Türkiye’de 16 Nisan’da yapılacak anayasa değişikliği referandumu için Almanya ile birlikte bazı Avrupa ülkeleri ve gümrük kapılarında oy verme işlemleri 27 Mart Pazartesi günü başlayacak. Almanya’da Berlin, Düsseldorf, Essen, Frankfurt, Hamburg, Hannover, Karlsruhe, Köln, Mainz, Münih, Münster, Nürnberg ve Stuttgart’da kurulacak seçim sandıklarında oy verme işlemleri 9 Nisan’da sona erecek. Dortmund, Hannover, Münih ve Nürnberg kentlerinde sandıklar kiralanan fuar alanı ve salonlarda, diğer kentlerde ise başkonsolosluklarda kuruldu.
Almanya’da 1 milyon 400 bin civarında Türk’ün oy kullanma hakkı bulunuyor. Seçmenler, oy verme işlemleri süresince her gün saat 09.00 ile 21.00 arasında oy kullanabilecek.
Ankara merkezli Yüksek Seçim Kurulu’nun internet sayfasında yer alan bilgilere göre, Türkiye dışındaki oy verme işlemleri “Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu”nun sorumluluğunda bulunuyor. Almanya'daki oy verme işlemlerinin ardından oy torbaları "ağzı mühürlü olarak” Türkiye'ye gönderilecek ve 16 Nisan Pazar günü sandıklar açıldıktan sonra bu kurulun “gözetimi ve denetimi altında açık olarak sayılarak tutanak altına” alınacak. Peki, Almanya’da 14 gün süren oy verme işlemleri sırasında ve sonrasında Türkiye’ye gönderilmesinde sandık ve oyların güvenliği nasıl sağlanacak?
Gurbetin Oyları
Yurt dışındaki seçimlerde sandık güvenliğinin sağlanması için çaba gösteren oluşumlar arasında Gurbetin Oyları bulunuyor. Almanya ile birlikte toplam 18 ülkede örgütlenen Gurbetin Oyları inisiyatifi gönüllülerden oluşuyor. Gurbetin Oyları adına DW Türkçe’ye konuşan Burcu Dartan-Karagözler, “insanların oylarına sahip çıkması gerektiğini düşündükleri” için bu inisiyatifi oluşturduklarını söyledi. Dartan-Karagözler, Gurbetin Oyları kapsamında Almanya'da şimdilik 20-25 kişinin çalıştığını, ama sayının artabileceğini sözlerine ekledi. Gurbetin Oyları gönüllüleri, oy verme işlemleri sırasında sandıklarda müşahit olarak görev alıyor. Müşahitliği siyasi partiler üzerinden yaptıklarını belirten Dartan-Karagözler, "kendilerine başvuran gönüllüleri direkt olarak partilere yönlendirdiklerini” söyledi. Dartan-Karagözler’in verdiği bilgilere göre, yurt dışında yapılan seçimlerde sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri gözlemci olarak yer alamıyor. Gurbetin Oyları gönüllüleri de bu nedenle, siyasi partilerin temsilcileri olarak müşahit olabiliyor.
Oy verme işlemleri sırasında müşahitlerin yanı sıra sandık kurulu üyeleri görev yapıyor. Gurbetin Oyları adına konuşan Burcu Dartan-Karagözler, “seçimin düzgün bir şekilde yürümesinden” sandık kurulları ve müşahitlerin sorumlu olduğunu vurguluyor. Dartan-Karagözler, sandık kurulu başkan ve başkan yardımcısının kamu görevlilerinden seçildiğini, bunun yanısıra 2015 yılında son yapılan seçimlerde en yüksek oyu alan üç parti tarafından görevlendirilen kişilerin bu kurulda yer aldığını söyledi. Dartan-Karagözler, sandık kurulunun dışında siyasi partilerin temsilcilerinin müşahit yani gözlemci olarak sandık çevresinde bulunabildiğine işaret etti.
Buna göre, sandık kurullarında Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) tarafından görevlendirilen kişiler yer alıyor, bunun yanı sıra Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen 10 siyasi partinin temsilcileri müşahit olarak bulunuyor. Ancak her siyasi parti müşahit görevlendirmiyor.
Burcu Dartan-Karagözler, “bu kişiler görevlerini düzgün bir şekilde yaptıkları sürece hiç kimsenin seçimlere ilişkin bir şüphesi olmaması gerektiğine” dikkat çekti.
Oylar kilitli odada tutulacak
CHP Berlin Birliği Başkanı Kenan Kolat, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, sandıkların güvenliğinin sağlanması için sandık kurulu görevlilerinin yanı sıra her sandık başında bir müşahit bulunduracaklarını ifade etti.
DW Türkçe’ye konuşan Halkların Demokratik Partisi’ne (HDP) yakınlığı ile bilinen Halkların Demokratik Kongresi (HDK) Berlin-Brandenburg Eş Sözcüsü Erkin Erdoğan ise sandıklarda sadece müşahit bulundurabileceklerini söyledi.
Almanya'da oy verme işlemleri 14 gün sürecek. CHP Berlin Birliği’nden Kenan Kolat’ın verdiği bilgilere göre, her gün oy verme işlemleri bittikten sonra kaç oy kullanıldığı seçim kurulu tarafından tespit edilerek, tutanak tutulacak. Ardından da oylar bir torbaya konup mühürlenerek, kilitli bir odaya konulacak. Kolat, bu odanın “üç parti temsilcisi ile başkonsolosta toplam dört kilidi var. Herkes kendi kilidini getirdi, herkeste kendi kilidinin anahtarı var. Dört kişi biraraya gelmediği sürece bu oda ancak kilit kırılarak açılabilir” dedi.
Mükerrer oy endişesi
Yüksek Seçim Kurulu, yurt dışındaki seçmenlerin “sandık kurulacak herhangi bir temsilcilikte oy kullanabileceğine” karar verdi. Daha önceki seçimlerde, yurtdışındaki seçmenler sadece bağlı oldukları bölgelerde oy kullanabiliyordu. Bu referandumda bunun değişmesiyle Berlin’de oturan bir seçmen gümrük kapısında veya Hannover’de oy kullanabilecek. HDK Berlin-Brandenburg Eş Sözcüsü Erkin Erdoğan bu durumun “mükerrer oy kullanılabileceği endişesi yarattığını” belirtti. Seçmenlerin oy kullanıp kullanmadığı kısa adı SEÇSİS olan Seçim Bilişim Sistemi ile otomatik olarak belirlenecek. Bunun için kimlik numaralarının sisteme girilmesi yeterli olacak. HDK’dan Erkin Erdoğan, bir kişinin birden fazla oy kullanmaması için bu sistemin bütününün denetlenmesi gerektiğini savundu.
CHP Berlin Birliği’nden Kenan Kolat ise bu konuda bir endişelerinin bulunmadığını belirtti. Kolat, “Bir kişinin kimlik numarası bu sisteme veriliyor ve nerede oy kullandığı sistemde belli oluyor, örnek olarak Berlin Başkonsolosluğu’nda oy kullanan birinin sınırda bir daha oy kullanması mümkün olmuyor” şeklinde konuştu.
Oylar Türkiye’de sayılacak
HDK Berlin-Brandenburg Eş Sözcüsü Erdoğan, kontrol mekanizmalarının Ankara’da oyların sayıldığı sürece kadar devam ettiğini belirtti.
CHP Berlin Birliği Başkanı Kolat da, oy verme işlemleri bittikten sonra “kargo uçağına parti temsilcileri ile birlikte gidileceğini ve Türkiye’den gelen milletvekilleri ile birlikte oyların Türkiye’ye gönderileceğini” söyledi. Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen bir yerde muhafaza edilecek olan yurt dışı oyları, 16 Nisan akşamı sandıklar kapandıktan sonra sayılacak.
© Deutsche Welle Türkçe
Jülide Danışman / Berlin