Dünya genelinde gıda ve enerji fiyatlarının yükselmesi milyonlarca insanın geçim sıkıntısını artırdı.
İklim değişikliğiyle bağlantılı olarak sıcaklıkların artması tarımsal üretimi düşürürken, Covid-19 pandemisi, bazı ürünlerin tedarikinde sıkıntı yaşanmasına neden oldu.
Dünya Bankası, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası gaz arzının azalması ve gübre fiyatlarının yükselmesi nedeniyle küresel resesyon uyarısında bulundu.
Brezilya, Yeni Zelanda, İtalya, Gana ve Tayland'daki BBC muhabirlerinin, bu ülkelerde halkın geçim kriziyle nasıl baş etmeye çalıştığına dair izlenimleri:
Brezilya: Tarlalar dolu ama buzdolapları boş
Katy Watson, Güney Amerika muhabiri
Rosiane Inacio Bulhoes de Oliveira için temel tüketim maddelerini satın almak bile güç. Sao Paulo'da yaşayan dört çocuk annesi Oliveria, yardımlarla yaşıyor. Bana dolabını açıp gösteriyor. Dolapta içinde artık yemek olan bir tencere dışında hiçbir şey yok.
"Patronum fasulye ve domuz pastırmalı yemeği atmak üzereydi. Tencereyi son anda kurtardım" diyor.
Brezilya'da geçen yıl içinde gıda fiyatları ve temel hizmetlerde enflasyon çift haneleri gördü. Brezilya önemli bir tarım ülkesi olmasına karşın ülkede dört kişiden biri yeterince yiyecek bulamıyor.
Brezilya'da gıda fiyatları sürekli artıyor ama maaşlar değişmiyor.
Pandemi nedeniyle tedarik zincirinin sekteye uğraması, iklim değişikliği ve gübre fiyatlarının artması, çiftçilerin üretim maliyetlerini yükseltiyor. Bu da tüketicilere yansıyor.
Oliveria'nın evinde tuhaf bir koku var. Temizlik malzemelerinin fiyatları da artmış. Oliveria, babasıyla birlikte şimdi kullanılmış yemek yağını sabuna dönüştürüyor.
Yeni Zelanda: Geçem sıkıntısı çeken aileler Avustralya'ya göç etmeye başladı
Shaimaa Khalil, Avustralya muhabiri
Yeni Zelanda'nın başkenti Wellington, dünyada konut fiyatlarının en pahalı olduğu kentlerden biri. Kiracıların durumu da zor. Geçen yıl kiralar yüzde 12 arttı. Bu yüzden birçok kişi Avustralya'ya göç etmeyi düşünmeye başladığını söylüyor. Yeni Zelandalıların Avustralya'da oturma ve çalışma hakları var.
İnşaat işçisi olan Chris ve partneri Harmony, dört çocuklarıyla birlikte yakın bir zaman önce Wellington'dan Avustralya'nın Brisbane kentine yerleşmiş. Wellington'da kendi evleri ve makul seviyede maaşları olmasına karşın geçim sıkıntısı çekmeye başlamışlar.
Chris, "Dört çocuğumuz var. Orada hayat pahalıydı. Avustralyalılar, her şeyin çok pahalandığını söylüyor. Ama bunlar, Yeni Zelanda'da beş yıl önceki fiyatlar" diyor.
Harmony ve ailenin diğer üyeleri için de Yeni Zelanda'dan ayrılmak kolay bir karar olmamış. Harmony, bunu çocukları için yapmak zorunda kaldıklarını söylüyor:
"Yeni Zelanda'da geçinemiyorsunuz. Geçim yok. Her gün geriye gidiyorsunuz. Geçinmek için ya Yeni Zelanda değişecek ya da göç edeceksiniz. Başka seçeneğiniz yok. Çocuklarımın bir geleceği olsun istiyorum. Yeni Zelanda'da gelecek yok."
Yeni Zelanda hükümeti hayat pahalılığının artması nedeniyle yakıtın sübvanse edilmesi, toplu taşıma ücretlerinin yarıya düşürülmesi gibi bazı kısa vadeli önlemler açıkladı. Ancak ülkedeki birçok kişi bunun yeterli olmadığını söylüyor.
İtalya: Enerji maliyetleri artarken kemerler daha da sıkılıyor
Jessica Parker, Avrupa muhabiri
Brescia'da çelik, halkın en önemli geçim kaynağı. Ama son 15 yılda çelik endüstrisi mali kriz ve Covid-19 sıkıntısı nedeniyle büyük zorluklar yaşadı. Şimdi Ukrayna'daki savaş ve Çin'de uygulanan Covid karantina önlemleri ticarete sekte vurdu.
Mirella ve Lucas, Brescia'daki bir dökümhanede çalışıyor. Ancak ikisinin maaşları artan gıda, benzin ve enerji fiyatlarına yetişemiyor. Mirella, "Herkes gibi biz de elektriğin fiyatının yükselmesi nedeniyle zorlanıyoruz. Hiç evde değiliz ama faturamız iki katına çıktı" diyor.
Lucas da kemer sıktıklarını artık kenara para koyamadıklarını söylüyor.
Çalıştıkları dökümhane hâlâ sipariş almaya devam ediyor. Ama Ukrayna'nın güney doğusundaki liman kenti Mariupol'un Rus birliklerince işgal edilmesi nedeniyle hammadde sıkıntısı yaşıyorlar.
- BM: Ukrayna'daki savaş gelecek aylarda küresel gıda krizine yol açabilir
- Rusya'nın Ukrayna'yı işgali küresel gıda zinciri için felaket olabilir
- IMF'den uyarı: Gıda ticareti ve enerji arzı sınırlamaları yoksul ülkeleri daha da yoksullaştıracak
Gana: Domatesin fiyatı katlandı
Nomsa Maseko, Batı Afrika muhabiri
Gana, Afrika'nın en pahalı kentlerinden biri. Mark Impraim'in başkent Akra'da bir lokantası var. Ülkenin en sevilen yemeklerinden biri olan jollof pilavı (sebzeli, tavuklu pilav) için malzemeyi lokantısının yakınlarındaki pazardan alıyor. Ama fiyatlar son birkaç ay içinde iki katına çıkmış:
"Bunu daha önce 20 cedi'ye (yaklaşık 50 TL) alıyorduk. Şimdi 40 cedi'ye çıktı. Benim de sattığım yemeklerin fiyatını iki katına çıkarmam gerekiyor. Ama müşterilerimi kaçırmaktan korkuyorum. Bunun için porsiyonları küçültüyorum"
Mark içme suyunun fiyatlarının artmasından da yakınıyor. Cedi'nin dolar karşısındaki değer kaybı plastik poşetlerde satılan suyun fiyatı dört ayda ikiye katlamış. Su tedarikçileri artan maliyetleri müşterilere yansıtmaktan başka çarelerinin olmadığını söylüyor.
Tayland: Artan gübre fiyatları pirinç ihracatını tehdit ediyor
Jonathan Head, Güney Asya muhabiri
Bunchuay Somsuk ve komşuları muson yağmurlarının suları altındaki çeltik tarlalarını gübreliyor. Tayland pirinci yüksek kalitesiyle meşhur. Bangkok'un kuzeyindeki Suphanburi'de yetişen pirincin çoğu Orta Doğu ve Afrika'ya ihraç ediliyor.
Bunchuay'ın borçlarını yazdığı bir not defteri var. Geçen seneden hâlâ 17 bin baht (yaklaşık 8 bin TL) borcu var. Küresel pirinç fiyatları düşük ve gübre fiyatları yüksek olduğu için bu yılki hasadın masraflarını çıkarma olasılığı düşük.
Geçen Nisan'da gübrenin fiyatı 550 baht civarındaydı. Şimdi fiyatı üçe katlanmış. Tayland, kullandığı gübre malzemelerinin yüzde 90'ını ithal ediyor.
Hükümet gübre fiyatlarını küresel seviyenin altında tutmak için fiyatlara tavan getirmiş. Ancak gübre üreticileri bunun sürdürülebilir olmadığını ve zarar ettiklerini söylüyor.