Kendini ikili cinsiyet (kadın/erkek) sistemi içinde sınıflandırmayan (nonbinary) kişilerin haklarını tanıma bakımından 'dönüm noktası' diye nitelenen bir adım atan ABD, ilk kez cinsiyet kısmında X tanımına yer veren pasaport çıkardı.
Yurttaşlarına pasaportlarında kadın/erkek dışında cinsiyet tanımlama izni veren Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada, Nepal gibi az sayıda ülkenin arasına ABD de katıldı.
İkili sistemi reddeden bir interseks bireyin 6 yıllık hukuk mücadelesi
ABD Dışişleri Bakanlığı, ilk X pasaportun kime verildiğini açıklamadı. 2015'ten beri bakanlıkla hukuk savaşı içinde olan Colorado eyaletinde yaşayan interseks birey Dana Zzyym için olup olmadığı sorusuna yanıt vermeyi reddeden Dışişleri yetkilileri, bakanlığın genelde gizliliğin koruması endişesi nedeniyle bireysel pasaport başvuruları hakkında konuşmadığını söyledi.
Zzyym, pasaport başvurusunda kadın ya da erkek seçeneklerini işaretlemek yerine kutuların üzerine interseks yazıp bakanlıktan cinsiyet kısmında X yazan pasaport talep etmişti. Başvurusu reddedilince de talebini mahkemeye taşımıştı.
Mahkeme belgelerine göre fiziksel olarak muğlak cinsiyet özellikleriyle doğan, bir erkek olarak yetiştirilen, tümüyle erkek olarak gözükmesini sağlamayı başaramayan ameliyatlar geçiren Zzyym, ABD donanmasında erkek olarak görev yaptı, ancak daha sonra Colorado Eyalet Üniversitesi'nde eğitim alıp çalışırken kendini interseks olarak tanımladı. Fakat ABD Dışişleri Bakanlığı'nın X pasaport vermeyi reddetmesi yüzünden Uluslararası Interseks Örgütü'nün Meksika'da düzenlediği toplantıya gidemedi.
Sonunda haziran ayında ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan pasaportlara üçüncü cinsiyet belirteci ekleme yolunda ilerleme kaydedildiği, ancak bilgisayar sistemlerinde kapsamlı güncellemeler gerektirdiği için bunun zaman alacağı açıklaması geldi.
"Kutlanması gereken tarihi bir hareket"
Bugün de ilk X pasaportu verdiğini duyuran bakanlık, nonbinary, interseks ve cinsiyet rollerine uymayan (gender-nonconforming) kişilerin hepsi için 2022 başında seçenek sunabilmeyi umduğunu belirtti.
ABD'nin LGBTQ Hakları Özel Diplomatik Temsilcisi Jessica Stern, cinsiyet bölümünde X seçeneği olan ilk pasaportu 'kutlanması gereken tarihi bir hareket' olarak selamladı.
'Hükümet belgelerinin erkek/kadın tanımlamasında yansıtılandan daha geniş cinsiyet özellikleri yelpazesinin bulunduğu yaşanan gerçeklikle uyumlu hale geldiğinden' söz eden Stern, "Bir kişi gerçek kimliğini yansıtan kimlik belgeleri edindiğinde, daha büyük bir haysiyet ve saygıyla yaşar'' dedi.
"Tecrübemizi diğer hükümetlerle paylaşacağız"
ABD Dışişleri yetkililerine göre tüm hükümet formlarının yayımlanmadan önce onayından geçmesi gereken Bütçe ve Yönetim Ofisi, X seçenekli pasaport başvurusu için sistem güncellemesini henüz onaylamadı. Uygulama tamamen hayata geçtiğinde, Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada, Nepal gibi yurttaşlarına pasaportlarında kadın/erkek dışında cinsiyet tanımlama izni veren az sayıda ülkenin arasına ABD de katılacak.
Stern, "ABD'nin bu tecrübesini diğer ülkelere de aktarmayı ve hükümetlere bu seçeneği sunmaları için esin kaynağı olmayı umduklarını" söyledi.