Deutsche Welle: IŞİD'in, Irak'ın Musul kentini kaybetmemek üzere verdiği savaşta uluslararası norm ve insan haklarını zorbaca ve insanlığı aşağılar şekilde ihlal ettiğini öğrenmek çok şaşırtıcı değil. Ancak, Uluslararası Af Örgütü'nün yeni raporu, Irak yönetimi ve ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyonun da "bazıları savaş suçu sayılabilecek şekilde düzenli olarak uluslararası insani hukuku ihlal ettiği" iddialarını ortaya attı. Bu ciddi iddialar nelerdir?
Razaw Salihy: Irak ordusu ve ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri, sivillerin olduğu bölgelerde patlayıcı silahlar kullandılar. Bizim araştırmamızın sonuçlarına göre, Irak askeriyle koalisyon güçleri Musul'da belirli bir hedef gözetmeyerek öldüren silahlar kullandılar. Irak askerleri ve koalisyon güçleri taktiklerini, IŞİD'in sivil halkı bilinçli olarak maruz bıraktığı tehlikelerden korumaya yönelik olarak yenileyemediler. IŞİD, sivil halkı kasten savaş alanlarına taşıdı ve evlerinde hapsetti ki onları canlı kalkan olarak kullanabilsin. IŞİD, kaçmak isteyen yüzlerce hatta binlerce sivili öldürdü.
DW: Sorumluların yargı önüne getirilmesi için bir şans görüyor musunuz?
Salihy: Sorumluların yargı önüne getirilmesi en önemli mevzu. İlk adım olarak, Irak yönetimi ve uluslararası koalisyonun Musul'un batısının alınması sırasında yüksek sayıda insanın ölümü konusunda hesap vermesi gerekiyor. Uluslararası Af Örgütü, Irak makamlarından bağımsız ve tarafsız bir komisyon kurulmasını talep ediyor. Bu komisyonun, Irak yönetiminin ve koalisyonun uluslararası hukuku ihlal ettiğine dair bütün inandırıcı kanıtları araştırması ve sonuçlarını da halka açıklaması isteniyor.
DW: Bundan sonraki hayatları, Af Örgütü'nün iddia ettiğine göre savaş suçu dahi sayılabilecek ciddi insan hakları ihlalleri yapan kuvvetlerin elinde olan Musullular için bu durumun gelecek için anlamı nedir?
Salihy: 600 binden fazla insan Musul'dan sürüldü. Şehir büyük oranda tahrip edildi. Mayıs ayında bunu biz de görebildik. Mülteci kamplarındaki birçok aile korku ve kaygı yaşıyor. Ailelerin Musul'da güvenlik ve istikrar sağlanacağına dair bir umutları yok. Eğer Iraklı makamlar ve koalisyon üyeleri Musul'da kalan ve Musul'a geri dönecek halkı korumak ve güvenliklerini sağlamak istediklerine dair sinyal göndermek istiyorlarsa, ilk adım olarak Musul'u almak için verilen savaşta yaşanan ölümlerin, yaralanmaların ve halkın çektiği acıların tanınması gerekiyor. Bu adım, kurbanlara ve ailelerine hızlı ve kapsamlı tazminat ödenmesini de kapsıyor. Iraklı merciler, Musullulara bunun yeni bir şiddet sürecinin başlangıcı olmadığının garantisini vermesi gerekiyor.
DW: Dokuz aylık Musul operasyonunda aslında kaç sivilin öldürüldüğü biliniyor mu?
Salihy: Bütün bilançoyu muhtemelen hiçbir zaman bilemeyeceğiz. Bağımsız gözlem grubu Airwars sadece 19 Şubat ile 19 Haziran arasında Irak ordusu ve koalisyon güçleri saldırılarında ölen kişilerin sayısını 3 bin 706 olarak verdi. Af Örgütü de bu sene Mart ve Mayıs aylarında Irak ordusunun ateşi veya koalisyon güçlerinin hava saldırısı dolayısıyla en az 426 sivilin öldüğü 45 saldırıyı belgeledi. Musul'dan kaçan bir kişi, Irak ordusunun Musul'da ilerlemesi esnasında havan ve roketlerin de onlarla birlikte geldiğini söyledi. Bu operasyonlarda bazen aileler toptan yok oldu. Yıkıntıların altında bügün bile bir sürü ceset yatıyor.
DW: Suriye'de Esad rejiminin Halep'i geri almasıyla Musul'un IŞİD'den alınması arasında insani açıdan bir farklılık görüyor musunuz?
Salihy: Her iki operasyon da sivil halka inanılmaz acılar yaşattı. Musul'da binlerce insan evlerinden sürüldü ve şu anda kamplarda çok zorlu koşullarda yaşıyor. IŞİD'e karşı uluslararası koalisyonun Musul'un içerisine ve etrafına eriştirilecek şekilde insani yardım için gerekli finansal desteği acil bir şekilde toparlaması gerekiyor.
Razaw Salihy, Uluslararası Af Örgütü'nde Irak uzmanı olarak çalışıyor. Salihy, Af Örgütü'nün 11 Temmuz'da yayınladığı "Irak, Musul'da Sivil Yıkımı – Her Ne Pahasına Olursa Olsun” başlıklı yazısının yazarlarından.
© Deutsche Welle Türkçe
Matthias von Hein