Endonezya'da geçen yıl düşen Lion Air'a ait Boeing 737 Max tipi uçakta ölenlerin yakınlarının, Boeing'e ABD mahkemelerinde dava açmamaları için belge imzalamaya zorlandıkları iddia edildi.
Kurban yakınlarının avukatları BBC'ye yaptıkları açıklamada, bazı ailelelerin kısa sürede bir miktar para almaları karşılığında, dava açma haklarından vazgeçmeye ikna edildiğini söyledi.
BBC Panorama programı, diğer iki uçak kazasındaki kurban yakınlarının da benzer anlaşmalar imzaladığını ve böylelikle Boeing'e Amerikan mahkemelerinde dava açmalarının önlendiğini ortaya çıkarttı.
Boeing ise iddialarla ilgili yorum yapmayı reddetti.
29 Ekim 2018'de, Endonezya'nın başkenti Jakarta'dan kalkan, Lion Air şirketinin Boeing 737 Max tipi uçağı, kalkıştan sadece 13 dakika sonra denize çakılmıştı, 189 yolcu ve mürettabatın hepsi ölmüştü.
Kazadan haftalar sonra, sigorta şirketi avukatları kurban yakınlarına tazminat ödemesi yapmayı teklif etti.
Parayı alabilmeleri için ailelerin, Boeing ya da havayolu şirketi Lion Air'a dava açma haklarından vazgeçtiklerini söyleyen bir belgeyi imzalamaları gerekiyordu.
Merdian Agustin'in eşi Eka, kazada ölenlerden biriydi.
'Mesele para değildi, mesele eşimin hayatıydı'
Merdian Agustin, sigorta avukatlarının, haklarından vazgeçmesi için kendisine baskı yaptığını söyledi.
Agustin "Bana imzalamam için bazı belgeler verdiler. Belgede, parayı alabileceğim ama Lion Air'a ya da Boeing'e dava açamayacağım yazıyordu. Bunu imzalamam gerektiğini söylediler. İmzalarsam bir ya da iki saat içinde parayı alabileceğimi ve hayatıma deam edeceğimi söylediler ama ben istemedim. Mesele para değildi, mesele eşimin hayatıydı" dedi.
Agustin imzalamadı, ancak 50 civarında ailenin imzayı attığına inanılıyor. Ailelelere 92'şer bin dolar tazminat ödendi.
Bu ödemeler tartışmalı, çünkü Endonezya yasalarına göre uçak kazası kurbanlarının ailelerine otomatikman 89 bin dolar tazminat veriliyor.
Bazı aileleri temsil eden Amerikalı avukat Sanjiv Singh, BBC'ye yaptığı açıklamada, kurban yakınlarına yasal haklarından vazgeçmeleri için baskı yapıldığını söyledi.
Singh "İbra belgelerini imzalayan aileler aldatıldı ve tazminat hakları elinden alındı. Sigorta şirketleri ve bu şirketlerin avukatları tarafından avlandılar ve bundan Boeing yaralandı" dedi.
Singh ayrıca, ailelerin milyonlarca dolar tazminat alma ihtimalinin bulunduğunu ekledi.
Boeng, bu tartışmalı ibra anlaşmalarından daha önce de çıkar sağlamıştı.
2005'te, Boeing 737 tipi bir uçak, Endonezya'da düşmüş ve kaza sonucu 149 kişi hayatını kaybetmişti. Ailelere, Boeing'i Amerikan mahkemelerinde imzalamalarını önleyen belgeler imzalatıldı. Yine bir Boeing 737 tipi uçağın 2007'de 102 yolcu ve mürettabatla düşmesinin ardından da benzer anlaşmalar imzalatılmıştı.
Üç kazada da aynı avukat
Her üç olayda da adı açıklanmayan bir sigorta avukatı devredeydi.
Sanjiv Singh, bu durumun Boeing'in Lion Air anlaşmalarında da rolü olup olmadığı konusunda ciddi sorular ortaya çıkarttığını belirtti.
Singh "Bence bu, en azından Boeing'in bu anlaşmaların yapıldığını bilmediği savını çürütüyor. Aynı zamanda, bunları koordine edenin Boeing olup olmadığı konusunda önemli soru işaretleri ortaya çıkıyor." dedi.
Panoroma programı, Boeing'e anlaşmaları bilip bilmediğini ve imzaları organize eden sigorta avukatlarıyla herhangi bir temasları olup olmadığını sordu.
Şirket, Panorama programının sorduğu soruların hiç birine yanıt vermedi ve bunun yerine yazılı bir açıklama yayınladı.
Açıklamada "Boeing can kaybından üzüntü duruyor ve tedavi sürecine yardımcı olmak için topluluklar, müşteriler ve havacılık endüstrisiyle çalışmaa devam edecek. Bu tür durumlarda adet olduğu üzere, Boeing'in çalıştığı sigorta şirketleri, dünya genelindeki sigorta şirketleriyle görüşme halinde" denildi.
Lion Air ve Boeing'in çalıştığı başlıca sigorta şirketi, İngiliz Global Aerospace.
Global Aerospace, iddiaları yalanlamakla birlikte, müşteri mahremiyetini gerekçe göstererek ayrıntılı bilgi vermekten kaçındı.
Şirket ayrıca, anlaşma yapılırken havayolu şirketini ve uçağın yapımcısını gelecekte açılabilecek davalardan korumak üzere belge imzalatılmasının standart bir uygulama olduğunu savundu.
Boeing, 3 Temmuz'da geçtiğimiz aylarda gerçekleşen iki 737 Max kazasından etkilenen topluluklar ve aileler için 100 milyon dolar vereceğini söylemişti. İkinci 737 Max kazası, Nisan ayında Etiyopya'da yaşanmış ve 157 kişi ölmüştü.
Ailelerin avukatları, bu paranın nasıl kullanılacağı konusunda kendilerine bilgi verilmediğini söyledi.