Arjantin'de Kongre hamilelikte üç buçuk aya kadar kürtajı yasal hale getiren reformu geçtiğimiz Aralık ayında onayladı. Güçlü kadın örgütlerinin mücadeleleri sonucu atılan bu adım, kıtanın diğer ülkelerinde de değişikliklerin fitilini ateşleyebilir mi?
Kongre'nin kararı Renata'yı (asıl ismi değil) çok heyecanlandırmıştı.
Brezilya'nın kuzeyinde yaşayan, 20 yaşındaki öğrenci ve süpermarket çalışanı Renata bunun, kürtajın büyük ölçüde yasa dışı sayıldığı bölgede yeni bir dönemin başlangıcı olabileceğini düşünmüştü.
Ta ki bir hafta kadar sonra, kendisinin de hamile olduğunu öğreninceye kadar. O gün dünyanın başına yıkıldığını söylüyor.
"Hiçbir şekilde hamile olamazdım" diye anlatıyor. Yaşadığı şehirde zaten zor olan iş bulmak koronavirüs salgınıyla iyice zorlaşmış. Üstelik patronuna hamile olduğunu söylerse hemen daha az bir ücretle eve gönderileceğini biliyor.
"Dünyaya bir çocuk getirmek için her şeyin hazır olması lazım" diye açıklıyor. Kendi annesinin iki çocuğunu nasıl zorlukla büyüttüğünü gördükten sonra, aynı şeyleri asla yaşamak istemediğine karar vermiş.
Fakat seçenekleri çok sınırlı.
Brezilya'da, hamilelik tecavüz sonucu değilse, kadının hayatı tehlikede değilse ya da cenin anensenfalik değilse (beyin ve kafanın gelişimini engelleyen nadir bir vaka) kürtaj yasak.
Renata bu durumda Kolombiya'ya gitmeye karar vermiş. Burada da kürtaj konusunda Brezilya'dakine benzer sınırlamalar var ama yasalar biraz daha esnek uygulanıyor ve kürtaj imkanına erişmek daha kolay.
Tam uçak bileti alabilmek için ödünç para da bulmuşken, Amazonlar'da yeni bir Covid-19 varyantının bulunduğu haberleri üzerine Kolombiya sınırı kapatmış.
"Ağlamaya başladım. Bu benim son umudumdu. Bir türlü yatışamıyordum" diyor.
Şu anda, kürtaj olmak için başka ülkelere seyahat edecek kadınları desteklemek için insanların hava mili bağışında bulunduğu Milhas pela Vida das Mulheres (Kadınların Hayatı için Mil Bağışı) adında bir vakfın yardımıyla Mexico City'ye gidiyor. Bu ülkede hamileliğin 12'nci haftasına kadar kürtaj serbest.
"Bu benim için en doğru karar" diyor.
Güçlü kadın hareketi
Her yıl sadece Brezilya'da tahminen bir milyon kadın yasa dışı yollardan kürtaj yaptırıyor.
Latin Amerika'da şu anda kürtajın serbest olduğu ülkeler Küba ve Guyana ile Meksika'nın bazı bölgelerinden ibaret. Şimdi buna Arjantin de eklendi.
Kürtajın serbest bırakılması için mücadele eden birçok kadın örgütü Arjantin örneğinin birçok ülkede değişimin yolunu açmasını ümit ediyor.
Arjantin'de Yasal, Güvenli ve Serbest Kürtaj için Ulusal Kampanya'yı destekleyenlerin sembolü yeşil bandanaydı.
Bu sembol şimdi bölgedeki birçok ülkede, büyüyen kadın hakları hareketlerinin barışçıl direnişini temsil etmeye başladı.
Brasilia'dan önde gelen feminist ve antropoloji profesörü Debora Diniz bir sembolün bu şekilde birçok ülkede yaygınlaşmasının çok az rastlanan bir şey olduğunu anlatıyor.
"Geleneksel olarak Latin Amerika'da bu olmaz" diyen Profesör Diniz "Burada gözü daha ziyade Kuzey Yarımküre ülkelerinde olan eski sömürge ülkeler var. Ama artık birbirimize bakıyoruz. Hem de Brezilya gibi kendisini kıtanın tamamı gibi gören bir ülkede kadın haklarını temsil etmek üzere yeşil bandana kullanılıyor."
Şili'de kürtaj yasağının kaldırılması teklifi görüşülürken Kongre önünde toplanan kadınlar
Muhafazakarlık ve kilise
Fakat Latin Amerika'da derin toplumsal fay hatları da var. Burası dinin ve muhafazakarlığın çok etkili olduğu bir bölge aynı zamanda.
Arjantin, Aralık ayında kürtajı yasallaştırdı ama bir ay sonra Honduras Kongresi, anayasasına açık bir kürtaj yasağı koyarak, gelecekte yasağın kaldırılmasını daha da zorlaştırdı.
Dolayısıyla kadınların kürtaj mücadelesi de hayli engebeli bir yol.
Honduras'ta kürtaj yasağının anayasaya girmesini destekleyen Ola Celeste (Mavi Dalga) adlı kürtaj karşıtı gruptan Alvaro Hernandez "Arjantin'de yasal değişiklik yapılınca Honduras'da insanlar bunun bölgeye, muhtemelen Honduras'a da yayılabileceğini ve kürtajın serbest bırakılması konusundaki baskıyı artırabileceğini konuşmaya başladılar" diyor.
"Honduras'ta birçok kültürel boyutu var konunun. Honduras Hristiyan bir ülke ve kürtaj burada tartışma konusu olmadı" diye ekliyor.
Ama Honduras'ta da kilise çok etkili olmasına rağmen, kadın grupları hala sokaklara çıkarak kürtaj yasağını protesto ediyorlar.
Solcu devlet başkanı
Arjantin'de kürtaj yasağının kalkmasında merkez sol Devlet Başkanı Alberto Fernandez'in de rolü olduğunu söyleyenler çok.
Fakat komşu Brezilya'nın sağcı Devlet Başkanı Jair Bolsonaro bu yöndeki hareketleri kınadı ve ülkede muhafazakar grupların direnci hayli yüksek.
Uluslararası bir dini kürtaj karşıtı örgütlenmenin Sao Paulo'daki mensuplarından Celene Salomao "Breziyla'da kürtajı yasallaştırmanın kolay olmadığını düşünüyorum" diyor.
Salomao, Arjantin Kongresi'ndeki senatörlerin sol gruplardan kürtajı yasallaştırma konusunda ciddi baskı gördükülerini söylüyor. Ama Brezilya'da Bolsonaro'nun dindar grupları desteklemekte ısrar edeceğinden gayet emin.
"Brezilyalıların çoğu Hristiyan. Sadece Katolik değil, bütün mezheplerden. Ve hepimiz kürtajın yasallaşmasına karşıyız" diyor.
https://www.youtube.com/watch?v=YTUZ-AxM00k&feature=youtu.be
Şili değişimi zorluyor
Şili'de sağcı Devlet Başkanı Sebastian Pinera da kürtaj yasağının kaldırılmasına karşı olduğunu açıkça ifade etti.
Fakat Arjantin'in yasa değişikliğini takiben Ocak ayında, ilk 14 hafta içinde kürtajın serbest bırakılması teklifi Kongre gündemine kadar geldi.
Yasağın kaldırılmasını isteyenleri bir araya getiren en önemli argümanlardan biri kadınların güvenli kürtaja erişimi ihtiyacı.
Konunun kürtajdan yana ya da ona karşı olmak değil, bir kadın sağlığı konusu olduğunu, kadınların yasak bile olsa kürtaj olmanın yolunu bulduğunu ama sağlıksız koşullarda kaçak olarak yapılan kürtajlarda her yıl çok sayıda kadının yaşamını yitirdiğini söylüyorlar.
Şilili kadın doğum doktoru Karla Figueroa, Meksika'nın başkenti Mexico City'de kürtajın yasallaşmasından bu yana tek bir kadının kürtajda ölmediğini söylüyor ve bunun önemli bir kamu sağlığı sorunu olduğuna işaret ediyor.
Women's Link Worldwide adlı uluslararası kadın ağının yöneticilerinden Mariana Ardila, Kolombiya'da da kamuoyundaki tartışmalarda kadının sağlığı perspektifinin öne çıktığını anlatıyor.
Ardila'nın parçası olduğu kampanya kürtajın "suç" olmaktan çıkarılması için mücadele ediyor. Amaçları kürtaj yapan sağlık ekipleri ve yaptıran kadınlar aleyhine ceza davaları açılmasını engellemek.
"Ceza kanunu bu konudaki en kötü yaptırım ve sağlık personeli arasında hem yaftalanma hem de cezalandırılma korkusu yaratmak gibi birçok etkisi var" diyor.
Kürtaj yasağının kaldırılması için mücadele eden Latin Amerikalı kadın grupları Arjantin'de yasal değişikliğin mücadelelerine ivme kazandırdığını söylüyorlar.
Mexico City'den doktor Karla Figueroa "Bunun bir dönüm noktası oluşturmasını umuyorum" diyor.
Debora Diniz'in de umudu bu. "Brezilya'da bölgenin en canlı ve güçlü siyah feminist hareketine sahibiz. Bu çok çeşitlilik içeren bir hareket ve buradan bir şey çıkabilir" diye ekliyor.