Türkiye'nin bu hafta içinde başlattığı Barış Pınarı Harekâtı'na ABD'de büyük tepki çekti.
ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye'nin operasyonuna yeşil ışık yaktığı gerekçesiyle yoğun eleştirilere maruz kaldı.
Trump'ın bu kararı başta Savunma Bakanlığı olmak üzere güvenlik bürokrasisine danışmadan aldığı öne sürülürken, en yüksek sesle eleştirenler arasında kendi partisi Cumhuriyetçilerin önde gelen isimleri de var.
Operasyonun başlamasıyla birlikte Kongre üyeleri de Türkiye'ye yaptırım uygulanması için harekete geçti. Hem Temsilciler Meclisi hem de Senato'da Türkiye'ye bir dizi ekonomik ve askeri yaptırım getirilmesini öngören yasal düzenlemeler için süreç başlatıldı.
Bu girişimlerin Kongre'de başarılı olması halinde Trump'ın tavrının ne olacağı ise bilinmiyor.
Bununla birlikte Trump veto etse bile, belli koşullar altında Kongre'nin yeterli çoğunluğa ulaşıp vetoyu aşması ve bu yaptırımları yürürlüğe koyması da mümkün. Bu durumda, Kongre, Trump döneminde ilk kez vetoyu geçersiz kılmış olacak.
Kongre'de yaptırım konusunda hangi hazırlıklar var?
Kongre'nin iki kanadında da Türkiye'ye yaptırım uygulanması için girişim başlatıldı.
Bu yaptırımların hayata geçirilebilmesi için hem Temsilciler Meclisi'nin hem de Senato'nun kabul etmesi, Kongre'den geçtikten sonra da Trump'ın onaylaması gerekiyor.
Türkiye'ye yaptırımla ilgili ilk girişim Senato'da yapıldı. Cumhuriyetçi Lindsey Graham ve Demokrat Chris Van Hollen birlikte bir tasarı hazırladı.
Hazırlanan tasarının altında her iki partinin Senatörlerinin imzasının olması, bu tasarının hem Demokrat hem de Cumhuriyetçiler tarafından desteklendiğini gösteriyor.
Tasarıda, Barış Pınarı Harekâtı nedeniyle Türkiye'ye uygulanması istenen yaptırımlar şöyle sıralandı:
- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez'in ABD'deki malvarlıklarına yaptırım uygulanması
- Türk ordusuyla maddi, malzeme ve teknolojik destek satan ya da sağlayan veya uçak, uçak parçası, silah vb gibi malzemelerle ilgili bilerek işlem yapan yabancılara yaptırım uygulanması
- Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanımı için ülke içinde geliştirilen petrol ve doğalgaz üretiminin devamına yönelik mal, hizmet, teknoloji veya bilgi sağlayan ya da bu üretimi destekleyen yabancı kişilere yaptırım uygulanması
- ABD'nin TSK'ya savunma malzemeleri, hizmeti ve teknolojisi ile mühimmat satışı ve teslimatının yasaklanması
- Türkiye'ye Rusya'dan S-400 füze savunma sistemi satın alması nedeniyle ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırım uygulanması
- ABD'ye seyahat eden Türk liderlere vize kısıtlamalarının getirilmesi
- Erdoğan'ın net malvarlığıyla ilgili rapor hazırlanması
Hazırlanan tasarıda, insani yardım, tıbbi yardım, demokrasinin geliştirilmesi ve seçimlere yardım edilmesi ve istihbarat paylaşımı alanlarının yaptırım kapsamı dışında tutulacağı belirtildi.
Graham, tasarıyla ilgili yaptığı açıklamada, "Kongre'nin birçok üyesi, IŞİD'e (Irak Şam İslam Devleti) karşı en güçlü müttefiklerimizden biri olan Kürtlerin yüzüstü bırakılmasının yanlış olduğunu düşünüyor" dedi.
Kongre'deki ikinci tasarı da Temsilciler Meclisi'nde.
Cumhuriyetçi Parti'nin Wyoming temsilcilerinden Liz Cheney, 28 Cumhuriyetçi üyeyle birlikte Türkiye'ye yaptırım uygulanmasını öngören bir yasa tasarısı sundu.
Cheney, "Türkiye, Suriye'nin kuzeyinde IŞİD'le mücadelede binlerce kişiyi kaybetmiş ve bize vatanımızı korumada yardım etmiş olan Kürt müttefiklerimize acımasızca saldırmasının yarattığı ciddi sonuçlarla karşılaşmalı" dedi.
Tasarıya imza atan bir başka Cumhuriyetçi üye Jodey Arrington da, bu tasarının Türkiye'nin "çizilen çerçeveyi aşması durumunda ekonomisini yerle bir edeceğini" söyleyen Trump'a bu vaadini gerçekleştirmesi için gerekli araçları vereceğini belirtti.
Söz konusu tasarıların önümüzdeki hafta içinde Kongre'de ele alınması ve oylanması bekleniyor.
Trump'ın vetosuna rağmen yaptırım gelebilir mi?
Evet, mümkün.
Bunun olabilmesi için Kongre'nin her iki kanadında da Trump'ın olası vetosunu geçersiz kılacak çoğunluğa ulaşılması gerekiyor.
ABD anayasasına göre, Başkan tarafından veto edilen bir tasarının Kongre'nin hem Temsilciler Meclisi hem de Senato kanadında üçte iki çoğunlukla bir daha kabul edilmesi halinde, veto da geçersiz kılınıyor.
Gerek Temsilciler Meclisi gerekse de Senato'da, Türkiye'ye yaptırım konusunda hazırlık yapan üyeler, Fırat Nehri'nin doğusuna düzenlenen askeri operasyona çok ciddi tepki olduğunu ve bu nedenle de vetoyu geçersiz kılacak olan bu üçte ikilik çoğunluğa ulaşabileceklerini düşünüyor.
Trump'ın veto etmesi halinde, yaptırımlarla ilgili tasarının yürürlüğe girmesi için yapılacak ikinci oylamada, Temsilciler Meclisi'nde en az 290, Senato'da da en az 67 oyla kabul edilmesi gerekiyor.
Türkiye'ye yaptırım tasarısının Trump'ın vetosuna rağmen geçmesi halinde, Kongre, Trump döneminde ilk kez vetoyu geçersiz kılmış olacak.
ABD Kongresi'nin web sitesinde yer alan bilgiye göre, bugüne kadar ABD'de veto edilen yasaların yüzde 10'undan daha azında Kongre vetoyu geçersiz kılacak şekilde oy kullandı.
ABD'de Kongre'nin en son vetoyu geçersiz kılması, 2016 senesinde eski Başkan Barack Obama'nın başkanlığının sona ermesine yalnızca dört ay kala oldu.
Obama, 11 Eylül 2001'de El Kaide'nin kaçırdığı uçaklarla New York ve Washington'da düzenlediği saldırıların kurbanlarının Suudi Arabistan'a dava açmasına yönelik tasarıyı veto etmiş ancak Kongre bu tasarıyı bir kez daha oylayarak, vetoyu geçersiz kılmıştı.
Bu, 12 tasarıyı veto eden Obama döneminde Kongre'nin geçersiz kıldığı tek tasarı oldu.