Metin Kaan Kurtuluş
Eski ABD Başkanı Jimmy Carter tarafından kurulan sivil toplum kuruluşu The Carter Center, IŞİD’in 2016 ile 2019 yılları arasında Suriye’de yaptığı faaliyetleri değerlendiren raporunu yayımladı. Raporda IŞİD’in gücünün ve etkisinin ciddi anlamda azaldığına dikkat çekilirken, radikal İslamcı terör örgütünün hâlâ bir tehlike olduğu belirtildi.
The Carter Center’ın “Bölgesel farklılıklar ve dayanıklı miras” başlığı verilen raporunda, IŞİD’in yaşadığı büyük toprak kayıplarına rağmen Suriye’de güvenlik ortamına hâlâ tesir edebildiği belirtildi. Terör örgütünün saldırı kapasitesinin neredeyse yarı yarıya azaldığı belirtilen rapordaki verilere göre, Suriye’de IŞİD, 2016 yılında ayda ortalama 208 olaya karışırken, bu sayı Ocak 2019’da 121’e düştü. Carter Center bu durumu toprak kaybı ve ‘işlevsel gücün’ düşüşüne bağladı. Raporda bu düşüşe rağmen IŞİD bağlantılı grupların ve teröristlerin Suriye’de hâlâ küçümsenmeyecek kadar aktivitesi olduğu da ifade edildi. Genel bulgularda dikkat çeken bir başka bölüm ise, IŞİD’in resmi kayda geçen, yani grup tarafından üstlenilen saldırılarıyla ilgili. Raporda, “Geçtiğimiz yıl binden az saldırıyı üstelenen örgütün kontrol ettiği alan azalsa da bazı grup ve kişilerin IŞİD adına terör saldırıları düzenlemeye devam ettiği” bulgusuna yer verildi.
Raporun bulguları ile Donald Trump'ın söylemleri çelişiyor
Raporun bulguları, ABD Başkanı Donald Trump’ın söylemleri ile ciddi anlamdan çelişiyor. Suriye’de IŞİD ile mücadelede Türkiye’nin terör örgütü olarak nitelendirdiği YPG ile iş birliği yapan ABD, Trump’ın sürpriz olarak değerlendirilebilecek kararıyla geçen Aralık ayında Suriye’den çekilme kararı almıştı. Karar, Pentagon ile Beyaz Saray arasında büyük bir çatlağa sebep olmuş, T24’e kararı değerlendiren gazeteci-yazar Murat Yetkin, “Amerika diye tek bir Amerika olmadığına en son dün (Trump’ın Suriye’den çekilme kararını açıkladığı gün) şahit olduk. Yani Trump bir şey söylüyor Pentagon bir başka şey söylüyor” demişti. Trump, bu kararı aldıktan sonra “IŞİD’i Suriye’de yendik, başkanlığım süresince orada olmamızın tek nedeni buydu” şeklinde bir açıklama yapmıştı. Trump, bundan sonra da IŞİD tehlikesinin ortadan kalktığını belirten açıklamalarına devam etmişti. Örneğin Trump şubat ayı sonunda Vietnam’da yapılan ABD- Kuzey Kore zirvesinin ardından "Hep Suriye'deki (IŞİD’in) hilafeti konusunda yüzde 90, 92 diye duyuyordunuz. Artık hepsine sahibiz. IŞİD'in elindeki toprakların yüzde 100'ünü geri aldık" ifadelerini kullanmıştı.
Raporda ise IŞİD’in ciddi anlamda zayıflamasına rağmen hala tehdit oluşturabileceği bulguları yer alıyor. Suriye kararında Pentagon ile Trump arasındaki büyük fikir ayrılığının sebeplerinden birini de Carter Center raporu gözler önüne seriyor. Trump “IŞİD yenildi” dese de, Pentagon’un verilerinde Ağustos 2018 ayı itibariyle Suriye’de 14.500 IŞİD savaşçısı bulunuyordu.
Rapora göre Trump’ın Aralık 2018’de yaptığı açıklamadan sonra IŞİD’e bağlı teröristlerce 209 saldırı gerçekleştirildi. Rapor bu bulguyu şu sözlerle değerlendiriyor: “Devam eden aktiviteler IŞİD’in bölgesel kontrolünü kaybetse de bölgede hala etkisi olduğunu gösteriyor”.
IŞİD’in toprak kaybı
Raporda dikkat çekilen noktalardan biri de IŞİD’in Suriye’deki toprak varlığını neredeyse tamamen kaybetmiş olması oldu. Carter Center’ın raporuna göre IŞİD, 2016’nın Ekim ayının başında Suriye’nin 14 bölgesinden 9’unu kontrol ediyordu.
Rapora göre “Suriye hükümeti ile uluslararası müttefiklerinin, Türkiye ile yerel müttefiklerinin ve ABD’nin liderliğini yaptığı koalisyonun” düzenlediği askeri operasyonlar IŞİD’in işgal ettiği bölgeleri ciddi anlamda azalttı. Rapor toprak kayıplarını şöyle anlatıyor:
“2016 ile 2017 yıllarında bu aktörler IŞİD’in Suriye’nin kuzeyindeki ve doğusundaki varlığını azaltmaya yoğunlaştı. 2018’in sonunda IŞİD’in Suriye’nin güneyinde kontrol ettiği bölgeler düştü. Bu raporun yazılmakta olduğu Şubat 2019’da örgütün kontrol ettiği son bölge; Deyrizor’un güneydoğusundaki, Fırat Nehri’nin kıyısındaki kontrol alanı - 2014’teki boyutunun yüzde 1’i boyutunda- da son aylardaki düzenli kazançların ardından SDG’nin kontrolüne girecek gibi duruyor.”
Aşağıdaki dört harita raporda IŞİD’in son 4 senede yaşadığı büyük toprak kaybını gösteriyor. Özellikle 2017 yılında IŞİD işgalindeki alanda ciddi bir azalma gözüküyor, IŞİD, de-facto ‘başkenti’ Rakka’yı da bu yıl kaybetmişti. Haritalardaki siyah alan IŞİD kontrolünü temsil ediyor. 4 harita sırasıyla 2016, 2017, 2018 ve 2019 yıllarını gösteriyor.
Carter Center’ın bulgularına göre IŞİD’in topraklarının azalmasıyla doğru orantılı olarak düzenlediği terör saldırıları da azaldı. 2016 yılında radikal İslamcı terör örgütü ayda ortalama 208 çatışmaya dahil olurken, bu sayı 2018’de ayda ortalama 158’e düştü. Bu sayı Ocak 2019’da ise 121’e düştü.
Son 4 yılda yaşanan “IŞİD ile bağlantılı bütün olaylar” raporda şu grafik ile gösterildi:
IŞID daha karmaşık bir tehdit haline geldi
Carter Center, 2016’dan sonraki askeri operasyonlar sayesinde radikal İslamcı terör örgütü IŞİD’in neredeyse bütün topraklarını kaybettiğini belirtti. Ancak raporun sonuç kısmında ayrıca varlığını sürdüren IŞİD’e bağlı örgütlere ve savaşçılara dikkat edilmesi gerektiğini belirtti. Verileri analiz eden kişiler, örgüte bağlı şiddet kapasitesinin hala var olmasının IŞİD’in Suriye’nin şimdiki ve gelecekteki istikrar ile sosyal birliğini nasıl etkileyeceği konusunda sorular oluşturduğunu da belirtti.
Sonuç bölümünde ayrıca IŞİD’in daha karmaşık ve çeşitli bir tehdit haline geldiği belirtildi. Buna açıklık getiren analistler, IŞİD’in daha kapalı bir örgüt haline gelmesiyle grubun etkisinin ve niyetinin gözlemlenmesinin daha zor bir hale geldiğini yazdı.