Referanduma 8 gün kala anket şirketleri yarışın başa baş gittiğini söylüyor. Ancak son dönemde Avrupa ile yaşanan krizin 'Evet' oylarını etkilediği görüşü hakim.
Anket şirketleri referandum anketlerinde 'Evet' ve 'Hayır’ın başa baş gittiğini söylerken, DW Türkçe'nin görüştüğü anket şirketlerinin çoğu, Hollanda ve Almanya ile yaşanan diplomatik krizin Evet oylarının yönünü etkileyebileceği görüşünde.
Evet mi, Hayır mı?
Gezici Araştırma Genel Müdürü Murat Gezici en son yaptıkları ankette, 14 ankettir ilk kez Evet oylarının Hayır'ın önüne geçtiğini söyledi. Gezici son araştırmalarında yüzde 53.3 Evet ve yüzde 46.7 Hayır çıktığını açıkladı.
1 Kasım seçimlerindeki isabetli tahminiyle tanınan A&G Araştırma Şirketinin sahibi Adil Gür ise referandum anketlerini 16 Nisan referandumundan 2-3 gün önce açıklayacaklarını söyledi.
Gür, referandumda insanların genel seçimlerden farklı olarak daha fazla ideolojik tercihlerinin ön plana çıktığını söyledi. Gür "Türkiye cumhuriyet tarihi boyunca seçimlerin kaderini belirleyen insanların günlük yaşamdan duyduğu memnuniyet ve ekonomi genel olarak. Ama referandumlarda bu böyle olmuyor. Biraz daha ideolojik tercihler ve parti aidiyeti ön plana çıkıyor” dedi.
En son Mart ayı başında yaptıkları araştırmada Evet ve Hayır oylarının eşit olduğunu söyleyen ANAR Araştırma Genel Müdürü İbrahim Uslu, yeni anketlerini gelecek hafta yayımlayacaklarını söyledi.
Uslu "Mart ayı içerisinde bir sürü gelişme yaşandı. Onların seçmen davranışları üzerinde etkisi olmuş olabilir, özellikle milliyetçi orijinli seçmenleri etkilemiş olabilir” dedi.
Metropoll Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi'nin sahibi Prof. Özer Sencar Metropoll’ün Şubat ve Mart ayı ölçümlerinde Evet'lerin önde göründüğünü aktardı. Sencar “Mart’ta da bıçak sırtı dediğimiz, yüzde 50-50 civarında ama Evet'ler önde” dedi.
Hükümete yakın olarak görülen anket şirketi ORC, en son yayınladığı ve 24-27 Mart tarihlerini kapsayan özel gündem araştırmasında, referandumda oy tercihlerini yüzde 55.7 evet ve yüzde 44.6 hayır olarak açıklamıştı.
Sonar Araştırma Şirketi, referandum anketlerinde Hayır'ın hala önde olduğu belki de tek anket şirketi konumunda. Sonar'ın anketinde Evet'ler yüzde 49, Hayır oyları ise yüzde 51 seviyesinde.
Avrupa ile kriz
Metropoll'den Özer Sencar “Mart ayında araştırma yaptığımız günlerde bu Hollanda ve Almanya krizi oldu. Onun etkisiyle Evet'ler biraz daha öne çıktı ama benim kanaatim bıçak sırtı durum devam ediyor” şeklinde konuştu.
Gezici Araştırma'dan Murat Gezici de aynı görüşte. Gezici "Ülkenin bekası ile ilgili sorun olduğunu düşünen seçmenin oranı yüzde 60 civarında. Son dönemde Türkiye’de yapılan siyasi propaganda da seçmeni Evet'e ikna etmede haçlı, haçla hilalin karşı karşıya geldiğini, ülkeye haçlı seferleri düzenleniyor tarzı söylemlerin çok ciddi etki yaptığı görülüyor” şeklinde konuştu.
ANAR 'dan İbrahim Uslu ise krizin Türkiye'den çok Avrupa'daki seçmen üzerinde daha fazla etkili olacağını düşündüğünü, ancak Avrupa'daki seçmenin Türkiye'deki ortalamaları birkaç puan etkileme potansiyeline sahip olduğunu söyledi.
Sonar Araştırma Şirketi'nin Başkanı Hakan Bayrakçı ise seçmenlerin milliyetçi duygulardan çok ekonominin durumuna bakarak karar vereceğini belirtti.
Anket şirketleri referandumda yüzde 85 civarındaki seçmenin sandığa gitmesini bekliyor.
OHAL faktörü
Sonar'ın Başkanı Hakan Bayrakçı olağanüstü halin anketlerde sapmaya yol açabileceğini, çünkü devlet memurlarının bu şartlar altında Hayır oyu vereceğini, ancak anketlerde bunu söylemediğini belirtiyor.
"Hayır'ın birkaç puan farkla önde çıkacağını düşünüyorum. Hatta 52-53 bile çıksa şaşırmam. Çünkü kararsızları ya da görüş belirtmeyenleri oransal dağıtmak bu seçimde son derece yanlış, çünkü olağanüstü hal var. İki buçuk milyon devlet memuru var, elli milyon seçmenin içinde. Bu yüzde 4'ün hiçbir ankette Hayır diyeni yok. Memurların anketlerine bakıyorum, hiç hayır diyen yok” şeklinde konuştu.
Metropoll'den Özer Sencar da olağanüstü hal şartları altında yapılan referandumda sonuçlar üzerinde büyük sapmalar olabileceğini düşünüyor.
Sencar "Türkiye’de belki şimdiye kadar 1 Kasım öncesinden de daha yoğun olmak üzere insanlarda anketlere katılımda hem isteksizlik var hem de doğruyu söylememe eğilimi var. Dolayısıyla anketlere bakarak anket sonuçlarına bakarak isabetli bir tahminde bulunmanın mümkün olmadığını düşünüyorum” dedi.
Anar'dan İbrahim Uslu olağanüstü hal koşullarının değil ancak sosyal çevrenin etkisi olduğunu, esas kritik faktörün ise bilinçli bir şekilde kanaatini gizleyenler olduğunu söyledi.
Kararsızların dağılımı
Anket şirketlerinde AK Partili kararsızlar, AK Partili muhafazakar Kürtler ve MHP’de Evet-Hayır arasında gidip gelenlerin referandumun sonucunu etkileyebileceği görüşü hakim.
Yüzde 13 civarında kararsız olduğunu vurgulayan Özer Sencar “Kararsızların önemli bir kısmı, yüzde 40 kadar bir kısmının Evet’e doğru kayabileceğini düşünüyorum” dedi. Sencar kararsızların sonucu “önemli oranda” etkileyeceğini belirtti.
Murat Gezici de benzer görüşe sahip. "Kararsızlar yüzde 11 civarında. Yüzde 65'inin evet yönünde oy verme ihtimali yüksek. Kararsızların üçte birinin geçmişte AK Parti'ye oy vermiş, üçte ikisinin MHP'ye oy vermiş seçmen profili olduğu görülüyor” dedi.
Kararsızların yüzde 10 civarında olduğunu söyleyen Adil Gür ise, sandığa gitmeyeceklerin payı çıkarıldığında gerçek kararsızların oranının yüzde 3-4 civarında olduğunu belirtti.
Gür "Türkiye'de her seçim döneminde gizlenen seçmen olur, seçimin kaderini etkilemez” ifadelerini kullandı.
Sonar'dan Hakan Bayrakçı ise MHP seçmeninin çok büyük oranda, yüzde 90'lar seviyesinde, Hayır oyu vereceğini söyledi.
Kürtlerin oyu
Kürt oyları konusunda da anket şirketleri arasında bir görüş birliği bulunmuyor.
Metropoll'den Özer Sencar AK Partili muhafazakâr Kürtlerin davranışlarının referandumun kaderini belirleyebileceğini söyledi.
Sonar'dan Hakan Bayrakçı Kürtlerin Hayır oyu vereceğini düşünüyor.
Murat Gezici ise Kürtlerin en dindar kesim olduğunu ve bu yüzden yüzde 60-65 oranında Evet yönünde oy kullanacağını söylüyor.
A&G Araştırma'dan Gür de referandumda Kürtlerden "ciddi” miktarda Evet oyu çıkacağını düşündüğünü ifade etti.
Gür "7 Haziran'da Kürt seçmenlerin yüzde 50’den fazlası HDP'yi tercih etmişti. Ancak 1 Kasım'da bu tercih değişti. AK Parti Kürtlerden neredeyse HDP kadar oy aldı. Bu referandumda Kürtlerin çoğunluğu evet diyecek” dedi.