Hatalı projeksiyon ve küresel dalgalanma Türkiye ekonomisinin en stratejik alanlarından enerjide şalterleri zorlamaya başladı. 2003’ten bu yana bankalardan 60 milyar dolar kredi kullanan sektör, borç yükünü çeviremeyince devreye BDDK girdi. İlk aşamada üç şirketin 1.9 milyar dolarlık borcunun silinmesini isteyen kurum, sektörün toplam 47 milyar doları bulan alacaklarının da yeniden yapılandırılması için devrede.
Karar'da yer alan habere göre Türkiye, bankaların hesaplarını temizlemeleri için daha büyük bir plan oluşturuyor. Bunun kapsamında bankalardan, bazı enerji projeleri için verilen kredilerin ‘takipteki krediler’ statüsünde değerlendirilmesi isteniyor. Böylece enerji sektöründe ödenmeyen krediler çok daha kolay silinebilir hale gelecek. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), en az üç tane doğalgaz termik santralinin kredilerini takipteki krediler olarak sınıflandırmak istiyor.
Görüşmelerin gizliliğinden dolayı ismini vermeyen kaynaklara göre, bu tesisler arasında ACWA’nın Kırıkkale’deki 1 milyar dolarlık tesisi, Gama’nın Ankara yakınlarında 900 milyon dolarlık projesi ve Ansaldo Energia SpA ve ortakları tarafından Gebze’de işletilen 1 milyar dolarlık tesis yer alıyor. Bloomberg tarafından derlenen verilere göre, altı büyük banka bu projelere borç verenler arasında.
Bu projelerdeki toplam kredilerin aslı yaklaşık 1,9 milyar dolar. Bloomberg’in haberine göre BDDK’ya konu hakkındaki yorumları için ulaşılamadı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bir yetkili ise otoritelerin bankaların bilançolarını temizlemek için bir plan üzerinde çalışmakta olduklarını kaydetti. Program kapsamında hükümet ayrıca, kredi veren bankaları yeniden kredi verebilir hale getirmek için sermayeyi artırmaya teşvik ediyor. Bu hazırlık, Türk hükümetinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ekonominin daha hızlı bir şekilde genişlemesini sağlayıcı bir tedbiri olarak görülüyor. Aynı zamanda tarihsel olarak düşük kredi büyümesinin pek mümkün olmadığı da görülüyor. Birçok banka, politikacıların büyük miktardaki takipteki krediler için onları bu konuda zorlamadıklarını söyledi. Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Ebru Dildar Edin’e göre, enerji endüstrisi tarafından alınan kredilerin yaklaşık üçte ikisi henüz ödenmedi. Gaz santrallerinin çoğunu oluşturan 13 milyar doların, yeniden yapılandırılması gerektiğini bu yılın başlarında söyledi.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak , Temmuz ayında hükümetin, 400 milyar liralık (70 milyar dolar) sorunlu kredinin yaklaşık yarısını yeniden organize eden bankaların uğradığı zararları karşılamayacağını söyledi. Albayrak, geri kalan kötü kredilerin üstesinden gelindikten sonra büyümede bir toparlanma görüyor. Türkiye’nin ilk çeyrekte resesyondan çıkmasına karşın, tüm yıl boyunca yüzde 2,3’lük resmi büyüme hedefinin çok altında kalması bekleniyor. TEB Yatırım Analisti Övünç Gürsoy’un dediğine göre; 1.9 milyar dolarlık borcun yeniden sınıflandırılması, sanayinin takipteki alacaklar oranına 40 baz puan ekleyerek yüzde 5 oranına getirecek, sektörün sermaye yeterlilik oranını 2 puan azaltarak yüzde 16,22’ye düşürecek ve ortalama özkaynak kârlılığını 4 puan artırarak yüzde 8,6’ya düşürecek.
Türk şirketler 60 milyar borç aldı
Boston Consulting Group raporuna göre, Türk şirketleri 2003’ten bu yana yaklaşık 60 milyar dolar borç aldılar. Şirketler Türk Lirası’nın değer kaybı nedeniyle de geri ödemelerde büyük zorluklar yaşıyor. (Bazı kamu hizmetleri döviz kredilerini geri ödeyecek kadar kazanmıyor bu da bankalar için büyük bir risk oluşturuyor) Kurun yükselmesini elektrik fiyatının takip edememesi uyumsuzluğu arttırdı. . Elektrik üreticilerinin yükümlülüklerini yeniden yapılandırma yönündeki talep artışının nedeninin bir parçası olan 2010’daki 81 dolar ile karşılaştırıldığında, ortalama elektrik fiyatları megawatt-saat başına yaklaşık 54 dolar oldu.
Doğal gaz termik santralleri zorda
Botaş, doğalgazda 2017 yılından sonra farklı bir fiyatlandırma modeline geçti. 2017 yılında konutlara satılan doğalgaz fiyatı (TL/1000 sm³) 0.764 kuruşken (vergisiz, BOTAŞ’ın aracısız satış fiyatı), sanayiye ve elektrik üretim termik santrallerine daha ucuza yani 0.704 kuruşa doğalgaz satılıyordu. Bu yıl ağustos ayı itibarıyla son zamlardan sonra konutlara satılan doğalgaz fiyatı %60 zamlanarak 0.64 kuruştan, 1.22 kuruşa çıkarılıyor. Ama aynı dönemde sanayiye satılan doğalgaz fiyatına %120 zam yapılıyor ve 0.704 kuruştan 1.55 liraya yükseltiliyor. Daha büyük zam ise elektrik üretim santrallerine satılan doğalgaza yapılıyor. BOTAŞ tarafından bu santrallere yapılan satış fiyatı Kasım 2017’de 0.704 kuruşken, Aralık 2017’de 0.764 kuruşa çıkarılıyor. Ocak 2018’de 0.800 kuruşa, Nisan 2018’de 0.878 kuruşa, asıl büyük zam ile Ağustos 2018’de 1.312 liraya ve Eylül 2018’de 1.700 liraya çıkarılıyor. Sonra yapılan indirimlere rağmen Ağustos 2019 itibarıyla BOTAŞ tarafından vergisiz sade satış fiyatı olarak doğalgaz termik santrallerine 1.650 liradan satılmaktadır. Bu fiyat 2017’ye göre %135 zam anlamına gelirken, doğalgaz termik santralleri ise ciddi bir maliyet baskısı ile karşı karşıya kalıyor.
Fon yabancılara satılacak
13 üyeli Borsa İstanbul Bankalar Sektör Endeksi ise cuma günü yüzde 1,4’e düştü. Hükümet tarafından, daha önceki açıklamalarda, enerji sektöründeki sorunlu kredilerin banka bilançolarından, Enerji Girişim Sermaye Fonu’na aktarılacağı belirtilmişti. Aktarımdaki amaç, ekonomide düzelme gözlendiği takdirde bu fonun yabancılara satılmasıydı. Fakat sorunlu kredilerin fona aktarılması ya da yabancı yatırımcılara satılması planında henüz netlik sağlanılmadı. Bazı yetkililere göre, enerjide sorun yaratabilecek 12-13 milyar dolarlık bir kredi hacmi bulunuyor.