Dr. Ahmet Ozansoy
T24’ü takip edenler hatırlayacaktır. Belediye gelirleri arasında yer alan Yol Harcamalarına Katılma Payı konusunda son dönemde, çok önemli gelişmeler oldu. Kronolojik olarak durumu özetleyelim:
1- 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 86’ncı maddesinin birinci fıkrasına göre belediyelerin, yaptıkları yol harcamaları karşılığında, kanunda belirlenen oran ve usullere göre vatandaşlardan Yol Harcamalarına Katılma Payı alması zorunlu idi. Çünkü Kanun’daki ifade “alınır” fiili ile bitiyordu.
2- Yasa’da yer alan bu emredici hükme rağmen, pek çok belediye uzun yıllardır yol harcamalarına katılma payı almıyordu. Kimse incelemediği için de uzun yıllar boyunca bu konuda bir sorun çıkmadı. Ancak son yıllarda, belediye gelirlerinin tahakkukunun öneminin farkına varan Sayıştay, çok isabetli bir kararla yerel yönetimlerde gelir denetimi yapmaya başladı ve pek çok belediyede trilyonları bulan kamu zararları gündeme geldi. Bunların ödenemeyeceği anlaşılınca konuya yasal bir çözüm getirilmek istendi.
3- 06/12/2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun’un 28’inci maddesi ile 2464 sayılı Kanun’un 86’ncı maddesinde geçen “alınır” fiili, “alınabilir” olarak değiştirildi. Alınıp alınmamasına karar verme yetkisi de Belediye Meclislerine verildi. Oysa aynı tarihte, Belediye Meclislerine vergi koyup koymama yetkisi verilemeyeceği hakkında yakın tarihli bir Anayasa Mahkemesi kararı (19/05/2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/175 sayılı karar) vardı. Bu yetkinin iptali konusunda 30 Mayıs 2013 tarihinde T24’te yayımlanan yazı ile okuyucularımızı bilgilendirmiştik. (http://t24.com.tr/haber/belediye-meclislerinin-belediye-vergilerini-belirleme-yetkisi-kaldirildi/230952)
4- Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesi halinde, bahse konu “alınabilir” kelimesinin de, Yüce Mahkeme’nin 2011/175 sayılı kararındaki birebir aynı gerekçeyle iptal edilmesi kesindi, ancak siyaseten bunun Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesi pek mümkün gözükmüyordu.
5- Nitekim bu konu, en azından şimdilik Anayasa Mahkemesi’ne götürülmedi fakat konuyla ilgili bir başka hükmün iptali için Anayasa Mahkemesi’nde dava açıldı.
6360 sayılı Yasa’nın Geçici 1’inci maddesinin 27’nci fıkrasına göre; “Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce yolların inşa, tamir ve genişletilmesi nedeniyle 2464 sayılı Kanun’un 86’ncı maddesi uyarınca tarh edilmemiş harcamalara katılma payları belediye meclisi kararıyla alınmayabilir” hükmü getirilmiş idi.
Buna göre; 06 Aralık 2012 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olarak önceden tarh edilmiş yol harcamalarına katılma payının tahsilatına devam edilecekken, eğer böyle bir tarhiyat yapılmamışsa Belediye Meclisi kararı ile tarh işleminden vazgeçilebilecekti.
Yukarıda yer alan hükmün de, açıkça Anayasa’ya aykırı olduğu ilk bakışta anlaşılabiliyordu. Önceki döneme ilişkin olarak tarhiyat yapılmışsa mutlaka tahsili gerekiyordu ancak tarhiyat yapılmamışsa, Belediye Meclisi kararı ile tarhiyat yapılmayabiliyordu. Yani tembel bir belediye sınırları içinde yaşayan vatandaşlar, en azından bu bakımdan şanslı idi.
6- 6360 sayılı Yasa’nın bazı maddelerinin iptali için açılan davada, “alınır” fiilini “alınabilir” olarak değiştiren 28’inci maddenin (öngörümüze uygun olarak) iptali istenmezken, önceki dönemde tarh edilmeyen harcamalara katılma payının Belediye Meclislerinin alacağı karara göre tahsil edilmeyebileceği yönünde düzenleme yapan Geçici 1’inci maddenin 27’nci fıkrasının iptali talep edildi.
7- Çok doğal olarak Anayasa Mahkemesi; 12 Eylül 2013 tarih ve 2013/19 sayılı Kararı ile 6360 sayılı Kanun’un; Geçici 1’nci maddesinin (27) numaralı fıkrasının Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE karar verdi.[1] Gerekçeli karar henüz Resmi Gazete’de yayımlanmadı ama Anayasa Mahkemesi’nin web sitesinde sonuç açıklandı.
Şimdi ne olacak?
6360 sayılı Yasa’nın Geçici-1’nci maddesinin 27’nci fıkrasının iptal edilmesi ile artık, belediyeler 06 Aralık 2012 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olarak henüz tarh edilmemiş yol harcamalarına katılma payını tarh ve tahakkuk ettirerek tahsil etmek zorundalar.
Elbette yasal bir değişiklik yapılarak 06 Aralık 2012 tarihinden önceki döneme ait tarh ve tahsil edilmiş yol harcamalarına katılma paylarının vatandaşlara red ve iadesine ve tarh edilmemiş olanların da tarhiyatlarının yapılmamasına karar verilebilir. Bu durumda “eşitlik” ilkesi bozulmayacağından Anayasa’ya aykırılık sorunu da olmayacaktır.
Ancak böyle bir yasal değişiklik yapılmazsa, belediyeler kendi inisiyatifleriyle 06 Aralık 2012 öncesine ait yol harcamalarına katılma payını almamazlık edemeyecekler. Aksi durum, mali sorumluluğu gerektirecek.
[1] http://www.anayasa.gov.tr/Gundem/Detay/507/