezaevinde bulunan mahkumlar arasından olmakta ya da dışarıdan gelmektedir)
* Nakil taleplerimiz karşılanmamaktadır.
* Kıyafet ve terlik ile leğen, fırça gibi eşya sınırlaması mahpusları zorlamaktadır.
* Kantinden el örgüsü için ip, tığ, şiş gibi malzeme alma hakkına son verilmesinden şikayetçiyiz.
* Sağlık sevkleri çok geç çıkmaktadır.
Erkek mahpuslar:
* Yemek, sıcak su gibi günlük ihtiyaçlar konusunda idare uygulamalarından şikayetimiz yoktur. Ancak 15 Temmuz sonrası FETÖ tutukluları için alınan önlemlerin tüm mahpuslara teşmil edilmesinden kaynaklı uygulama şikayetleri bulunmaktadır. (Ayda bir yapılan açık görüşlerin iki ayda bir yapılması, 15 günde bir 3 saat olan sohbet hakkının sınırlanması gibi)
* Açık ve kapalı görüşlerin süresi için mevzuatla idareye verilen takdir hakkı kalabalık ve kapasite kaynaklı olarak mevzuattaki alt sınırda kullandırılmaktadır.
* Futbol ve voleybol gibi sportif etkinliklere ortalama 2 ayda bir sıra gelmektedir.
* İdare kurulu kararıyla yasaklanan kitaplar bulunmaktadır.
* Atölyelerden yararlanma imkanları da kalabalık yüzünden kısıtlanmıştır. Ancak durumu anlayışla karşılıyoruz.
* Çıplak arama uygulaması insan onuruyla bağdaşmamaktadır.
* Kelepçeli muayene konusunda inisiyatif doktorda olsa dahi genel uygulamada kelepçeler hiç açılmamaktadır.
* Paspas sapının 75 cm. ile sınırlandırılması mağduriyet doğurmaktadır.
* Cezaevine doktorun verdiği değil ucuz olan muadili getirildiği için bazı hastalıklarda sorun yaşanabilmektedir.
Aile hekimi
Kalabalık bir gruba sağlık hizmeti verilmektedir. Sağlık Bakanlığına ait Medula sistemi cezaevi içinde kullanılamadığı için hastanın geçmişini görememe kaynaklı sorun yaşanmaktadır.
LGBTİ mahpuslar
* Başka cezaevlerinde çeşitli cinsel taciz vakalarına maruz kaldık. Burada bir sıkıntı yaşamadık. Ancak durumumuzdan ötürü etkinliklerden yeterince yararlanamıyoruz.
* Bizim bulunduğumuz koğuşlara gelmek için sahte rapor alanlar olmaktadır.
* Gey, lezbiyen ve trans bireyler karışık olarak aynı odalarda kalmaktadır.
* Yaptığımız boncukların satılmamasından şikayetimiz var.
* Hastane sevklerinin çok geç olması mağduriyet yaşatıyor.
* Bize son iki üç gündür ihtiyaçlarımızın verilmesinden sizin geleceğinizi anlamıştık.
* Arada 1-2 personelden kıyafetlerimize karışıldığı, teşhircilik olmasın diye art niyetle değil, uyarıldığımız oluyor. Ancak doktorumuzdan da müdürümüzden de memnunuz.
Değerlendirme ve sonuç
Eskişehir H ve T Tipi Ceza İnfaz Kurumu Komisyonumuz tarafından daha önce ziyaret edilmediğinden Alt Komisyon, 2 Yasama Döneminin ilk ziyaretini buraya gerçekleştirmiştir. Komisyona iletilen başvurular ve İzleme Kurulu raporlarında yer verilen hususlar dışında dikkat çekici bir sorunla karşılaşılmamıştır.
Görüşülen mahpusların genel olarak idari uygulamalardan memnun olduklarını belirtmeleri, günlük ihtiyaçlarına dair sıkıntılarının olmaması, hem infaz koruma memurlarının hem de yönetimin kendilerine iyi niyetle ve yapıcı bir şekilde yaklaştıklarını ifade etmeleri, 15 Temmuz sonrası birtakım haklarının kısıtlanmasından şikayet etmelerine karşılık bunun cezaevi idaresi ile ilgisinin olmadığını belirtmeleri takdirle karşılanmıştır.
Yine, kurumda verilen sağlık hizmetinin kalitesi memnuniyet vericidir. Cezaevinde, sağlık birimlerinin fiziksel imkanları ile laboratuvarın her türlü tahlilin yapılmasına imkan verir olması takdirle karşılanmıştır. Sağlık personelinden mahpusların (özellikle LGBT) övgüyle söz etmesi de son derece olumludur.