Başkanlık seçimleri sırasında üç gün boyunca internete erişim sağlayamayan birçok Belaruslu, çareyi farklı yazılımlarda aradı. Bunlardan biri de Psiphon oldu. DW, uygulamayı geliştirenlerden Michael Hull ile konuştu.
Geçtiğimiz hafta sonu Belarus'ta yapılan devlet başkanlığı seçimleri esnasında halk kötü bir sürprizle karşılaştı. İnternet erişiminin üç gün boyunca sağlanamadığı ülkede, insanlar arama motorlarından sosyal medya platformlarına ve bağımsız medya kuruluşlarına kadar birçok internet sayfasına giriş yapamadı. Her ne kadar yetkililer, bu sorununun yurt dışı kaynaklı saldırılar nedeniyle yaşandığını söylese de birçok gözlemci, olası protestoların organize edilmesini zorlaştırmak için, internet erişiminin devlet tarafından kasten engellediğini tahmin ediyor.
Ancak sansürlenen internet erişimi beklenmedik bir gelişmeyi de beraberinde getirdi. İnternete girmeye çalışan birçok kişi, farklı yöntem ve yazılımlar kullandı. Bunlardan biri de Psiphon adlı uygulamaydı.
Kullanıcı sayısı bir günde birkaç binden bir milyona ulaştı
Uygulamanın geliştiricilerinden biri olan Michael Hull, aynı zamanda Psiphon Inc. şirketinin de başkanı. Hull, seçimlerden bir hafta öncesine kadar uygulamayı günde ortalama 10 bin Belaruslu düzenli kullanırken, bu sayısının aniden arttığını belirterek ''8 Ağustos'da 3 bin kullanıcı vardı, bir gün sonra 9 Ağustos'da 86 bin kullanıcıya, 10 Ağustos'da ise bir milyondan fazla kullanıcıya ulaştık'' diyor.
Kullanıcı sayısındaki bu ani büyüme şirket tarihinde ilk kez yaşanmıyor. İnternetin kısıtlandığı farklı ülkelerde daha önce de benzer gelişmelere tanık olan şirketin kurucu ortaklarından Hull ''İnsanlar bizi, sahip olduğumuz tecrübeden dolayı hızlıca buluyor. Çünkü biz, onların bir tıkla ulaşılabildiği antisansür aracıyız'' diyor.
İnternet kısıtlamalarını ekarte edebilen başka yöntemler yok değil. Örneğin anonimleştirici adı verilen yöntemler ya da VPN (sanal kişisel ağ) sunucuları da engellenen internet trafiğini, yan yollar üzerinden açık internete yönlendirebiliyor. Ancak Hull, Belaruslu birçok kullanıcının bu uygulamaların işe yaramadığını gördüğünü söyleyerek ''Psiphon tam da internet erişiminin büyük oranda engellendiği böylesine durumlar için geliştirildi'' diyor. Şirketin internet sayfasında da benzer bir açıklama var. Öncelikli amacın açık internet erişimi olduğunu belirten Psiphon‘un sayfasında ''Biz (ABD dışında yaşayan) birilerinin Amerikan Netflix’ine girmesini sağlamak için kurulmadık'' ifadeleri yer alıyor.
Psiphon'un teknik donanımı sayesinde diğer VPN uygulamarından farklı olduğuna dikkat çeken Hull ''Bizim özelliğimiz, aynı anda birçok insanın internet erişimini sağlayabilmemiz'' diyor. Dünya çapında 3 bin 500 internet sunucusu bulunan şirket, Belarus için envanterine 100 sunucu daha eklemiş. ''Şimdi çalışmalarımızın meyvesini topluyoruz. Bu arada programımız artık Belarusça’ya da çevrildi. Başka kim böyle bir şey yapar ki?'' diye soruyor Hull.
''Psiphon’un reklama ihtiyacı yok''
Psiphon, 2006'da Toronto Üniversitesi profesörleri ve çalıanları tarafından kuruldu. Hull, üniversite ile bağlantılarının hâlâ iyi olduğunu belirtiyor. Deutsche Welle, BBC ve Voice of America gibi uluslararası medya kuruluşları da uzun yıllardır Psiphon ile işbirliği yapıyor. Hull, ''Bu işbirliğinden fayda sağlıyoruz. Sunduğumuz internet ağı, video gibi büyük dosyaların da yüklenebilmesini mümkün kılıyor'' şeklinde konuşuyor.
Psiphon'un internet sansürüne karşı geliştirilen en dirençli ve detaylı uygulama olduğunu iddia eden Hull, toplam 32 yazılım uzmanının ''open source'' yani açık kaynak kodlu yazılım üzerine çalıştığını da sözlerine ekliyor. Yoğun çalışma temposunda reklam yapmak için zaman ve bütçenin olmadığını belirten Hull ''25 yıldır bilişimle uğraşıyorum, onun haricindeki herşey bana çok sıkıcı geliyor'' diyor. Uygulamanın internet sayfasındaki forumda en son yazılan bilgilerin 2016'da girilmiş olması da bunu doğrular nitelikte
Psiphon zor durumda kalabilir
Ancak Psiphon yakın zamanda bazı sorunlarla karşılaşabilir. Amerikan "Politico" dergisinin gectiğimiz temmuz ayında, kurum içi bazı e-postalara dayandırarak yayınladığı bir habere göre, proje yakın zamanda finansman sıkıntısı çekebilir. Bunun nedeni ise Psiphon’un ana finansörü olan ''Açık Teknoloji Fonu'' (Open Technology Fund) ve Amerikan Küresel Medya Dairesi (USAGM) arasında yaşanan anlaşmazlık. USAGM'in tepe yönetiminde yapılan değişiklik sonrasında patron koltuğuna Michael Pack oturdu. Muhafazakâr bir film yönetmen ve yapımcısı olan Pack, bu göreve ABD Başkanı Donald Trump tarafından getirildi.
Michael Hull, bu durumun projesine doğrudan bir tehlike teşkil etmeyeceği görüşünde. ''Psiphon önümüzdeki yıl ve ondan sonraki yıl da varolmaya devam edecektir. En azından önümüzdeki yıl kesinlikle olacak'' diyerek durumu çok da ciddiye almamaya çalışıyor. Mali durumunum şu an itibariyle iyi olduğunu belirten Hull, demokratik ülkelerin Psiphon'a destek vermeyişini ise eleştiriyor.
Sundukları hizmetin kullanıcılar için ücretsiz olduğunu ancak buna rağmen yine de bir maliyetin ortaya çıktığını belirten Hull ''Aslında şirket modelimiz biraz garip. Biz kullanıcıların masaya para koymalarını değil, internete erişim problemi yaşadıklarında gelmelerini bekliyoruz'' diyor. Şirket, internet hızının daha yüksek olduğu paketler için satın alınabilen abonelikler sayesinde gelir elde ediyor.
Her ne kadar Belarus'da internet erişimi şu an yeniden sağlanabiliyor olsa da protestolar devam ettiği sürece her an yeni kısıtlamaların getirilme ihtimali söz konusu olabilir.