Adı sık sık aşırı sağ ile anılan Saksonya'da 1 Eylül'de eyalet parlamentosu seçimleri yapılacak. Güçlü endüstrisi, başarılı araştırma merkezleri, zengin kültür-sanat yaşamı olan eyalete dair bilinmesi gerekenler neler?Almanya son derece önemli üç eyalet seçiminin arefesinde bulunuyor. Bunlardan Saksonya ve Thüringen seçimleri 1 Eylül'de, Brandenburg seçimi ise 22 Eylül'de yapılacak.
Üçü de Almanya'nın doğusunda, Berlin Duvarı yıkılmadan önce sosyalist rejimle yönetilen Demokratik Almanya Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan eyaletlerde aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi çok güçlü. Son kamuoyu yoklamaları AfD'nin bu üç eyalette de sandıktan ya birinci ya da ikinci parti olarak çıkacağı yönünde. Bu da 1945'ten bu yana ilk kez aşırı sağçı bir partinin Almanya'da, eyalet bazında da olsa iktidara gelebileceği anlamına geliyor.
Kamuoyu araştırma şirketi Forsa tarafından 7 ve 14 Ağustos tarihlerinde yapılan son ankete göre Saksonya'da AfD yüzde 30 ile ikinci sırada. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ise yüzde 33 ile birinci parti görünüyor. AfD'nin Almanya çapında en güçlü eyalet olduğu Thüringen'de ise söz konusu parti yüzde 30 ile en yakın rakibi olan CDU'nun dokuz puan önünde birinci sırada.
AfD'nin bu eyaletlerden biri ya da birden fazlasında oluşacak bir hükümette yer alması, özellikle de sandıktan birinci parti olarak çıkıp eyalet başbakanlığı koltuğuna talip olması büyük endişe yaratıyor.
Berlin Duvarı'nı yıkan ateşin yakıldığı yer: Saksonya
Saksonya karşıtlıkların bir arada olduğu bir eyalet. Bir tarafta hayata gözlerini burada yummuş besteci Johann Sebastian Bach'ın izleri, muhteşem barok yapılar, olağanüstü bilimsel araştırmalar; diğer yanda popülizm ve sağ terörizm.
İkinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945 yılından sonra Saksonya, Sovyet işgal bölgesinin içinde kaldı. Sovyetler Birliği'nin işgal ettiği topraklarda da, 1949'da sosyalist Demokratik Almanya Cumhuriyeti kuruldu.
Berlin Duvarı'nın yıkılmasına ve iki Almanya'nın birleşmesine giden süreci başlatan "Barışçıl Devrim" de 1989 senesinde bu eyalette başladı. Saksonya'nın nüfus bakımından en büyük şehri olan Leipzig'te, 89 sonbaharında başlayan "Pazartesi Eylemleri"nde halk siyasi reform ve ifade özgürlüğü talebi ile sokağa çıkmıştı. Gösteriler buradan diğer kentlere yayılmış ve Demokratik Almanya Cumhuriyeti'nde kitlesel bir halk hareketine dönüşmüştü. İki Almanya'nın 3 Ekim 1990 tarihinde resmen birleşmesinin ardından Saksonya, Federal Almanya Cumhuriyeti'nin bir eyaleti olarak yeniden kuruldu.
Aşırıcılık: Pegida'nın kurulduğu NSU'nun saklandığı yer
Saksonya son senelerde siyasi ve aşırıcı olayların merkezi olarak gündeme geldi. Eyaletteki kutuplaşma 2024 eyalet seçimleri öncesinde kampanya dönemine de damgasını vuruyor.
Göç ve Müslümanlar karşıtı düzenli eylemler yapıp aşırı sağcı akımları bir araya getiren Pegida (Batının İslamlaşmasına Karşı Vatansever Avrupalılar) Hareketi 2014 yılında burada, Saksonya'nın başkenti Dresden'de ortaya çıktı.
Eyaletteki Freital kasabasında sığınmacıların barındığı yerlere 2015'te bir dizi yabancı karşıtı saldırılar düzenlendi. Chemnitz'te de bir Alman vatandaşının ölümünden göçmenleri sorumlu tutan aşırı sağcıların günlerce süren gösterileri ve taşkınlıkları 2018 yılının Ağustos ayında manşetlerde yer aldı. 2000-2007 yılları arasında sekiz Türk ve Türk kökenli, bir Yunan ve bir Alman polis memuru olmak üzere on kişiyi öldüren Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) isimli ırkçı terör örgütü elemanlarının, 1998'den itibaren zaman zaman Chemnitz ve Zwickau kentlerinde gizlendikleri daha sonra ortaya çıkmıştı.
Saksonya diğer yandan, Almanya içinde aşırı solcu grupların da faal olduğu bölgelerden biri. Özellikle Leipzig'in merkez ilçelerinden Connewitz'te bu gruplarla polis arasında sık sık çatışmalar yaşanıyor.
Siyasi durum: AfD'nin baskıladığı CDU
1990'dan bu yana aralıksız olarak eyalet parlamento seçimlerinden birinci parti olarak çıkan ve eyalet başbakanını kendi saflarından çıkaran CDU (Hristiyan Demokrat Birlik), 2019'da yapılan son seçimlerde de yüzde 32,1 oy oranı ile ipi göğüsleyen parti oldu. CDU'lu Michael Kretschmer'in başbakanlığında kurulan ve hala görevine devam eden koalisyon hükümetinde Yeşiller ve SPD (Sosyal Demokrat Parti) yer alıyor. Yeşiller'in yüzde 8,6, SPD'nin ise yüzde 7,7 oy aldığı 2019 Eyalet Seçimleri'nde aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi yüzde 27,5 oy alarak CDU'nun ardından ikinci parti olmuştu.
Coğrafya ve toplum: düşen doğum oranları, azalan dindarlık
Dört milyondan fazla nüfusa sahip Saksonya bu alanda Almanya'nın en büyük yedinci eyaleti. 18 bin 450 kilometrekarelik bir alana yayılan eyalet, toprak genişliği anlamında ise Almanya'nın 16 eyaleti içinde 10'uncu sırada yer alıyor.
İçinden Elbe nehri geçen eyalet başkenti Dresden'in nüfusu yaklaşık 570 bin. En büyük kent ise 620 bine yaklaşan nüfusu ile Leipzig. 250 bine yakın insanın yaşadığı Chemnitz eyaletin üçüncü büyük şehri. Güneybatıdan kuzeye doğru Bavyera, Thüringen, Saksonya-Anhalt ve Brandenburg eyaletleri tarafından çevrelenen Saksonya, doğuda Polonya, güneydoğuda Çekya ile komşu.
Almanya Nüfus Araştırmaları Enstitüsü'ne bağlı Demografi Portalı'nın verilerine göre Saksonya'nın nüfusunda, iki Almanya'nın birleştiği 1990'dan bu yana yaklaşık 700 bin kişilik bir düşüş yaşandı. Bu da nüfusun yüzde 14 oranında azaldığını ortaya koyuyor. Bunun en önemli sebebi ölümlerin doğumlardan daha fazla olması. Ayrıca on yıl öncesine kadar eyaletten dışarıya göç edenlerin sayısı eyalete yerleşenlerin sayısından mütemadiyen daha çoktu.
Saksonya'da 2023 sonu verilerine göre 331 bin 866 yabancı yaşıyor. Bu da genel nüfusun yüzde 8,1'ine tekabül ediyor (Almanya genelinde yüzde15,2). Yabancılar içinde ise en büyük grubu yüzde 18,8 ile Ukraynalılar oluşturuyor. Ukraynalıları, yabancı nüfus içindeki yüzde 10,7'lik grubu oluşturan Suriyeliler ve yüzde 7,2'yi oluşturan Polonyalılar takip ediyor. Eyalette ikamet eden 9 bin 790 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise yabancılar içinde yaklaşık yüzde 3'lük grubu oluşturuyor.
Saksonya eyaletinin bir özelliği ise nüfusunun yüzde 80'inden fazlasının herhangi bir kiliseye üye olmaması. Eyaletteki Protestanlar nüfusun yaklaşık yüzde 16'sına, Katolikler ise sadece yüzde 3'üne tekabül ediyor.
Ekonomi: Elektrikli otomobillerden mikroçiplere
Saksonya iki Almanya'nın birleşmesinden bu yana modern bir ekonomi merkezi olma yolunda ilerliyor. Demokratik Almanya Cumhuriyeti döneminde Trabant marka otomobillerin üretildiği eyalette günümüzde Volkswagen, BMW ve Porsche gibi otomotiv devlerinin fabrikaları bulunuyor. Saksonya Ekonomi Bakanlığı'nın internet sayfasında yer alan bilgilere göre Almanya'da üretilen her sekiz otomobilden biri Saksonya'da imal ediliyor. Elektrikli otomobile geçiş sürecinin de eyalet ekonomisini daha da ivmelendirmesi bekleniyor. Bakanlığın sayfasında bununla ilgili olarak da, "Önümüzdeki yıllarda Avrupa'da üretilen her dört elektrikli otomobilden biri Saksonya'dan çıkacak" öngörüsü paylaşılmış.
Başkent Dresden çevresi yaklaşık çeyrek asırdan bu yana "Silicon Saxony" (ABD'deki ileri teknoloji merkezi Silikon Vadisi'ne atıfla kullanılan bir terim) olarak da anılmakta. Saksonya Eyalet Başbakanlık Ofisi'nin aktardığı bilgilere göre söz konusu bölge Avrupa'nın en büyük yarı iletken endüstrisine ev sahipliği yapıyor. Silicon Saxony dünya genelinde de ilk beş içinde yer alıyor. Avrupa'da imal edilen her üç mikroçipten birinin Saksonya'da üretildiğini belirten Başbakanlık Ofisi, bunların "dünya her tarafında, akıllı telefonlarda, otomobillerde ve elektronik kimlik kartlarında" kullanıldığı bilgisini paylaşıyor.
Oldukça iyi gelişmiş bir altyapıya sahip Saksonya'nın, biri Dresden diğeri de Leipzig/Halle olmak üzere iki uluslararası havalimanı bulunuyor. Leipzig/Halle Havalimanı aynı zamanda Avrupa'nın en büyük hava kargo merkezi olma özelliğine sahip.
Saksonya'daki işsizlik oranı, Almanya'nın doğusunda yer alan diğer eyaletlerle kıyaslandığında düşük. Ülke genelinde yüzde 5,7 olan söz konusu oran Saksonya'da 2023 sonu itibarıyla yüzde 6,2 olarak açıklanmıştı. Eyaletin gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) ise, Statista portalının verilerine göre geçen yıl yaklaşık 156 milyar euro oldu. Almanya genelinde bu alanda orta sıralarda yer alan Saksonya, doğu eyaletleri içinde birinci.
Bilim: "Mükemmel" üniversiteler ve araştırma enstitüleri
Dresden Teknik Üniversitesi ile Leipzig Üniversitesi gibi uluslararası prestije sahip iki eğitim kurumuna Saksonya ev sahipliği yapıyor. Olağanüstü bilimsel araştırmalarıyla öne çıkan Dresden Teknik Üniversitesi, Federal Hükümet ve eyalet yönetimlerinin katkısı ile oluşturulan "Mükemmel Üniversiteler" fonu tarafından da destekleniyor.
Eyalette ayrıca, aralarında Fraunhofer Uygulamalı Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü ve Max Planck Temel Bilimler Enstitüsü gibi çok sayıda bilim kurumu ile inovasyon merkezi yer alıyor.
Kültür ve bölge: Madencilikten Dünya Kültür Mirası'na
Saksonya eyaleti her yıl ortalama olarak 8 milyon turist tarafından ziyaret ediliyor. Kayalık arazisi ile Sakson İsviçre, doğal güzelliğiyle Vogtland bölgesi, dünyaca ünlü porseleniyle Meissen, Yukarı Lausitz bölgesinde göz alıcı geleneksel mimarisi ile çok sayıda köy ve asırlarca süren madenciliğin ardından 2019 yılından bu yana Dünya Kültür Mirası'nda yer alan Ore Sıradağları buraya gelenlerin en çok gezdiği yerler.
Sporseverler ise sık sık UEFA Şampiyonlar Ligi'ne katılma başarısı gösteren RB Leipzig futbol takımının maçlarına giderek üst düzey futbol karşılaşmaları izleyebiliyor.
Dresden, Leipzig ve Chemnitz gibi şehirler aynı zamanda pek çok tarihi ve kültürel mirası barındırıyor. Dresden'de, 18. yy.'da barok tarzda inşa edilen ve çok sayıda köşk, galeri, bahçe düzenlemesi vs.'den oluşan Zwinger ile yine aynı dönemde inşa edilen ve günümüzde şehrin sembolü olan Protestan Frauen Kilisesi ve bir 19. yy. yapısı olan Semper Opera binası turistlerin en çok ziyaret ettiği yerler arasında öne çıkıyor.
Dresden Devlet Orkestrası ve Leipzig Gewandhaus Orkestrası'nın konserlerine müzikseverler tarafından yoğun ilgi gösteriliyor. Dünyaca ünlü Alman besteci Johann Sebastian Bach'ın bir dönem kilise korosu şefi olarak görev yaptığı Thomas Kilisesi de yine Leipzig kentinde bulunuyor.
Edebiyata ve kitaplara düşkün olanlar içinse yılda bir kez yapılan Leipzig Kitap Fuarı özel öneme sahip. Frankfurt Kitap Fuarı ile birlikte Almanya'nın kendi alanında en büyük iki fuarından biri olan Leipzig Kitap Fuarı aynı zamanda ülkenin en çok ziyaret edilen kitap fuarı olma özelliğini taşıyor.
DW Türkçe'ye VPN ile nasıl erişebilirim?