Tarihle ilgilenen gazeteci, HaberTürk yazarı Murat Bardakçı, Ankara'da kaybolan Ankara Andlaşması'nın bir nüshasının İngiliz Millî Arşivi'nden çıktığını yazdı. Bardakçı, "Belgeyi buldum ve görüntülerine satın alarak sahip oldum" dedi.
Bardakçı'nın "Ankara’da kaybolan Ankara Andlaşması’nın bir nüshası İngiliz Millî Arşivi’nden çıktı!" başlığıyla yayımlanan ;(26 Kasım 2017) yazısının bir bölümü şöyle:
Irak sınırımız, İngiltere ve Irak ile 5 Haziran 1926’da imzaladığımız Ankara Andlaşması ile belirlenmiştir. Önceki ay Kuzey Irak’ta yapılan referandumun ardından andlaşmanın ıslak imzalı orijinal metninin kopyesini merak ettim ve ararken bir dizi tuhaflık yaşadım: Andlaşma’nın Dışişleri Bakanlığı’ndaki orijinali senelerden buyana kayıptı ve diğer arşivlerimizde de yoktu. Metnin Reisicumhur Mustafa Kemal tarafından imzalanmış onaylı nüshasını İngiliz Arşivleri’nde buldum ve görüntülerine satın alarak sahip oldum.
SENELERDEN buyana ne zaman Musul’dan bahsedilse, bu bölgeden çıkartılan petrolün yüzde onunun bize ait olduğunu ve hissemizi senelerden buyana alamadığımızı söyler, yazar ve konuşuruz.
Bu “yüzde on” meselesi, Türkiye, Irak ve o senelerde Irak’ta bir manda rejimi kurmuş olan İngiltere arasında 5 Haziran 1926’da Ankara’da imzalanan andlaşmaya dayanır. Hattâ, andlaşmanın metnini okumayanlar Irak’ta herhangi bir siyasî yahut sınır değişikliği yaşandığı takdirde Türkiye’nin Musul’u geri alabilme hakkının bulunduğunu bile iddia ederler.
Reisicumhur Mustafa Kemal’in fermanlarda kullanılan “divanî” yazı ile İngiltere Kralı’na gönderdiği Ankara Andlaşması’nın onay belgesi.
Bir aylık çaba
Bu tartışmalar ve iddialar, Kuzey Irak’ta bağımsız bir Kürdistan’ın teşkili konusunda önceki ay yapılan referandumun ardından da ortaya atıldı ve “Irak’ın sınırları değiştiğine göre Musul artık bizimdir” gibisinden tuhaf sözler söylendi.
İşte o günlerde, Ankara Andlaşması’nın aslının, yani orijinal metninin nerede olduğunu merak ettim, aramaya başladım ve 5 Haziran 1926’da Ankara’da imzalanan metne tuhaf ve komik sayılabilecek bir şekilde ulaşabildim.
Önce, sizleri merakta bırakmamak için andlaşmanın aslını nerede bulduğumu söyleyeyim: Türk Arşivleri’nde değil, İngiltere’de; İngiliz Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nde duruyor!
İşte, beni tam bir ay boyunca uğraştıran Ankara Andlaşması maceramın özeti:
Türkiye, Lozan görüşmelerinde Musul’u elinde tutabilmek için büyük çaba sarfetmiş ama Musul konusundaki talebini İngiliz tarafına kabul ettirememiş ve Irak sınırı ile Musul meselesi, konferans sonrasına bırakılmıştı.
Yazının tamamı için tıklayın