CHP Ankara Milletvekili, Meclis İnsan Hakları Komisyonu Başkanvekili Şenal Sarıhan, AKP'nin 15 yıllık iktidarı boyunca hak ihlalleri konusunda nasıl bir sınav verdiğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) yapılan başvuru sayıları ve mağdurlara ödenen tazminat miktarlarının açıkça ortaya koyduğunu söyledi. Adalet Bakanlığı raporları ve resmi açıklamalara göre, Türkiye 15 yılda hak ihlalleri nedeniyle 270 milyon 816 bin lira tazminat ödedi.
"Türkiye, son 3 yılda en çok hak ihlali yapan 5 ülke arasında"
Sarıhan'ın verdiği bilgiye göre, Türkiye, AKP'nin 2002- 2017 yılları arasında her yıl aleyhine en çok başvuru yapılan ülkeler içinde en üst sıralarda yer aldı, son üç yıllık raporlarda ise en çok hak ihlali yapan ilk beş ülke arasında.
Türkiye, AKP döneminde 270 milyon lira tazminat ödedi
AKP’nin iktidarı boyunca, "Özgürlük ve güvenlik hakkı”, “yaşam hakkına ilişkin etkin soruşturma”, "adil yargılanma”, “ifade özgürlüğü”, "insanlık ve onur dışı muamele” gibi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) çeşitli maddelerindeki ihlaller nedeniyle Türkiye AİHM kanalıyla yaklaşık olarak 247.458.360 lira tazminat ödemek zorunda kaldı. Bu rakama Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvuru hakkının yürürlükte olduğu 2012’den bu yana yapılan 94 bin 732 başvuruyu ve ödenen 23 milyon 358 bin 81 TL tazminatı eklendiği takdirde Türkiye’nin hak ihlalleri nedeniyle bir servet ödediği görülüyor.
Sarıhan'ın yazılı açıklaması şöyle:
2016 yılı
AİHM’nin Avrupa Konseyi ülkeleri arasında hakkında en çok ihlal kararı verdiği ülkeler arasında Türkiye ikinci sırada yer aldı. Adalet Bakanlığı Faaliyet Raporu 2016 rakamları, Türkiye’deki hak ihlalleri açısından durduğu yeri çok net ortaya koydu.
Türkiye, 2016 yılında Ukrayna’nın ardından aleyhine en çok başvuru yapılan devlet oldu. 2016 yılında Türkiye aleyhine yapılan başvuru sayısı 12.600 iken 77 ihlal kararı ile toplam 6.884.273 AVRO tazminat ödedi.
Türkiye hakkında verilen 77 ihlal kararında, ilk sırada gelen konu “özgürlük ve güvenlik hakkı”, ikinci sırada “yaşam hakkına ilişkin etkin soruşturma”, üçüncü sırada “adil yargılanma hakkı”, dördüncü sırada “insanlık ve onur kırıcı muamele” beşinci sırada “yaşam hakkı”, altıncı sırada “ifade özgürlüğü”, yedinci sırada ise “serbest seçim” ihlalleri gelmektedir.
2015 yılı
Bu vahim tabloda 1 yıl geriye gittiğimizde 2015 yılında, 8.450 başvuru ile ilgili 79 ihlal kararı verilmiştir. 2015 yılı ortalama ihlal kararı sayısı 26 iken Türkiye’nin başvuru sayısına oranla verilen ihlal kararı sayısı oldukça yüksektir, ortalamanın neredeyse 3 katı kadardır.
2015 yılında da ihlaller sırasıyla “adil yargılama”, “özgürlük ve güvenlik hakkı”, “insanlık ve onur kırıcı muamele” olmuştur.
Türkiye’nin 2015 yılında ödediği tazminat miktarı; ise 1.522.999 AVRO olmuştur.
2014 yılı
2014 yılına baktığımızda Türkiye hakkında en çok başvuru yapılan 4. ülke konumundadır. Türkiye hakkında yapılan 9.448 başvuruya ilişkin 94 ayrı ihlal kararı verilirken Türkiye’nin bu ihlaller için ödediği rakam 4.844.006 AVRO olmuştur.
2013 yılı
2013 yılında Türkiye aleyhine 10.931 başvuru dosyası bulunmaktadır. İhlallerin en yoğun olduğu ilk beş ülke arasında yer alan Türkiye, 2013 yılı itibarıyla 3.982.608 AVRO tazminat ödemiştir.
AKP’nin ilk 10 yıllık dönemine baktığımızda ise; her yıl yeni eklenen başvuru sayısı ve ödenen tazminat miktarındaki ciddi artışı görebiliyoruz. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında “binler” düzeyinde ödenen tazminat miktarı sadece bir yıl sonra “milyon” rakamlara ulaşmıştır.
AKP'nin ilk 10 yılında AİHM'e yapılan başvuru sayısı ve tazminat miktarları
2002 yılında 3 bin 862 başvuru, 304 bin 848.80 Euro
2003 yılında 3 bin 538 başvuru, 1 milyon 728 bin 351 Euro
2004 yılında 3 bin 669 başvuru, 22.227.431,00 TL (1 Mayıs- 31 Aralık)
2005 yılında 2 bin 486 başvuru 16.218.875,48 TL
2006 yılında 2 bin 249 başvuru, 13.847.145,88 TL
2007 yılında 2 bin 812 başvuru, 26.221.833,85 TL
2008 yılında, 3 bin 706 başvuru, 10.391.440,84 TL
2009 yılında 4 bin 452 başvuru, 11.662.799,72 TL
2010 yılında 5 bin 792 başvuru, 33.099.333,12 TL
2011 yılında 8 bin 656 başvuru, 37.137.069,80 TL
2012 yılında 9 bin 53 başvuru, 10.135.597,00 TL (İlk iki ay) +3.929.200,41 TL (1 Haziran-31 Aralık)