Yerel seçimlerde oy kullanacak kadın seçmenlerin oranı yüzde 50,9 ile erkek seçmenleri geçerken büyükşehir belediye başkanlığına aday olan kadınların oranı yüzde 13'te kaldı.31 Mart yerel seçimlerinde oy kullanacak seçmenlerin yüzde 50,9'unu kadınlar, yüzde 49,1'ini ise erkekler oluşturuyor. Ancak kadın seçmen sayısı erkekleri geçse de seçimlerde yarışacak kadın adayların oranı erkek adayların oldukça altında kalıyor.
Resmi verilere göre yerel seçimlerde oy kullanma hakkı bulunan toplam seçmen sayısı yaklaşık 61,4 milyon olurken, 30 büyükşehirde 47 milyon 867 bin 113, kalan 51 ilde ise 13 milyon 563 bin 820 seçmen oy kullanacak.
DW Türkçe'nin Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) açıkladığı resmi veriler üzerinden yaptığı analize göre 30 büyükşehir belediye başkanlığı için yarışacak toplam 734 adayın sadece 94'ü kadın. Buna göre toplam adaylar içinde kadınların oranı yaklaşık yüzde 13'ü bulurken erkek adayların sayısı kadın adayların sayısını neredeyse 7'ye katlıyor.
En fazla kadın aday DEM Parti'den
YSK verilerine göre Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) İstanbul, Ankara, Diyarbakır, Hatay, Erzurum, Denizli, Aydın, Samsun ve Trabzon olmak üzere 9 büyükşehirde kadın aday gösterdi. Partinin Adana, Antalya, Balıkesir, Bursa, Gaziantep, Eskişehir, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Mardin, Muğla, Ordu, Sakarya, Şanlıurfa, Tekirdağ ve Van için kadın eş başkan adayları da bulunuyor. DEM Parti, Manisa ve Mersin'de ise aday göstermedi.
30 büyükşehirde aday çıkaran Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) kadın aday sayısı ise 5. CHP, Aydın'da Özlem Çerçioğlu, Eskişehir'de Ayşe Ünlüce, Kahramanmaraş'ta Mukaddes Zeynep Arıkan, Sakarya'da Azize Çeroğlu ve Tekirdağ'da Candan Yüceer'i büyükşehir belediyle başkanlığı için aday gösterdi.
Mersin ve Manisa hariç 28 büyükşehir belediyesi için aday çıkaran iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nde (AKP) ise büyükşehir belediye başkanlığı için yarışan tek kadın aday Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin. Türkiye'nin ilk kadın büyükşehir belediye başkanı olan Şahin, bu görevi 2014'ten beri sürdürüyor.
Hiç kadın aday göstermeyenler de var
İYİ Parti, Adana, Antalya Erzurum ve Samsun'da büyükşehir belediye başkanlığına kadın aday gösterirken, bu görev için Türkiye Kominist Hareketi'nden 11, Türkiye Komünist Partisi'nden 8, Demokratik Sol Parti'den 6, Hak ve Özgürlükler Partisi'nden 6, Emek Partisi'nden 5, Halkın Kurtuluş Partisi'nden 5, Bağımsız Türkiye Partisi'nden 4, Türkiye İşçi Partisi'nden 3 kadın aday yarışıyor.
Anadolu Birliği Partisi, Adalet Birlik Partisi, Demokrasi ve Atılım Partisi, Demokrat Parti ve Zafer Partisi'nden 2'şer; Vatan Partisi, Anavatan Partisi, Gelecek Partisi, Millet Partisi, Yeni Türkiye Partisi, Sol Parti, Memleket Partisi ve Yeniden Refah Partisi'nden 1'er kadın aday var. Bağımsız kadın adayların sayısı 9 olurken Saadet Partisi, Hür Dava Partisi, Milli Yol Partisi ve Ocak Partisi'nin büyükşehir belediye başkanlığı için bir kadın adayı bulunmuyor.
İstanbul için 49 adaydan 5'i kadın
Favori iki erkek adayın yarıştığı İstanbul'da büyükşehir belediye başkanlığı için seçimlere giren toplam 49 adayın sadece 5'ini kadınlar oluşturuyor.
İstanbul'da seçimin öne çıkan iki ismi CHP'nin adayı İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu ile Cumhur İttifakı'nın adayı, eski Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum olurken, büyükşehir belediye başkanlığı için toplam 22 siyasi parti aday gösterdi. Bu adaylar arasında tek kadın aday DEM Parti'nin eş başkan adayı Meral Danış Beştaş oldu.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı için yarışan 27 bağımsız aday da bulunuyor. Bağımsız adaylar içinde ise dördü kadın.
Ankara'da 3, İzmir'de 6 aday var
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı için ise 19'u siyasi parti adayı, 5'i bağımsız aday olmak üzere toplam 24 isim yarışacak. Siyasi partilerin gösterdiği adayların 3'üni kadınlar oluştururken bağımsız adaylar arasında kadın aday yok.
İzmir'de favori parti olan CHP büyükşehir belediye başkanlığı için erkek aday çıkarırken, il genelinde bu görev için 6'sı bağımsız toplam 27 aday gösterildi. Siyasi partilerin gösterdiği adaylardan sadece 5'ini kadınlar oluşturdu. Bağımsız adaylar arasında ise bir kadın aday bulunuyor.
Kadın aday oranı en yüksek il Aydın
Büyükşehir belediye başkanlığı için yarışan kadın adayların oranının en yüksek olduğu il ise yüzde 27 ile Aydın oldu.
Aydın'da büyükşehir belediye başkanlığı için seçime giren 22 adaydan 6'sı kadın adaylardan oluşurken Antalya'da 27 adaydan 7'si, Ordu ve Muğla'da 21'şer adaydan 4'er tanesi, Kocaeli'de 27 adaydan 5'i kadın.
Adana Büyükşehir Belediye Başkanlığı için 3'ü kadın toplam 25 aday yarışıyor.
22 aday çıkaran Diyarbakır'da, 23 adayın yarıştığı Samsun'da ve 24 adayın bulunduğu Denizli'de 4'er kadın aday bulunurken Erzurum'da 20 adaydan 3'ünü, Eskişehir'de 21 adaydan 3'ünü, Hatay'da 24 adaydan 3'ünü kadınlar oluşturuyor.
Gaziantep'te 29 adaydan 4'ü, Kahramanmaraş ve Kayseri'de 27'şer adaydan 3'er tanesi, Sakarya'da 26 adaydan 4'ü, Konya'da 25 adaydan 3'ü, Malatya'da 28 adaydan 3'ü kadın.
Şanlıurfa'da kadın aday yok
Bursa, Mersin, Balıkesir ve Tekirdağ'da 1, Manisa, Trabzon ve Van'da ikişer aday var.
Mardin büyükşehir belediye başkanlığı için DEM Parti'nin eş başkan adayı hariç hiç kadın aday bulunmazken, Şanlıurfa'da kadın aday sayısı ise sıfır. İlde yarışan 23 büyükşehir belediye başkanı adayının tamamı erkeklerden oluşuyor.
Peki yerel yönetimlerde kadınların sayısının artması neden önemli?
Yerel yönetimler için kadınlar neden önemli?
DW Türkçe'ye konuşan Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü, kadınların da erkeklerin de yerel yönetim konusunda farklı vizyon ve bakış açısının sağlanması için bu sayının artması gerektiğini vurguluyor.
Şu anda mevcut 30 büyükşehir belediyesinin sadece ikisinde belediye başkanı olarak hizmet veren kadın başkanlar olduğuna dikkat çeken Güllü, Türkiye'nin binlerce belediye başkanı içinde kadın adayların bir elin parmaklarını geçmeyeceğini söylüyor.
Nüfusa oranla bakıldığında oy kullanacak kadın sayısına göre kadın adayların sayısının oldukça yetersiz olduğunu dile getiren Güllü, "Sadece birilerinin istediği erkekler değil, birilerine emek vererek toplumsal cinsiyeti öğretecek kadınlara ihtiyaç var" diyor.
Mevcut tablo ne gösteriyor?
Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan 2023 Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi'nde Türkiye 146 ülke arasında 129'uncu sırada yer alıyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı son verilere göre ise 2023 sonu itibariyle TBMM'de kadın milletvekili oranı yüzde 19,9. Toplam 599 milletvekilinin 119'u kadın. Meclisteki kadın milletvekili oranı 2007 yılında yüzde 9,1 olarak kaydedilmişti.
Yerel yönetimlerde ise kadınların temsiliyet oranı daha düşük.
DW Türkçe'ye konuşan Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) gönüllüsü Avukat Selin Nakıpoğlu, kadın adayların hem iktidar hem de muhalefet kanadında seçilmeyecek bölgelerden aday olarak gösterildiğine dikkat çekiyor.
"Yüzde 50 temsiliyet şart"
"Türkiye'de binlerce belediye başkanından sadece 18'i kadın. Belediye meclisleri ve il genel meclislerinde kadınlar ancak yüzde 2 oranında temsil ediliyorlar" diyen Nakıpoğlu, ekliyor: "Bu rakamlar utanç verici. Yerel yönetimlerde kadınların temsil oranlarının düşük oluşu, hizmetlerin kadınların taleplerini öncelemek bakımından yetersiz olmasına neden oluyor."
Tüm yerel yönetim birimlerinde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin gündeme alınması gerektiğini vurgulayan Nakıpoğlu, "Yerel yönetimler demokrasinin tabandan tavana yayılmasını sağlayan kurumlardır. Tabanda toplumsal cinsiyet eşitliğinin hayatımızda yer almış olması acısından yerel yönetimlerde nüfusun yüzde 5o'sini oluşturan kadınların temsiliyeti şart" diyor.
DW Türkçe'ye VPN ile nasıl erişebilirim?