Muğla’daki orman yangınının Kemerköy termik santraline sıçraması durumunda havaya asbest havaya yayılacağı yönündeki uyarılar, 2010 yılında yasaklanan kimyasalmadenin zehirli etkilerinden nasıl korunulabileceği sorusunu bir kez daha gündeme getirdi.
Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği (ASTA) Yönetim Kurulu Üyesi Kenan Yıldız’ın verdiği bilgilere göre asbestin vatandaşın bu kadar gündemine girmesi kentsel dönüşümle oldu. 1970’ler 80’lerde yapılan binalarda kullanılan asbest yıkımlar sırasında açığa çıkıyor ama başlangıçta hiç bir önlem alınmıyordu. Örneğin Ankara’da Anka Mall AVM karşısındaki balık halinin çatısından yaklaşık 2 bin metrekare asbest içeren eternit sökülmüştü.
Peki belediyeler bugün yıkımlarda asbest önlemi alıyor mu? Kenan Yıldız, İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’da valiliklerin yıkılacak binaların asbest ve tehlikeli madde envanter raporunu yaptırmaları için belediyelere yazı gönderdiğini, ilk zamanlar belediyelerin kurallara uyduğunu ancak bazı müteahhitlerin baskısı nedeniyle son dönemde uygulamalarda gevşeme olduğunu belirtiyor.
Kenan Yıldız’ın Ekonomimanşet’e verdiği bilgilere göre asbeste karşı en temel korunma, evleri sürekli hepa filtreli elektrik süpürgesiyle süpürmek. Yıldız, son yıllarda ürtelen elektrikli süpürgelerin çoğunun hepa filtreli olduğunu fakat yine de emin olmak için satın alım aşamasında sorulması gerektiğini belirtiyor.
Asbest yasaklı olsa da Kenan Yıldız, alışveriş sitelerinde asbestli salmasta, asbestli conta diye satışların yapıldığını belirtiyor. Yıldız, yurtdışından gelen pudra, sulu ve pastel boya gibi ürünlerin de tehlikeli olabileceğini kaydediyor. Asbest, Çin, Rusya gibi ülkelerde yasak değil, bu da ithalatattaki riskleri ortaya koyuyor.
Maske koruyor
Asbest kentsel dönüşüm dışında yangınlarla da atmosfere karışıyor. Havadaki asbeste karşı önlem almanın yolu ağzın maskeyle kapatılması. Bu önlem büyük oranda koruma sağlıyor.
Asbest Söküm Uzmanları Derneği (ASUD) Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari ise söküm bölgelerinde alınması gereken önlemlerle ilgili şunları anlatıyor:
“Öncelikle bölgeden uzaklaşalım, yıkım süresince imkanımız varsa başka semtlerde kalalım. Yıkımların yakınına gidip izlemeyelim. mümkün mertebe dışarı çıkmayalım, evimizin pencerelerini açmayalım, tek kullanımlık FFP3 toz maskesi kullanalım. Kıyafetlerimizi binamıza girmeden çırpalım, eve girince banyoda çıkaralım, ters çevirelim ve bir poşete koyalım. Bundan sonra makinede yıkayalım”.