Balıkesir Üniversitesi Turizm Rehberliği Bölümü öğrencisi 20 yaşındaki Ata Emre Akman, 11 Mayıs gecesi motokurye olarak çalıştığı esnada bıçaklanarak öldürülmesiyle motokuryelerin sorunları yeniden gündeme geldi. Emek Partisi (EMEP) Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca, motokuryelerin çalışma koşullarını ve iş cinayetlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’a sordu.
Karaca Ata Emre Akman cinayetinin, Gazi Üniversitesi Tarih bölümünde ve İstanbul Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği bölümünde öğrenciyken motokureylik yapan ve 2022 senesinde benzer şekilde öldürülen 28 yaşındaki Samet Özgül’ü akla getirdiğini ifade etti.
Kurye Hakları Derneği’nin 5 Ocak 2024’te yayınladığı “2023 Moto Kurye Ölümleri Raporu”nu hatırlatan Karaca 2022 yılında 58, 2023 yılında ise 3’ü çocuk 5’i mülteci olmak üzere en az 68 motokuryenin hayatını kaybettiğini hatırlatarak raporda dikkat çeken hususlardan birinin motokuryelerin çoğunluğunun 18-28 yaş aralığındaki üniversite öğrenimi yaşında olan gençlerden oluşması olduğunun kaydetti.
“Önlem yok, hız pirimi var”
Moto kuryelerin ölüm ve yaralanmalarına sebep olan temel unsurun çalışma koşulları olduğuna dikkat çeken Karaca “Raporda; hizmetin üretildiği aracın güvenlik açısından risk arz eden, korumasız olduğu ve bu aracın kullanımında güvenlik açısından özel ekipmanların kullanımına ihtiyaç olduğu ifade edilmektedir. Yapılan işin uzun süreli ve aralıksız olarak sürdürmeye uygun bir iş olmadığı ve mevsim şartlarından da doğrudan etkilendiği; buna karşın ‘çok tehlikeli iş kolu’ sınıflandırmasında yer almadığı belirtilmektedir. Yasal mevzuat gereği işçi sağlığı ve güvenliği kurallarının iş yerlerinde oluşturulmasının olanaksız olduğunu belirtilen raporda; önlem bir yana ‘hız temelli prim, paket başı ödeme, performans’ gibi uygulamalar ve molaların kullandırılmaması nedeniyle kaza ve ölüm riskinin arttığı öne çıkarılmaktadır. Moto kuryeler; insanca çalışma koşullarında, güvenceli, işçi sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin uygulanmasını, emeklerinin karşılığı olan ücreti ve sorunlarına hem yasal mevzuatta hem de uygulamada gerçek çözümler istemektedirler" ifadelerini kullandı.
EMEP Milletvekili Sevda Karaca, Bakan Işıkhan’dan şu sorulara yanıt istedi:
- Türkiye çapında toplamda kaç motokurye çalışmaktadır? Bunların şehir, yaş ve cinsiyet dağılımı nasıldır? Kaç motokurye üniversite öğrencisidir? Kayıt dışı çalıştırılan moto kurye sayısı kaçtır?
- 2020-2024 yılları arasında iş cinayetinde ölen ve iş kazasına yaralanan, tacize ve saldırıya maruz kalan motokurye sayısı kaçtır ve yıllara göre dağılımı nedir? Bunlardan kaçı mülteci, kaçı çocuk, kaçı üniversite öğrencisidir?
- Motokurye olarak çalışırken iş cinayetinde hayatını kaybeden kişilerin ölümleri, iş kazası kapsamına girmekte midir? Değilse iş kazası kapsamına alınmasına ilişkin Bakanlık olarak bir çalışmanız var mıdır?
- Motokuryelerin meslek hastalıkları ne şekilde belirlenmektedir? 2020-2024 yılları arasında meslek hastalığı kaydı yapılan motokurye sayısı kaçtır?
- Hastalık, fırtına, şiddetli yağış ve kaza kurumunda dahi siparişlerin yerine ulaştırılması için baskı yapılarak kuralsız ve esnek çalıştırılan motokuryelerin çalışma yaşamları ne şekilde denetlenmektedir?
- İşçi sağlığı ve güvenliği konusunda denetimsiz bırakılan motokuryeler için “çok tehlikeli iş kolu” sınıfına alınması için bir çalışmanız bulunmakta mıdır? Moto kuryelerin çalışma koşulları ve İSG denetimleri yasaların uygulanmasını, denetlemesi ve yeni yasal güvenceler için ne tür adımlar atmayı planlamaktasınız?