Siyasi partilerin genel seçimlerde "ittifak" yapabilmesinin yolunu açan düzenleme TBMM'de sabaha kadar süren mesai sonucu AKP-MHP oylarıyla yasalaştı.
Muhalefetin, herşeyin AKP ve MHP arasında yapılacak "ittifak lehine" düzenlendiği itirazları ve sert tartışmalara karşın, teklif hiçbir değişiklik yapılmadan Meclis'ten geçti.
Yasa bundan sonra onay için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önüne gidecek ve Resmi Gazete'de yayınlanmasının ardından yürürlüğe girecek.
Ana muhalefet partisi CHP ise onaylanmasının ardından teklif ile ilgili olarak sadece ittifak değil, özellikle sandık güvenliği ile ilgili maddeleri nedeniyle tartışma konusu olan hükümlerin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) başvuracak.
Getirilen önemli düzenlemelerden bazıları şöyle:
: Milletvekili genel seçiminde yapılacak ittifakta partilere göre milletvekili dağılımında "D'Hondt sistem" (nisbi temsil) kullanılmaya devam edilecek.
İttifak yapacak partilere verilecek oylar, ittifakın toplam oyu olarak sayılacağı için ittifak partileri seçime ayrı ayrı girecekleri zaman çıkaracakları milletvekili sayısına göre daha fazla milletvekiline sahip olacak.
AKP'nin yaptığı simülasyonlarda, MHP ile yapılacak "cumhur ittifakı"nda, her iki partinin milletvekili sayısının da artacağı hesaplandı.
İttifak yapan partiler açısından yüzde 10 barajı sorunu da olmayacak. İttifakta yer alan bir partinin oy oranı yüzde 10'un altında kalsa bile toplam oy oranı yüzde 10'nun üzerindeyse altında kalan parti de barajı geçmiş sayılacak.
: Siyasi partiler, kendi aday listesi ve amblemiyle ittifak yapabileceği gibi kendi amblemlerinde ortak aday listesiyle ya da bir parti diğer bir partinin listesinde seçime girebilecek.
Bu kapsamda AKP, MHP'nin istediği gibi "Cumhur İttifakı" adı altında iki partinin isminin yer alacağı modelle seçime gidebileceği gibi, AKP, ittifaktan yana olduğunu belirten Büyük Birlik Partili adayları, kendi listesinden milletvekili adayı gösterebilecek.
AKP yönetimi, ittifak yapacak partilerin oy pusulasında yan yana olmalarının seçmende kafa karışıklığı yaratacağı ve geçersiz oyların artacağı endişesi yaşıyordu. Yasa ile bu kaygı da ittifaka verilen her oyun "geçerli sayılması" ile aşıldı.
Oy pusulasında, her iki partiye ayrı ayrı verilen oylar da ittifak partilerinin bulunduğu sütunların tam ortasına mühür vurulması halindeki oylar da geçerli sayılacak. Milletvekili dağılımında ise bu oylar, partilerin aldıkları oy oranına göre aralarında bölünecek.
İttifak yapacak partilerle ilgili sayı sınırlaması olmayacak.
: Milletvekili genel seçiminde siyasi partilerin isimleri oy pusulasında yer alırken, Cumhurbaşkanlığı seçiminde sadece cumhurbaşkanı adayının ismi yer alacak.
: Yerel seçimlerde belediye başkanları, belediye meclis üyeleri ve muhtarlar başta olmak üzere tüm oy pusulaları tek bir zarfa konularak oy kullanılacak. Anayasa değişikliği doğrultusunda, seçme yaşında olduğu gibi seçilme yaşı 18'e düşürüldü.
: 16 Nisan referandumu sonrasında kamuoyunda çokça tartışılan ve muhalefetin karşı çıktığı "mühürsüz" oy pusulası kullanımı da yasallaştı.
Buna göre üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen filigran, amblem ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar geçerli sayılacak.
Oy pusulalarının sahteliğinin iddia edilmemesi ve yetkili seçim kurulları tarafından gönderildiği hususunda şüphe bulunmaması halinde, sandık kurullarınca yanlışlıkla mühürlenmemiş pusulalar geçerli sayılacak.
Muhalefetin en önemli itiraz nedenlerinden birini de bu madde oluşturuyor. CHP'nin AYM'ye yapacağı iptal başvurusunun ana dayanaklarından birisi de bu düzenleme olacak.
: Kolluk güçlerinin sandıkların kurulduğu alanların kapısına kadar girmesinin önü açılıyor.
Mevcut yasada, "sandık kurulunun görev yaptığı yer merkez olmak üzere 15 metre yarı-çaplı" alan sandık çevresi; "sandık kurulunun görev yaptığı yer merkez olmak üzere 100 metre yarı çaplı alan" da sandık alanı olarak tanımlanıyor.
Yine mevcut düzenlemeye göre, sandık alanında sandık çevresinde bulunma hakkına sahip kimseler ile seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçlerinden (sandık kurulu başkanı ya da bir üyenin çağırması durumunda) başka kimse giremezken; görevli kolluk güçleri dışında özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyan kimselerin de sandık alanına girmesi yasaklanıyor.
Sandık alanına ilişkin hükümler kaldırıldığı için, güvenlik görevlileri sandığın bulunduğu salon kapısına kadar girebilecek. AKP'liler bu düzenlemenin gerekçesini, "Doğu ve Güneydoğu'da PKK'nin seçmene baskı yapmasını önlemek" olarak açıklıyor.
: Mevcut düzelemeye göre, sandık kurulu başkanları YSK ile o ilde en fazla oy alan 4 partinin belirleyeceği isimlerin yer aldığı listeden kurayla belirleniyor.
Bu kapsamda AKP, CHP, MHP ve HDP'nin belirlediği isimler sandık kurulu başkanı olabiliyordu. 1 Kasım seçimlerinde HDP'nin belirlediği isimlerin kuradan çıkması ve sandık kurulu başkanı olması üzerine, il ve ilçe seçim kurulları HDP ve CHP'li sandık kurulu başkanlarını reddetmişti.
Yeni düzenleme ile bu durum yasalaşıyor ve sandık kurulu başkanlarının ilçe seçim kurulu tarafından kamu görevlileri arasından belirleneceği hükme bağlanıyor.
Sandık kurulu başkanlarının, sandık çevresinde alınacak önlemlerden oy pusulalarının olduğu torbaların ilçe seçim kuruluna götürülmesine kadar birçok görevi olduğu için muhalefet, şaibelerin artacağı endişesini dile getiriyor.
Güvenlik gerekçesiyle sandık, başka bir sandık bölgesine taşınabileceği gibi aynı binada oturan seçmenler aynı seçim bölgesinde olmak üzere farklı sandıklara kaydedilebilecek.
Bu düzenlemeyle Doğu ve Güneydoğu'da etkin olan HDP'nin, seçmen üzerindeki kontrolünün önüne geçilmesine yol açacağı belirtiliyor.
Ancak iktidar kanadı, bu düzenlemenin nedenini de "güvenlik gerekçesine" dayandırıyor.
Seyyar sandık: YSK, hastalığı veya engeli nedeniyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin muhtarlık seçimleri hariç, oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık kurulu kurulmasına karar verebilecek.