Polonya, Salı günü iki füzenin Ukrayna sınırındaki topraklarına düşerek, iki kişiyi öldürdüğünü açıkladı. Olayın, Rusya’nın Salı günü Ukrayna’ya düzenlediği yoğun roket saldırıları sırasında meydana gelmesi gözleri Moskova’ya çevirdi. Rusya Savunma Bakanlığı, Polonya-Ukrayna sınırına saldırı düzenlemediğini açıklarken, G7 liderleriyle görüşen ABD Başkanı Joe Biden, “Füzenin Rusya’dan fırlatılması uzak ihtimal” dedi, Varşova’ya soruşturma için destek ve yardım sözü verdi.
Polonya Dışişleri Bakanlığı gece saatlerinde, "Rus yapımı bir füzenin" saat 15:40'ta topraklarına düştüğünü ve Przewodow köyünde iki kişiyi öldürdüğünü açıkladı.
Dışişleri Bakanlığı, Rusya'nın Polonya büyükelçisinin olayla ilgili "derhal ayrıntılı açıklamalar" yapması için çağrıldığını duyurdu.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, kimin sorumlu olduğuna dair "kesin bir kanıt" olmadığını söyledi.
Duda, "Şu anda bu füzeyi kimin fırlattığına dair kesin bir kanıtımız yok. Büyük olasılıkla Rus yapımı bir füzeydi, ancak bunların hepsi şu anda hala soruşturma aşamasında" dedi.
Polonya ve Macaristan hükümetleri olağanüstü güvenlik toplantıları düzenledi.
Polonya Hükümet Sözcüsü Piotr Muller, toplantı sonrası yaptığı açıklamada bir patlama sonucu iki Polonyalının öldüğünü, kanıtları incelemeye devam ettiklerini ve NATO’nun 4. maddesini kullanıp kullanmamaya buna göre karar vereceklerini söyledi.
İlerleyen saatlerde, Reuters’a konuşan iki Avrupalı diplomat, Polonya'nın 4. madde uyarınca müttefikler arasında istişareler için NATO toplantısı talep ettiğini söyledi.
BBC'ye bilgi veren bir NATO kaynağı, Ukrayna ile yakın bir işbirliği içinde olduklarını aktardı.
Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki de bazı askeri birliklerin hazırlık seviyesini yükseltmeye karar verdiklerini duyurdu.
Rusya Savunma Bakanlığı ise bu iddiaları reddetti, bunun bölgedeki gerginliği artırmak isteyen Batı ülkeleri tarafından ortaya atıldığını, Rusya'nın Polonya-Ukrayna sınırı yakınlarında hiçbir bölgeyi hedef almadığını savundu.
Rusya basınında yer alan haberlerde ise Polonya'ya düşenin bir Ukrayna füzesi olduğu öne sürüldü.
Ukrayna, füzelerinden birinin Polonya'ya düştüğü iddialarını "komplo teorisi" ve "Rus propagandasının" bir parçası olarak nitelendirerek, reddetti.
ABD'den soruşturma için Varşova'ya destek ve yardım sözü
İddiaların ardından ABD Savunma Bakanlığı Basın Sekreteri General Patrick S. Ryder “Basındaki haberleri takip ediyoruz. Elimizde bu haberleri doğrulayabileceğimiz bir bilgi yok fakat bunları ciddiye alıp inceliyoruz. Bir bilgi edinince bunu sizinle de paylaşacağız” açıklamasında bulundu.
ABD Başkanı Joe Biden, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile görüştüğünü ve “Polonya’daki soruşturmaya tam destek ve yardım teklif ettiğini” açıkladı.
Beyaz Saray Biden ile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in telefonda görüştüğünü de duyurdu.
Daha sonra G20 zirvesinde diğer G7 ülkelerinin liderleriyle bir araya gelen Biden, gazetecilere yaptığı açıklamada başsağlığı dilekleriyle birlikte olayı aydınlatmak için çalışma kararı aldıklarını açıkladı:
"Polonya'nın Ukrayna sınırına yakın Polonya kırsalındaki patlamayla ilgili soruşturmasını destekleme konusunda uzlaştık ve tam olarak ne olduğunu ortaya çıkardığımızdan emin olacağım.
"Daha sonra toplu olarak bir sonraki adımımızı belirleyeceğiz. Masadaki herkes aynı düşüncedeydi."
Biden, "Tamamen araştırana kadar bunu söylemek istemiyorum, ancak Rusya'dan ateşlenmesi uzak ihtimal, ama göreceğiz" ifadesini de kullandı.
Beyaz Saray'ın "acil durum yuvarlak masa toplantısı" olarak tanımladığı toplantı için ABD, İngiltere, Avrupa Birliği, İspanya, Almanya, Kanada, Fransa, Japonya ve Hollanda liderleri bir araya geldi.
AB üyesi Polonya'nın aynı zamanda bir NATO üyesi olması nedeniyle, Rusya’nın buraya yapacağı bir saldırı, NATO’nun 5. maddesini tetikleme ihtimali taşıyor.
Öte yandan doğrulansa bile, roketlerin yanlışlıkla bölgeye düştüğü veya Ukrayna hava savunma sistemleri tarafından vurulduktan sonra düştükleri anlaşılırsa bu, NATO topraklarına düzenlenmiş bir saldırı olarak nitelenmeyebilir.
Reuters, Macaristan'daki olağanüstü güvenlik toplantısı öncesinde Macar Savunma Bakanlığı ile NATO Genel Sekreterliği'nin iletişime geçtiğini aktardı.
Olay nasıl oldu?
İddialar ilk olarak Polonya basınında yer aldı.
Haberlerin ardından Associated Press, adını açıklamak istemeyen üst düzey bir ABD istihbarat görevlisine dayandırdığı haberinde iki roketin sınırı geçerek Polonya’ya düştüğünü yazdı.
Bununla birlikte haber tüm dünya tarafından yakın olarak takip edilmeye başlandı.
Sosyal medyada paylaşılan bu fotoğrafı BBC doğrulatamadı.
Fakat bu fotoğraf hakkında BBC'ye bilgi veren güvenlik uzmanları bunun S-300 hava savunma sistemine ait bir parça gibi gözüktüğünü, S-300'ün hem Rusya hem Ukrayna ordusunda bulunduğunu, Ukrayna'nın bu roketleri hava savunma amacıyla kullanırken Rusya'nın saldırı amacıyla da kullandığını, bu parçanın hangi ülkeye ait olduğunu kestirmenin güç olduğunu söyledi.
BBC’ye konuşan Eski NATO Acil Güvenlik Sorunlarından Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Vekili Dr. Jamie Shea, Polonya yapmasa bile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in NATO üyelerini toplantıya çağırabileceğini söyledi.
Shea “Böylesi olaylara güçlü bir yanıt verilmesi lazım. Fakat bunun NATO’yu içine çekecek bir şiddet sarmalına da dönmemesi lazım. Burada ince bir çizgi var ve o dengenin bulunması gerek” dedi.
Shea, bundan sonra NATO ülkelerinin hem Ukrayna’ya göndermek hem de kendi hava sahalarını korumak için hava savunma sistemi üretim kapasitelerini artırması gerekeceğini belirtti.
Eski Türkiye NATO Daimi Temsilcisi Üzümcü süreci anlattı
Ahmet Üzümcü, yaşananlara dair bir sonuca varmak için erken olduğunu söyledi.
“Bir Rus füzesi olup olmadığını bilmiyoruz, bu konuda detaylı bir araştırma yapılması lazım. İki kişinin ölmesi çok üzücü” diyen Üzümcü, NATO ve Polonya’nın bu konudaki soruşturmasının nasıl ilerleyeceği sorusuna ise şöyle yanıt verdi:
“Polonyalı yetkililer olay hakkında detaylı bir soruşturma yürütüyordur. NATO da bilgileri onlardan alacaktır.
“Hazırladıkları rapor NATO ile paylaşıldıktan sonra muhtemelen yarın NATO daimi temsilcileri toplanacaktır muhtemelen.”
Ukrayna’da savaş başladığından beri bir NATO üyesine böylesine bir saldırının ilk defa gerçekleştirildiğini ve tüm tarafların çok dikkatli olması gerektiğini söyleyen Üzümcü, Polonya’nın NATO’nun 4. maddesini de kullanabileceğini ekledi.
Bu maddeye göre NATO üyelerinden herhangi biri, taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm tarafları danışma toplantısına çağırabiliyor.
“NATO’nun Rusya ile doğrudan iletişimde olduğu konusunda şüphelerim var” diyen Üzümcü, iletişimin muhtemelen ABD ve Rusya yetkilileri üzerinden yürüyeceğini, dün Ankara’da olduğu gibi iki ülkeden temsilcilerin görüştüğünü söyledi ve ekledi:
“Herson’dan çekilmek Rusya liderliği için küçük düşürücüydü. Bugünkü bombardıman da buna yönelik bir saldırıydı muhtemelen.
“Herson’dan çekilmeye zorladıkları için Ukrayna’yı cezalandırmak istediler.
“Ukrayna bugün bir işgal ülkesine karşı bağımsızlık savaşı veriyor ama Batı da Ukrayna’nın Rusya toprağına saldırmamasını istiyor. Aynı şekilde Rusya da Batı ülkelerine saldırmamalı.
“Rusya’nın bir NATO ülkesine saldırmaktan bir çıkarı olmadığı kesin. Fakat bu bir kazaysa da açıklamaları gerekiyor.”
BBC Diplomasi Muhabiri Paul Adams: Rusya’nın Polonya çiftliklerini hedef almakta hiçbir çıkarı yok
Polonya hükümeti Ukrayna sınırında olanlar hakkında hâlâ resmi bir açıklama yapmadı.
Fakat sosyal medyada dolaşan fotoğraflar bir kraterin yanında, yan dönmüş bir traktör olduğunu gösteriyor.
Bir diğer fotoğrafta ise bir roket parçası yer alıyor.
Ortada birden fazla ihtimal var.
Rusya’nın Polonya çiftliklerini hedef almaktan elde edeceği hiçbir çıkar yok. Bu yüzden, doğrulanırsa bu roketler, bir hata sonucu Polonya’ya düşmüş olabilir.
Bugün (Salı günü) Rusya’nın Ukrayna’ya çok sayıda roketle saldırdığını ve Ukrayna hava savunma sistemlerinin bunların büyük bir kısmını yok ettiğini göz önünde bulundurunca, bu roketler Ukrayna hava savunma sistemleri tarafından vurulduktan sonra da Polonya’ya düşmüş olabilir.
Eski ABD NATO Büyükelçisi Kurt Volker de bunun büyük ihtimalle bir kaza olduğunu ve NATO’nun Rusya’dan bir açıklama talep etmesi gerektiğini düşünüyor.
Salı akşamı toplanan Çekya Parlamentosu, Rusya hükümetini "terörist" ilan etti.
Baltık ülkeleri NATO'ya bağlılıklarını yineledi ve Polonya'nın yanında olduklarını aktardı.
Pek çok Avrupa ülkesinin liderleri de gelişmeleri endişeyle izlediklerini belirten açıklamalar yaptı.