Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam, Türkiye’nin en önemli sorunları arasında yer alan “çocuk gelinler” sorunu hakkında 2014 Şubat’ında verilen soru önergesine 2012 yılı verileriyle yanıt verdi. Üstelik bu veriler çocuk gelinler sorununu ortaya koymak için yapılmış bir araştırmadan değil, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün Evlenme ve Boşanma İstatistiklerinden elde edilmiş; yani “yasal” evliliklerin içerildiği araştırmanın verileri.
'Ciddiyet yetersizliği'
Evrensel'deki habere göre, MHP Ankara Milletvekili Zühal Topçu’nun 4 Şubat 2014 tarihinde çocuk gelinlere ilişkin verdiği soru önergesine yanıt veren İslam, 2008-2012 yılında 16-17 yaş arasında toplam 2 milyon 264 bin 288 çocuğun evlendirildiğini söyledi. Bu yaşın altındaki çocuk gelinlerin sayısı ise cevapta yer almadı. Çünkü Bakanlık bu verileri TÜİK’in (Türkiye İstatistik Kurumu) 2012 yılındaki “Evlenme ve Boşanma İstatistikleri”nden elde ediyor.
Konuyla ilgili çalışma yürüten sivil toplum örgütleri, sadece 16-17 yaş aralığındaki çocuk evliliği verilerini sunmanın bakanlığın sorunu görmezden gelmesinin bir göstergesi olduğunu söylüyor. Çocuk gelinler sorununun etraflıca ele alınması ve çözümü için varolan yasalar arasındaki çelişkilerin giderilmesi gerektiğini söyleyen sivil toplum örgütü ve platformlar, çocuk yaşta evliliğin önlenmesinin vaatlerle değil, ciddiyetle mümkün olduğunda hemfikir.
'Olağanüstü durumlarda' evliliğe izin veriliyor
Gündem Çocuk Derneği’nden Şahin Antakyalıoğlu, Aile ve Sosyal Bakanlığı’nın çocuk yaşta zorla evlendirilmeyle mücadele edileceğine dair vaatlerde bulunduğunu ancak bunların yerine getirilmediğini söyledi. Medeni Kanun’da “erkek ve kadın 17 yaşını doldurmadan evlendirilemez” ifadesinin yer aldığını, yine mahkemelerin 16 yaşında da mahkeme kararıyla da “olağanüstü durumlar”da evliliğe izin verildiğini hatırlatan Antakyalıoğlu şunları söyledi:
“Bu düzenlemelerin ortadan kaldırılması gerek. Ancak buna dair bir çalışma yok. Mecliste bekleyen yasa tasarıları var. Ancak bunlar hala görüşülmüyor. Çocuklar açıkça kanun eliyle cinsel istismara ve sömürüye maruz kalıyor. Aşırı yaş farklı olan evlilikler yapılıyor. Devlet, 'Çocuk yaşta evlendirilmeye karşıyız' diyorsa çok hızlı bir şekilde kanun düzenlemesi yapması ve cezaları caydırıcı hale getirmesi lazım."
'Tek bir bölgenin sorunu gibi yansıtılıyor'
10 yıldır çocuk gelinler konusunda çalışmalar yapan Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği koordinatörü Selen Doğan da sorunu güncel olmayan sayılarla, üstelik tek bir bölgenin sorunu gibi yansıtılarak anlatılmasının sıkıntılı olduğunu dile getirdi:
“Biz Çocuk Gelinlere Hayır Platformu olarak da, Uçan Süpürge olarak da çocuk evliliklerine dair kapsamlı bir veri üretme ihtiyacını hep dile getiriyoruz; ama alabildiğimiz sonuç, kadınlara yönelik şiddet araştırmasının içine çocuk evlilikleriyle ilgili birkaç soru eklemekten ibaret kalıyor.”
Bakana göre bu evliliklerin çoğu 'masumane'
Türk Medeni Kanunu’na göre erkek veya kadın 17 yaşını doldurmadıkça evlenemez. Ancak yasaya göre, “hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple 16 yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir”. Oysa Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi uyarınca 18 yaşın altındaki kadın ve erkekler çocuktur. Türk Medeni Kanunu’nun bu kapsamda değiştirilmesi gerekiyor. Çocuk evlilikleri Türk Ceza Kanunu kapsamında cinsel istismar olarak değerlendiriliyor, çocuğu cinsel yönden istismar eden kişiler üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabiliyor.
TÜİK'in Temmuz 2013’de yayınladığı rapora göre, Türkiye’deki ergen annelerin yüzde 90’ı resmi olarak evli. Çünkü medeni kanuna göre 15 yaşını doldurmuş çocuklar velilerinin rızasıyla yasal olarak “ergin” kılınıp resmi olarak evlendirilebiliyor. Böylece devlet erkanı da çocuk gelinleri 15 yaş altı kız çocukları üzerinden tartışabiliyor.
Ocak ayında 13’ünde anne olup 14 yaşında ölü bulunan Siirtli Kader Erten olayı ardından yapılan tartışmalarda Bakan Ayşenur İslam, çocuk yaşta evlilikler konusunda “Bu nikahların çoğu masumane kıyılıyor” demişti.
Resmî veri yok
Çocuk gelinlerin gerçek sayısının ortaya çıkarılması için yapılan kapsamlı bir resmi çalışma yok. Emniyet Müdürlüğü polisin verilerine göre Türkiye’de;
* Her üç evlilikten biri çocuk evliliği.
* Evlendirilen kız çocukların üçte birden fazlası kuma.
* Her yıl üç yüz bin evlilik yapılıyor, bunun yüz bini çocuk evliliği.
* Evlilik yaşı kız çocuklarda 12’ye kadar düşüyor.
* Çocuk evliliklerinde Türkiye dünyada ilk onun içinde. Geçen yıl İngiliz Independent gazetesi yüzde 14’lük oranla Türkiye’nin Bangladeş ve Gürcistan’dan sonra en çok çocuk gelin vakası yaşanan ülke olduğunu yazmıştı.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nün bütçesi azaltıldı
Bu sayılar ülkenin çocuk evlilikleri haritasını ortaya çıkarmaya yetmiyor. Güncel ve kapsamlı araştırmaların yapılması için görevlendirilen Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nün bütçesi ise 1.5 milyon liraya yakın azaltıldı.