Eski üst düzey Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerine göre, Myanmar ordusu en az 13 ülkedeki şirketlerden aldığı malzemelerle pek çok silah üretiyor ve bunları kendi halkına karşı kullanıyor.
Batı'nın önderliğinde Myanmar'a uygulanan yaptırımlara rağmen, buraya tedarikte bulunan ülkeler arasında ABD, Fransa, Hindistan ve Japonya da bulunuyor.
BM raporuna göre, yerli üretim silahlar, orduya karşı çıkanlara baskı uygulamak için kullanılıyor.
Şubat 2021'deki askeri darbeden bu yana Myanmar'da şiddet olayları devam ediyor.
Darbe karşıtları, askeri yönetime direnen etnik isyancı gruplarla birlikte hareket ediyor.
Myanmar raporunda, BM üyesi bazı ülkelerin orduya silah satmaya devam ettiğine dikkat çekiliyor ve "Ancak aynı derecede önemli bir faktör de Myanmar ordusunun sivilleri hedef almak için kullanılan çeşitli silahları ülke içinde üretebilmesidir" deniyor.
Raporda, adı geçen firmaların Myanmar ordusuna hammadde, eğitim ve makine tedarik ettiği ve üretilen silahların ülke sınırlarını savunmak için kullanılmadığı belirtiliyor.
BM'nin eski İnsan Hakları Özel Raportörü ve raporun yazarlarından Yanghee Lee'ye göre, "Myanmar hiçbir zaman yabancı bir ülke tarafından saldırıya uğramadı. Ve Myanmar hiç silah ihraç etmiyor. Kendi halkına karşı kullanmak üzere 1950'den beri kendi silahlarını üretiyor."
Resmi verilere göre son darbeden bu yana 2 bin 600'den fazla kişi askerlerce öldürüldü. Ancak gerçek ölü sayısının 10 kat daha fazla olduğu düşünülüyor.
BBC Birmanya Servisi'nden Soe Win Tan, "Olaylar başladığında... ordunun yeni yeni gelişen muhalif hareketleri alt edebileceği görülüyordu, ancak son zamanlarda durum biraz değişti. Muhalefet Myanmar cuntasının elindeki hava gücüne sahip değil" diyor.
Darbenin ardından uygulanan yaptırımlar Myanmar yönetiminin silah üretmesini engellemedi.
Raporda, sızdırılan askeri belgelerin yanı sıra eski askerlerle yapılan mülakatlar ve fabrikaların uydu görüntüleri ve fotoğraflar kullanıldı. 2017'de çekilen görüntüler, ülke içinde üretilen silahların darbeden önce de kullanıldığını kanıtlıyor.
Myanmar askerlerinin Arakan eyaletinde silahsız 10 Müslüman erkeği öldürdüğü Inn Din katliamında askerler Myanmar yapımı tüfekler taşırken görülüyordu.
BM Uluslararası Bağımsız Myanmar Araştırma Komisyonu'ndan Chris Sidoti, yakın zamanda Sagaing bölgesinde katliamlar yaşandığını ve bir okulun bombalanması sonucu aralarında çocukların da olduğu birçok kişinin öldürüldüğünü söylüyor ve ekliyor:
"Bulunan silahların ya da... bu olayda bulunan askeri top mermisi kovanlarının bu üretim tesislerinden geldiği açıkça tespit edilebilmiştir."
Silah yapımında kullanılan bazı ekipmanların Avusturya merkezli GFM Steyr şirketinden geldiğine inanılıyor. Makineler, bakıma ihtiyaç olduğunda Tayvan'a gönderiliyor ve GFM Steyr teknisyenleri bunları onarıyor. Raporda, teknisyenlerin bu ekipmanın Myanmar'da kullanıldığından haberdar olup olmadıklarının belirsiz olduğu belirtiliyor.
GFM Steyr, raporun bulgularına ilişkin BBC'nin yorum talebine yanıt vermedi.
Hangi ülkelerin izi sürülebildi?
Raporun yazarları silah üretim ağının sadece bir bölümünü ortaya çıkardıklarını kabul ediyor ve Myanmar'a tedarik sağlamada izi sürülebilen ülkeler arasında şunlar sıralanıyor:
- Çin ve Singapur'dan bakır ve demir hammadde
- Hindistan ve Rusya'daki şirketlerden elektrikli fünyeler
- Almanya, Japonya, Ukrayna ve ABD'den silah üretiminde kullanılan makineler;
- İsrail ve Fransa'dan bu makineler için yazılımlar
- Singapurlu şirketlerden Myanmar'daki askeri alıcılar ile dış tedarikçiler arasında aracılık
Myanmar ordusuna on yıllardır uygulanan uluslararası yaptırımlar silah üretimini durdurmadı. Silah fabrikalarının sayısı giderek artıyor; 1988'de altı civarında olan fabrika sayısı bugün 25'e ulaşmış durumda.
Chris Sidoti, uluslararası yaptırımların işlevsiz kaldığını belirtiyor ve ekliyor:
"BM Güvenlik Konseyi tarafından yaptırım uygulanmadı, sadece tek tek devletler ya da devlet grupları tarafından yaptırım uygulandı. Dolayısıyla, pek çok şirket için yaptırım uygulamayan ülkelerdeki başka şirketler üzerinden ya da yerel Myanmarlı aracılarla iş yaparak yaptırımlardan kaçınmak nispeten kolay oldu."
Londra Loughborough Üniversitesi'nde öğretim üyesi Ronan Lee, "Myanmar'da sıradan insanlar için hayat inanılmaz derecede zor" diyor ve ekliyor:
"Myanmar yaşayabilir bir ülke olarak işlev görmüyor ve devlet içten çöküşe çok yakın. Myanmar halkını önemseyen uluslararası toplum, orduya sivillere karşı kullanacağı silahları üretmeye devam edemeyeceğini söylemeli."