Amerika Birleşik Devletleri'nde cuma günü New York eyalet mahkemesinde Mısırlı Abdel Abdül Bary hakkındaki karar açıklanacak. ABD yetkilileri, El Kaide üyesi Abdül Bary’nin 1998 yılında Doğu Afrika’daki ABD büyükelçiliklerine düzenlenen ve 200'den fazla kişinin hayatını kaybettiği bombalı saldırılarla da ilgisi olduğundan şüpheleniyordu. Bary'nin 20 yıla kadar hapis cezasına çarptırılması söz konusu. Ancak 11 Eylül'den sonra ABD terörle mücadelede her zaman meşru yöntemler kullanmadı. Uzmanlar Bush'un işkence uygulattığı, Obama'nın ise sıklıkla insansız hava araçlarına başvurduğu eleştirisinde bulunuyor.
Guantanamo'daki esir kampından, CIA'in işkence hücrelerine, insansız hava araçlarından, mahkemelerdeki davalara kadar... 11 Eylül saldırılarından sonra ABD terörle mücadele kapsamında çeşitli yöntemler kullandı. New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk ve Güvenlik Merkezi'nin yöneticisi Karen Greenberg, farklı uygulamaların ABD'nin yargı sistemini zayıflattığını savunuyor: “ Mahkemeler işlevsel değil. İşlevsel olabilirlerdi fakat zayıflatıldılar ve Bush yönetimi ile Obama yönetiminin icraatları nedeniyle yetkileri ellerinden alındı. Özellikle işkence ve kısmen gözetleme teknikleri mahkemelerin işini zorlaştırıyor. 11 Eylül saldırısına karşı gösterilen tepki çerçevesinde oluşturulan mekanizmaların yattığı engeller bugüne kadar aşılamadı.”
'Gayrimeşru bir sistem oluşturuldu'
Seton Hall Üniversitesi hukuk profesörlerinden Jonathan Hafetz, 11 Eylül'den sonra istihbarat birimleri, adli birimler, ordu ve tüm yönetimin gayrimeşru bir sistemle karşılık verdiği görüşünde. Hafetz, Obama döneminde de insansız hava araçlarının çok sık kullanıldığını söylüyor: “İnsansız hava araçları kullanmanın her zaman yasadışı olduğunu düşünmüyorum. Fakat izinsiz olarak ve bir yasal zemine dayanmadan, savaş alanından çok uzaktaki insanları hedef alıyorlar. Bence savaşa dair hukuki açıdan savunulması mümkün olmayan bir algıları var.”
Başkan Obama selefi Bush'u Guantanamo'da ‘hukuktan muaf' bir alan oluşturmakla eleştirmişti. Obama, Guantanamo'nın ABD'nin hukuka saygısı olmadığının bir sembolü olarak algılandığını kaydetmişti. Peki, sıklıkla sivillerin ölümüne sebep olan insansız hava araçlarının kullanılması daha mı iyi? Hukuk profesörü Jonathan Hafetz, “Her ikisinin de sorunlu olduğunu düşünüyorum” diyor:“Guantanmo tamamen gereksiz, hiç açılmaması, en azından kapatılması gerekiyordu. İnsansız hava araçlarının kullanımı içinse yasal gerekçeler var, fakat suistimal ediliyorlar. ABD, insansız hava araçlarını çok fazla kullanmaya başladı.”
Jonathan Hafetz, teröristlerin cezalandırılmasında en iyi yöntemin hala ceza hukuku olduğunu savunuyor. Amerikan sivil mahkemelerinde, 2001'den bu yana 500'den fazla davada terör şüphelisi yargılandı. Başkan Obama göreve geldikten sonra terör davalarının yalnızca sivil mahkemelerde görülmesini sağlamış ve Bush yönetimi tarafından Guantanamo'da oluşturulan askeri komisyonların davalara bakmasını engellemişti. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden Laura Pitter, “Bizim açımızdan terör davalarının eyalet mahkemelerinde görülmesi çok daha verimli. Kanunlar açık olduğu için davalar daha hızlı sonuçlanıyor, hâkimler de daha tecrübeli. Askeri komisyonlarsa yeni bir sistemin unsurları. En temel konularda bile tartışıyorlar. ABD tarihinin en önemli davalarından olan 11 Eylül davasında bile salyangoz hızıyla hareket ediyorlar" diyor.
Uzman Greenberg'e göre ABD'nin terörle mücadelede hukuk devleti standartlarına dönemi uzun bir süre alacak. Uzman, 11 Eylül'den sonra oluşturan engellerin henüz aşılmadığını ifade ediyor.