T24 - Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, İsrail'i dün en az 9 kişinin ölümüne yol açan Gazze yardım gemilerine yönelik operasyonu nedeniyle kınayan bir açıklama yaptı.
Güvenlik Konseyi açıklamalarının hukuki niteliği, kararlara göre daha hafif. Ancak açıklama yapılabilmesi için metnin oybirliğiyle onaylanması gerekiyor.
Oybirliğiyle kabul edildiği için 5'i daimi, 10'u geçici 15 üyenin aynı görüşte olduğunu göstermesi açısından bu açıklama büyük önem taşıyor. Zaten Türkiye de BM Konseyi'nden bir başkanlık açıklaması yapılmasını talep etmişti.
Oldukça dikkatli bir yazımla hazırlanan metin üzerindeki pazarlıklar 10 saati aşkın bir sürede tamamlandı. Bugün sabah saatlerinde dönem başkanlığını Lübnan'dan devralan Meksika açıklamayı Konsey üyelerine okudu.
Meksika'nın BM Daimi Temsilcisi Claude Heller tarafından okunan açıklamaya göre, Konsey İsrail'i operasyon sırasında meydana gelen sivil ölümlerden dolayı kınadı ve tarafsız bir soruşturma yapılmasını istedi.
Konsey başkanı tarafından yapılan açıklamada, "en az 10 sivilin hayatını kaybetmesine ve çok sayıda kişinin yaralanmasına neden olan eylemlerin" kınandığı bildirildi ve tutulan gemiler ile sivillerin serbest bırakılması istendi.
Açıklamada, "Güvenlik Konseyi, BM Genel Sekreteri'nin konuyla ilgili tam bir soruşturmaya gerek duyulduğu yönündeki açıklamasını not ederek, uluslararası standartlara uygun hızlı, tarafsız, güvenilir ve şeffaf bir soruşturma açılması çağrısı yapmaktadır" denildi.
Yoğun pazarlıklar
Sabaha karşı yabancı basında yer alan haberler, ABD'nin temkinli duruşu nedeniyle ortak bir metin üzerinde uzlaşma sağlanmasının zor olduğu yönündeydi.
İsrail'in BM içindeki en güçlü destekçisi olan ABD'nin Konsey'de veto yetkisi bulunuyor. ABD, son 40 yıl içinde BM Güvenlik Konseyi'nde İsrail'e yönelik bir kınama kararını 30'dan fazla kez veto etti.
BM Güvenlik Konseyi'nin İsrail'i kınayan en son kararı 1990'larda alınmıştı. Konsey, İsrail'i 2006'daki Lübnan savaşı ve 2008'deki Gazze'ye yönelik Dökme Kurşun operasyonlarında kınama konusunda uzlaşma sağlayamamıştı.
Bu nedenle de Türkiye bir karar yerine açıklama seçeneği üzerinde duruyordu. Son olay nedeniyle yapılan açıklama da çok ciddi pazarlıklara sahne oldu.
Diplomatlar, özellikle Konsey'in "kınadığını" belirttiği paragrafta yer alan "eylem" ifadesinin çoğul mu yoksa tekil mi yazılması gerektiği konusunda uzun tartışmaların yaşandığını söyledi.
Diplomatlara göre, Türkiye, ifadenin tekil olarak yazılmasını ve böylelikle İsrail'in yaşanan olayların tek sorumlusu gibi algılanmasını istiyordu. "Eylem" ifadesinin çoğul yazılması ise olayların sorumluluğunun bir bölümünün gemideki aktivistlere de verileceği anlamına geliyordu.
Sonuçta metinde yer alan ifadenin şu şekilde olmasına karar verildi:
"... Bu bağlamda Konsey, en az 10 sivilin hayatını kaybetmesine, çok sayıda kişinin de yaralanmasına neden olan eylemleri kınamakta ve ailelerine başsağlığı dilemektedir."
Soruşturma komisyonu tartışmaları
Metinde tartışma yaratan bir diğer ifade de olayla ilgili soruşturma çağrısının nasıl yapılacağıyla ilgili kısım oldu.
Konsey açıklamasında, "uluslararası standartlara uygun hızlı, tarafsız, güvenilir ve şeffaf bir soruşturma" açılması çağrısı yaptı.
Diplomatlar, ABD'nin itirazı üzerine taslak metinde yer alan "bağımsız" ibaresi kabul edilen açıklamada yer almadı. ABD, soruşturmanın İsrailli makamlar tarafından başlatılmasına engel olacağı gerekçesiyle "bağımsız" ibaresinin metinde yer almasına itiraz etti.
Bu kaygıları gidermeyi hedefleyen Meksika'nın temsilcisi Heller, daha sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, "tarafsız" ile "bağımsız" ifadelerinin aynı anlamı taşıdığını ve soruşturmanın kim tarafından yürütüleceğine BM'nin karar vermesi gerektiğini söyledi.
Ancak ABD'nin BM nezdindeki Daimi Temsilci Yardımcısı Alejandro Wolff, Heller'dan farklı bir açıklama yaptı. Wolff, "Biz... soruşturmanın İsrail tarafından yürütülmesini destekliyor ve... İsrail'in güvenilir ve tarafsız, şeffaf, hızlı bir soruşturmayı kendi içinde yapabileceğine inanıyoruz" dedi.
Basına açık yapılan Konsey toplantısı sırasında konuşma yaparken adeta "yalnız adam" olarak kalan İsrail'in BM Daimi Temsilci Yardımcısı Daniel Carmon, filonun insani misyon "dışında herşey" olduğunu söyledi.