1. Dolar dün akşam yükselmeye başladı, bugün tarihi zirvesi olan 9.97 seviyesini gördü. Dolardaki yükselişin birdenbire hızlanmasının sebebi ne?
Dolar bu yıl TL karşısında yüzde 20’den fazla değer kazandı. Geçtiğimiz haftalardaki yükselişin ana sebebi, enflasyon yükselirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın faizi indirmesiydi. Ama dün ve bugünkü yükseliş Amerika’yla ilişkili. Amerikan enflasyonunun beklentileri aşması doları ateşledi.
Amerika’da dün açıklanan ekim ayı tüketici enflasyonu beklentilerin çok üzerinde geldi. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 0.9 arttı. Beklenti, 0.6 artacağı yönündeydi. Yıllık enflasyon yüzde 6.2’ye çıktı.
“Ne var canım, bizim enflasyonumuz yüzde 20. Hem o da resmisi…” diyenler olabilir ama Türkiye ile Amerika’yı karşılaştırmak yanlış. Yüzde 1-2 enflasyona alışkın bir ülke için yüzde 6.2 çok yüksek bir oran…
2. Peki enflasyondaki yükseliş doların neden ateşini çıkardı?
Çünkü enflasyon beklenenden yüksek çıkınca Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımlarını öne çekebileceği endişesi güçlendi. Malum, merkez bankalarının temel silahı faiz. FED pandemide ekonomiyi desteklemek için politika faizini yüzde 0-0.25 bandına indirmişti. Pandemi sona ererken faizi yeniden yükselteceği biliniyordu ama FED Başkanı Jerome Powell bu konuda hiç acele etmeyeceklerini, zira pandemiden sonra ortaya çıkan yüksek fiyat artışlarının kalıcı değil geçici olduğunu söylüyordu. İşte dün açıklanan ekim ayı enflasyonu, Powell’ın savunduğunun tersine enflasyonun geçici değil pekala kalıcı olabileceğini gösterdi. FED’in “parasal sıkılaşmaya”, yani faiz artırımlarına ve piyasaya verdiği parayı azaltmaya beklenenden hızlı başlama olasılığı arttı.
3. İyi de FED’in faizi ile dolar/TL arasında nasıl bir bağ var?
FED pandemide faizi yüzde 0-0.25’e çekerken bir yandan da piyasaya da trilyonlarca dolar pompalamıştı. Bu politika bütün dünyada risk iştahının çok artmasına, borsalara, kripto paralara, gelişmekte olan ülke varlıklarına para akmasına neden oldu. Fakat parasal gevşemenin bir yan etkisi vardı: Enflasyonun yükselmesine neden oldu. FED şimdi enflasyonu kontrol altında tutmak için piyasaya verdiği parayı azaltacak, faizi artıracak. Piyasaya para pompalamak için her ay bankalardan yaptığı 120 milyar dolarlık bono-tahvil alımını azaltacağını açıkladı bile. Bu süreçte doların ve dolar cinsinden varlıkların değeri ya da getirisi yükselecek.
Nitekim dün ABD enflasyonu beklenenin üzerinde gelince doların güçlü paralar karşısındaki değerini izleyen Dolar Endeksi yükselişe geçti, uzun zaman sonra ilk kez 95 seviyesini geçti. Dolar tüm dünyada değer kazanırken TL karşısında da yükseldi.
4. Dolardaki yükselişin tek sebebi Amerika’nın enflasyonu mu yani?
Tabii ki değil. Asıl meselenin enflasyon yükselirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın faizi indirmesi olduğunu yukarıda görmüştük. Gelecek hafta Merkez Bankası bu ayın faiz toplantısını (“Para Politikası Kurulu”) yapacak. Oradan yeni bir indirim kararının çıkacağı beklentisi de dolardaki yükselişi destekliyor.