Avustralya ordusu, Afganistan'da görev yapan birliklerinin 39 sivil ve esirin öldürülmesinde rol oynadıklarına dair sert bir raporun yayımlanmasından bir hafta sonra, 13 askerine ihraca hazır olmalarını bildirdi.
Özel kuvvetlere mensup bu askerlerin cinayetlerin işlenmesine iştirak ettikleri ya da izledikleri ve ifade verirken doğru söylemediklerinden şüphe ediliyor.
Bunun dışında daha önce Hava Kuvvetleri özel birliklerine mensup 19 asker hakkında cinayetlerle ilgili dava açılabileceği bildirilmişti.
Avustralya Başbakanı Scott Morrison ve Genelkurmay Başkanı Richard Burr raporun yayımlanmasından sonra, özür dilemişlerdi.
Afganistan hükümeti, cinayetlerin affedilemeyeceğini ancak geçen hafta yayımlanan raporun adaletin yerini bulmasına yönelik bir adım olduğunu bildirdi.
Raporda rapor savaş suçu teşkil edebilecek 25 askerin karıştığı savaşta uygulanan uluslararası kuralların ihlali niteliğinde 23 öldürme olayı saptanmış, 36 olayın da federal polis tarafından incelenmesi tavsiye edilmişti.
Askerlere yanıt için 2 hafta süre verildi
Avustralya ordusu adına açıklama yapan Korgeneral Rick Burr, 13 askere kendilerine haklarındaki kuşkuları ve ihraç edilmek üzere görevden uzaklaştırıldıkları bildirilen mektuplara yanıt vermeleri için iki hafta süre verildiğini söyledi.
Korgeneral Burr henüz kimsenin ihraç edilmemiş olduğunu söyledi ama yerel gazetelerde iki askerin ilişiğinin şimdiden kesilmiş olduğu haberleri yer aldı.
Gazeteler bu askerlerin, bir televizyon araştırmasına da konu olan bir Afgan sivilin öldürülüşüne tanık olduklarını yazdı.
Raporda savaş suçlarına dair hangi tespitler vardı?
Geçen hafta yayımlanan rapor, Afganistan'da 2009 ile 2013 yılları arasında bazı savaş esirleri, köylüler ve sivillerin katledilmesinden, bölgede görev yapan bir kısım Avustralya askeri arasında egemen olan "savaşçı kültürünü" sorumlu tutmuştu.
Raporda 23 ayrı olay tespit edilmiş ve buralarda işlenen "yasa dışı cinayetlere" 25 özel kuvvet askerinin ya doğrudan katıldığı ya da alet oldukları kaydedilmişti.
Ayrıca federal polisin toplam 36 vakayı incelemesi tavsiye edilmişti.
Avustralya Kara Kuvvetleri Komutanı General Angus Campbell, olayların hiç birinin "sıcak çatışma otamında yaşandığı söylenemez" dedi.
Raporda şu bulgulara da yer verildi:
- Acemi askerler "kanlama" diye bilinen bir uygulama ile ilk kez bir savaş esirini vurmak suretiyle öldürmeye alıştırılıyordu
- İşlenen suçları gizlemek için, öldürülen Afganların cesetlerinin yakınına silah ya da başka suça işaret eden malzemeler konuyordu
- İki vakada da savaş suçu teşkil edebilecek şekilde "zulüm" niteliğinde davranışlar tespit edildi
Şimdi ne olacak?
Avustralya Başbakanı Scott Morrison rapordaki bilgiler doğrultusunda açılabilecek davaları değerlendirmek üzere bir özel savcı atanacağını açıkladı.
Fakat herhangi bir ceza davası açılmadan önce polis tarafından soruşturma sürdürülmesi bile yıllar alabilir.
Hükümet ayrıca bu konuda şeffaflık ve açıklığı sağlamak amacıyla ordunun "emir komuta zincirinden bağımsız" bir izleme heyeti oluşturacağını da bildirdi.
Avustralya'nın Afganistan'da ABD ve müttefikleri tarafından yürütülen "barış gücü" faaliyetleri kapsamında, ülkede halen 400 askeri var.
Afganistan'da işlenen savaş suçları ve diğer ülkeler
2020 başlarında Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), Afganistan'daki savaşta ABD ve diğer güçler tarafından işlendiği öne sürülen savaş suçlarını incelemeye başladı.
Bu kapsamda 2003 yılı Mayıs ayından başlayarak Taliban, Afgan hükümeti ve ABD'ye bağlı güçlerin faaliyetlerinin incelenmesi bekleniyor.
2016 yılında ICC tarafından yayımlanan bir raporda, Afganistan'da, CIA (Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı) tarafından yönetilen gizli gözaltı merkezlerinde tutulanlara, ABD askerleri tarafından işkence yapıldığına işaret eden tatmin edici veriler olduğu kaydedilmişti.
Raporda ayrıca Afgan hükümetine bağlı güçlerin de esirlere işkence yaptığı ve Taliban'ında toplu katliamlar gibi savaş suçları işlediği iddialarının da inandırıcı olduğu belirtilmişti.
İngiltere'de de bu konuda bir hukuk süreci devam ediyor.
Yüksek Mahkeme İngiltere'nin, Afganistan'daki birliklerinin suç teşkil eden cinayetler işledikleri iddialarını gereğince araştırıp araştırmadığını değerlendiriyor.
Perşembe günü Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu (AIHRC) da İngiltere'yi, Afganistan'daki askerlerinin savaş suçları işlediklerine dair iddiaları araştırmak ve yeniden gözden geçirmek üzere bağımsız bir kamu soruşturması açmaya çağırdı.
Geçen yıl BBC'nin Panorama programı tarafından yürütülen bir araştırma, İngiltere'nin Afganistan'daki askerlerinin sistemli olarak siviller ve savunmasızları öldürdüğüne dair inandırıcı kanıtları gerektiği gibi araştırmadığını ortaya koymuştu.
İngiliz askerleri hakkında öne çıkan iddialar 2012 yılında dört Afgan gencinin öldürülmesi ve olayın üzerinin örtülmesi üzerinde odaklanıyor.
AIHRC tarafından dün yapılan açıklamada, "ABD, İngiltere ve Afganistan'da silahlı gücü olan diğer ülkeler medyada yer alan bu haberlere yanıt vermeli ve askerlerinin savaşçı olmayan Afganlara karşı işlenen suçlara katılımı aya da liderliği konusunu soruşturmalıdır" denildi.
Avustralya, özel birliklerinin Afganistan'da sivilleri öldürdüğünü tespit ettiğini açıkladı