Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tarafından 74 yıl ( 14 Kasım 1944) önce vatanlarından sürülen Ahıska Türkleri, anavatanlarına dönecekleri günü bekliyor.
Gürcistan'ın Türkiye sınırında yer alan Ahıska, 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşının ardından imzalanan antlaşmayla Rusya'ya bırakıldı.
Bölge, 1. Dünya Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği sınırları içinde kalan Gürcistan'a bağlandı.
Bu dönem, Ruslar adına 2. Dünya Savaşı'na da katılan Ahıskalı Türkler, savaş bitip evlerine döndüklerinde sürgünü yaşadılar.
Ahıska'da yaşayan 86 bin Türk ve Müslüman, dönemin SSCB Lideri Josef Stalin'in kararıyla birkaç saat içinde Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'a sürüldü. Trenlere doldurulan Ahıskalı Türklerin tüm eşyaları geride kaldı. Vagonlara üst üste bindirilen Ahıskalıların zorunlu yolculuğu bir aydan fazla sürdü. Gönderildikleri yere vardıklarında, yaklaşık 20 bin Ahıska Türkü, açlık, soğuk ve hastalık nedenleriyle hayatını kaybetmişti.
Hayatta kalanları ise çok ağır şartlarda idame etmeleri gereken bir yaşam bekliyordu.
Sovyet yönetimi, Ahıskalıları, kadın, yaşlı, çocuk ayrımı yapmadan en ağır işlerde kullanmak üzere çalışma kamplarına adı.
Ahıska Türklerinin şehirlere yerleşmeleri yasaklandı. Bulundukları yerlerden izin almadan ayrılmaları kurallara aykırıyken, kuralı ihlal eden Ahıskalılar, yakınlarıyla birlikte Sibirya'ya 25 yıllık sürgüne gönderilerek cezalandırıldı.
Açlık, salgın ve bulaşıcı hastalıklar nedeniyle 30 bin Ahıskalı daha Orta Asya'nın çeşitli bölgelerinde hayatını kaybetti.
Sovyet kayıtlarında Ahıska Sürgünü
Stalin yönetimi, sürgünün gerekçesini, "Tüm erkekleri Ruslarla cephede olan Ahıska Türklerinin, 2. Dünya Savaşı'nda Nazilerle iş birliği yapması" olarak açıkladı.
Ancak SSCB'nin dağılmasıyla, gerçek amaç ortaya çıktı. Sovyet kayıtlarına göre, Kırım ve Ahıska Türklerinin sürgünü, Karadeniz çevresini Türklerden temizlemek amacıyla yapıldı.
Vatana dönüş ümidi
Bugün Ahıska Türklerinin anavatanlarında yaklaşık 20 bin kişi yaşasa da bunların çok küçük bir bölümü Türklerden oluşuyor. Ahıskalı Türklerin çok büyük bir bölümü zorunlu sürgün edildikleri yerlerde veya daha sonra göçtükleri ülkelerde yaşamlarını sürdürüyor.
Uluslararası kuruluşların raporlarına ve çeşitli kaynaklara göre, bugün 450 bin ila 650 bin Ahıska Türk'ü vatanlarından uzakta yaşıyor. Ahıskalı Türklerin en çok yaşadıkları ülkelerin başında Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan, Rusya, Özbekistan, Kırgızistan, Ukrayna ve ABD geliyor.
Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla gündeme gelen Ahıska Türklerinin topraklarına dönme konusu ise yıllara rağmen bir çözüme ulaşmadı. Gürcistan yönetiminin ilk zamanlardaki isteksiz tutumu, Avrupa Konseyine üye olma sürecinde yerine getirmesi şartlar arasında "Yerlerinden edilmiş Ahıska halkının durumu" konusunun "öncelikler" arasına girmesiyle değişti.
2007'de dönemin Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili tarafından imzalanan ve Ahıska Türklerinin anavatanlarına geri dönüşünü kapsayan kanunun yürürlüğe girmesi, sürece dair olumlu bir adım olarak değerlendirilse de bugüne kadar hala somut adımlar atılmadı.
Gürcistan, sürgün edilenlerin topraklarına dönmesiyle Ahıska'nın da içinde bulunduğu Cavaheti bölgesinin çoğunluğunu oluşturan Ermenilerle, Abhazya ve Güney Osetya'da olduğu gibi bir etnik sorun yaşamak istemese de Ahıska'nın gerçek sahipleri anavatanlarına dönecekleri günü bekliyor.