Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM), Türkiye'nin "demokratik seçim düzenleme konusunda temel ilkeleri yerine getirmediği" sonuçlu bir gözlem raporu yayımladı.
Türkiye'deki Cumhurbaşkanı vemilletvekili genel seçimlerini TBMM'nin daveti üzerine 40 kişilik bir parlamenter heyetiyle yerinde gözlemleyen AKPM'nin konuya ilişkin nihai raporu yayımlandı.
AKPM'nin 19 Haziran Pazartesi günü Strasbourg'da düzenlenecek genel kurul oturumunda tartışılacak raporda, seçimlere yüksek katılım oranının "Türk demokrasisi açısından her türlü zorluğa rağmen şaşırtıcı bir direnç göstergesi" olduğu ve "Avrupa demokrasilerinin bundan esinlenebileceği" belirtildi. Raporda seçim kampanyası sürecinde siyasi partiler ve sivil toplumun çok sayıda gözlemciyi seferber etmesinin "dinamik bir demokratik toplumun” varlığına işaret ettiği, seçim barajının yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürülmüş olmasının da memnuniyet verici olduğu not edildi.
"Haksız avantaj"
AKPM bu gözlemlere rağmen, seçim kampanyası sırasında görevdeki Cumhurbaşkanı, bakanlar ve iktidar partisinin "haksız avantaj" ve "medyanın taraflı yayınları"ndan yararlandıkları görüşünde. Raporda bu duruma örnek olarak görevdeki Cumhurbaşkanının kamu kaynaklarıyla seçim kampanyası sırasında açılış, anahtar teslim ve temel atma törenlerine katılımı gösteriliyor.
Rapora göre, Türk Anayasa ve hukuksal çerçevesi temel hak ve özgürlüklerin tam anlamıyla güvence altında olmasını sağlamıyor. Kimi muhalif parti ve siyasilerin "korkutulması, taciz edilmesi, baskıya uğraması veya mahkum edilmesinin bu parti ve siyasilerin kampanya ve siyasi faaliyet yürütmesini engelledi" gözlemine yer veriliyor. Toplanma, örgütlenme ve ifade özgürlüklerine yönelik kısıtlamalarla bazı siyasi sorumluların, muhalefet partilerinin, sivil toplumun ve bağımsız medyanın seçim kampanyası sürecine katılımının engellendiği kaydediliyor.
YSK'ya eleştiri
Son depremlerin yarattığı zorluklara rağmen teknik planda seçimlere iyi hazırlandığı not edilen Yüksek Seçim Kurulu (YSK) da "saydamsızlık ve iletişim noksanlığı" nedeniyle raporda eleştiriliyor. YSK'nın seçimler konusunda gerek idari gerekse hukuksal organ olduğu hatırlatılarak, "toplantılarının kamuya açık yapılmaması, kanuni zorunluluğa rağmen kararlarının açıklanmaması ve nihai seçim sonuçlarından önce seçim bürolarındaki geçici sonuçları yayınlamaması" gündeme getiriliyor. YSK'nın oy sayım işlemi sırasında yeterli resmi bilgi paylaşmamasının ve buna paralel olarak Anadolu ve ANKA ajanslarının çelişkili veriler yayınlamasının seçim sonuçları hakkında belirsizlik yarattığı hatırlatılıyor.
Seçimlerle ilgili yasal çerçevenin "önemli eksiklikler" içerdiği ve "demokratik seçim düzenlenmesi için sağlam hukuksal temel oluşturmadığı" görüşüne yer verilen raporda, yasal plandaki bu muğlaklığın seçim sürecinin kilit evreleri hakkında şüphe oluşturduğu, YSK mevzuatının bu şüphelerin ortadan kalkmasını sağlayamadığı belirtiliyor.
AKPM, YSK'nın saydam olmadığı ve gerçek anlamda iletişimde bulunmadığı bir ortamda, seçim bürolarında oyların yeniden sayımı ve seçimin iptali taleplerine verilecek yanıtlarla ilgili kapsamlı kurallar bulunmamasının, "özellikle sonuçların derlenmesi ve resmi sonuçların yayınlanması konusunda potansiyel manipülasyon ve seçim sürecini kötüye kullanma riski oluşturabileceği" düşüncesinde.
Türk medyasına eleştiri
Raporda Türk medyası da seçim kampanyası sırasında "taraflı yayın yapmakla" eleştiriliyor. Kamu yayın kurumlarının Anayasaya göre seçim kampanyasını tarafsızlık ilkesine göre yansıtmakla yükümlü oldukları belirtilmekle birlikte, TRT'nin "Cumhur İttifakı ve Recep Tayyip Erdoğan'ı desteklediği" not ediliyor. TRT kanallarındaki haberlerde "Cumhurbaşkanı Erdoğan ile aday Erdoğan arasında fark gözetilmediği", Millet İttifakı hakkındaki haberlerin ise "genelde olumsuz" yansıtıldığı vurgulanıyor. Buna karşılık, Fox TV ve Halk TV gibi kanalların da "taraflı" haber yaptıkları, Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında büyük ölçüde olumsuz haber yayınladıkları, Millet İttifakını ön plana çıkardıklarını belirtiyor.
Rapor bu çerçevede Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'nun (RTÜK) medyanın seçim kampanyasını işleyişi üzerinde "yeterince etkin kontrol gerçekleştirmediğini", mevzuat ihlallerine karşı hızlı önlem almadığını, TRT'ye karşı taraflı yayın temelinde yapılan şikayetleri incelemediğini savunuyor.
Kadınlar görünür değildi
Kadın-erkek eşitliği Anayasa tarafından güvence altına alınmış olmasına rağmen kadınların siyasetteki temsiliyetinin düşük olduğuna dikkat çekilen raporda, milletvekili adaylarının sadece 4'te 1'inin kadın olduğu, Cumhurbaşkanı seçimine ise hiçbir kadın adayın katılmadığı not edilmekte. Kadınların seçim kampanyasındaki görünürlüğünün düşük olduğuna vurguda bulunulup, sadece birkaç siyasi partinin kadın-erkek eşitliğini ve cinsiyete dayalı şiddetle mücadeleyi kampanya mesajlarına dahil ettiğine dikkat çekiliyor.
AKPM, bundan sonraki seçimlerde yurtdışındaki kimi seçim bürolarına uluslararası gözlemci gönderilmesine izin verilmesini de istiyor.
AKPM raporu seçim gözlem heyetine başkanlık eden Alman sosyal demokrat parlamenter Frank Schwabe tarafından hazırlandı. AKPM 14 Mayıs seçimlerini 18 heyet halinde Ankara, İstanbul, İzmir, Samsun, Gaziantep ve Diyarbakır'a gönderdiği parlamenterlerle; 28 Mayıs'ta yapılan Cumhurbaşkanı seçimi ikinci turunu ise Ankara, İstanbul ve Diyarbakır'a gönderdiği 10 heyetle yerinde gözlemlemişti.
AKPM heyetinin seçimlerin 14 Mayıs'taki ilk turu ertesinde AGİT heyetiyle beraber yayımladığı ön bulgular Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, "seçim sürecinin dışına çıkan, bağımsız ve tarafsız gözlem ilkeleriyle bağdaşmayan siyasi içerikli ve itham edici ifadeler" olarak tanımlanmıştı.