ABD'de 19 çocuk ve 2 öğretmenin hayatını kaybettiği okul saldırısının ardından ülkede ateşli silahlara erişimle ilgili senelerdir devam eden tartışma yeniden alevlendi. Peki veriler bize ABD'nin silah kültürüyle ilgili neler söylüyor?
Ateşli silahın yol açtığı ölümler ABD'de günlük hayatın bir parçası.
Ülkede 1968-2017 yılları arasında 1,5 milyon kişinin ölüm nedeni silahlı saldırıydı, ki bu, 1775'te başlayan Amerikan Bağımsızlık Savaşı'ndan bu yana yapılan her çatışmada ölen toplam ABD'li asker sayısından daha fazla.
Sadece 2020 yılında 45 binden fazla Amerikalı ateşli silahla öldürüldü ya da intihar etti. Veriler gösteriyor ki bu sayı 2010 yılından beri yüzde 43, beş yıl öncesine göreyse yüzde 25 arttı.
Ancak, silah sahibi olmanın anayasal hak olduğu düşüncesini savunanlar da var ve bu konu son derece siyasi bir mevzu.
ABD'de kaç silah var?
İsviçre merkezli Small Arms Survey araştırma projesi verilerine göre, 2018 yılında dünya genelinde sivillerde yaklaşık 390 milyon silah bulunuyordu.
ABD'de her 100 kişide 120,5 ateşli silah bulunuyor. Bu diğer her ülkeden oldukça yüksek olan sayı, 2011 yılında yüzde 88'di.
Veriler gösteriyor ki son yıllarda ABD'de silah sahibi olma oranı belirgin bir şekilde arttı. Annals of Internal Medicine'de Şubat ayında yayımlanan bir araştırmaya göre, ABD'deki 7,5 milyon yetişkin, ki bu nüfusun neredeyse yüzde 3'ü, Ocak 2019 ve Nisan 2021 arasında ilk silahını satın aldı. Bu kişilerin yarısı kadın ve yüzde 40'ı siyah veya hispanik.
ABD'de 5 milyonu çocuk olmak üzere 11 milyon kişi evde ateşli silaha maruz kalıyor.
Amerikan Pediatri Akademisi tarafından 2021'de yapılan bir araştırma ise koronavirüs pandemisi boyunca silahlanmada yaşanan artışla, çocukların da dahil olduğu silahlı saldırı yaralanmaları arasında bir bağlantı kuruyor.
ABD'deki silah kaynaklı ölümler nasıl gerçekleşiyor?
ABD'deki toplum sağlığı kuruluşu CDC'ye göre, 2020 yılında toplam 45 bin 222 kişi ateşli silah sebebiyle öldü.
Toplu silahlı saldırılar medyada daha çok yer bulmakla beraber ateşli silahlı ölümlerin yüzde 54'ünün yani 24 bin 300'ünün intihar olduğunu da belirtmek gerekiyor.
Amerikan Toplum Sağlığı gazetesi 2016'da ABD'deki silahlanma seviyesiyle, ateşli silahla intihar oranı arasında güçlü bir bağ olduğunu yazdı.
- ABD'de ilkokulda silahlı saldırı: Saldırgan Facebook'ta yapacaklarını yazmıştı
- Texas'ta öldürülen çocukların ardından: Dans etmeyi seviyordu, şen şakraktı, tanıdığım en tatlı çocuktu
- Ateşli silahlar ABD'de 'çocuk ve gençlerin başlıca ölüm nedeni'
ABD'de daha sıkı bir silah yasası olmasını savunanlar, ruh sağlığı ve silah sahibi olma yaptırımların hafifletilmesiyle ilgili istatistikleri vurguluyor.
ABD'deki ateşli silahla ölümlerin diğer ülkelerle kıyası
CDC'ye göre, ABD'de 2020 yılında ateşli silah sebepli ölümlerin 19 bin 384 kişiye denk gelen yüzde 43'ünün sebebi cinayet. Her gün yaklaşık 53 kişi ateşli silah kullanımı sonucu hayatını kaybediyor.
Veriler tüm cinayetlerin yüzde 79'unun ateşli silah sonucu gerçekleştiğini de ortaya koyuyor.
Büyük silahlı saldırılar daha çok kişinin ölümüne yol açıyor mu?
Büyük silahlı saldırı sonucu yaşanan "toplu ölümler" tüm dünyada daha çok dikkat çekiyor.
FBI'a göre 2000-2020 yılları arasında ABD'de 345 aktif silahlı saldırı vakası yaşandı, bunlarda toplam 1024 kişi öldü ve 1828 kişi yaralandı.
En kanlı olay 2017 yılında Las Vegas'ta 50'den fazla kişinin ölümüne yol açan ve 500 kişinin yaralandığı saldırıydı.
Ancak çoğu silahlı saldırı olayında 30'dan az kişi hayatını kaybediyor.
Silah kısıtlamasını kim savunuyor?
Gallup araştırma ve danışmanlık kurumu araştırmasına, 2020 yılında daha sıkı silahlanma yasalarına olan destek 2014'e göre düşüş gösterdi.
Ankete katılan Amerikalıların sadece yüzde 52'si daha sıkı silah yasaları istediğini belirtti. Yüzde 35 şu anki yasalardan memnun olduğunu söyledi.
Ancak yüzde 11 daha az sıkı silah yasaları olması gerektiğini savunuyor.
Gallup'ın çalışmasına göre Demokratlar yüzde 91'lik gibi bir oranla daha sıkı silah yasalarını savunuyor. Ancak Cumhuriyetçilerin sadece yüzde 24'ü buna katılıyor.
Bazı eyaletler yarı otomatik silahlanmanın yasaklanması ya da sıkı bir şekilde kurllara bağlanması için bazı adımlar attı. Kanunlar eyaletlere göre değişiyor. Örneğin California'da yarı otomatik silah sahibi olmak istisnalar dışında yasaklandı.
Bazı eyaletlerde ruhsal bozukluğu olan kişilere silah satışının kısıtlanması ya da bu kişilerin "izlenme" listesine alınmaları gibi düzenlemeler bazı siyasiler tarafından açıkça destekleniyor.
Kimler silah kısıtlamasının karşısında?
1871'de kurulup kongre üyelerini silahlanma politikası hakkında etkilemek için ek bir bütçesi bulunan National Rifle Association (NRA), ABD'deki en güçlü silah lobisini yapan kurum.
NRA'nın Ocak ayında iflas ettiği kaydedilse de, kurum kendini ateşli silah güvenliği ve eğitimi gibi aktivitelere devam etmeye devam etmeye adadı.
Silah kontrolüne karşı olan bu ve bunun gibi gruplar seçim dönemlerinde mesajlarını yaymak için para harcamaya devam ediyor.
Bazı eyaletlerde silah taşıma kısıtlamaları olabildiğince hafifletiliyor. Örneğin Haziran 2021'de Texas Valisi Greg Abbott, eyalette yaşayanlara lisanssız ve eğitimsiz silah taşıma imkanı sağlayan kanunu imzaladı.
Benzer şekilde 12 Nisan'da Georgia, ateşli silah taşımak için gerekli izni ortadan kaldıran 25. eyalet oldu. Yani eyalette isteyen herkes lisans ya da izin gerekmeden ateşli silah taşıma hakkına sahip.