-2009 PİYASA GÖZETİM VE DENETİM RAPORU ANKARA (A.A) - 05.08.2010 - Tüketicinin korunması açısından çok önemli olan ve AB'de çok etkili bir şekilde uygulanan Piyasa Gözetim ve Denetimi (PGD) konusunda, Türkiye'de yetkili 10 kuruluştan 6'sı tarafından, geçen yıl 38 bin 533 ürün denetimi yapıldı. Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın (DTM) Türkiye'nin 2009 Yılı Piyasa Gözetim ve Denetimi Raporu'na göre, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı (deterjanlar hariç) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Denizcilik Müsteşarlığı, Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTİK) tarafından geçen yıl PGD kapsamında denetlenen ürün sayısı, önceki yıla göre yüzde 89 arttı. Söz konusu 6 kuruluş tarafından 2008 yılında 20 bin 387 olarak görülen PGD kapsamında denetlenen ürün sayısı, geçen yıl 38 bin 533'e yükselmesine karşın, bu rakam, PGD kapsamında Türkiye'de denetlenen gerçek ürün sayısını göstermiyor. Çünkü Türkiye'de halen 10 farklı kuruluş tarafından değişik amaç ve yöntemlerle PGD yürütülüyor ve veri sağlamada ortak standartlar sağlanamadığı için PGD'ye ilişkin sağlıklı istatistikler oluşturulamıyor. Söz gelimi PGD ile yetkili Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, özellikle gıda, yem ve kimyevi gübrelerde yürüttüğü denetimleri işletme bazında tutması nedeniyle, bu bakanlık ürün bazında toplam denetim rakamı sunamıyor. Sağlık Bakanlığı deterjanlardaki, TAPDK ise sorumlu olduğu ürünlerdeki denetim istatistiklerin ürün birim adedi üzerinden tuttuğu için bu kurumlardan alınan veriler istatistiklere yansıtılamıyor. Raporda, PGD faaliyetlerine ilişkin verilerin standart hale getirilmesi için yoğun çaba harcanmasına karşın, henüz sorunun çözülemediği belirtilirken, diğer taraftan, hakkında herhangi bir mevzuat bulunmayan (düzenlenmemiş alanda yer alan)tüketici ürünleri konusunda görev dağılımı yapılarak, ürünlerle ilgili denetim sorumluluğunun Sağlık Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı arasında paylaştırıldığı, ancak bu ürünlerdeki farklı risk unsurlarına hangi kuruluş tarafından bakılacağı sorununa yine çözüm bulunamadığı kaydedildi. Raporda, Türkiye'de PGD sisteminin etkin işlememesine ilişkin önemli tespit ve değerlendirmeler de yapılıyor. Rapora göre, Sanayi ve Ticaret, Tarım ve Köyişleri, Bayındırlık ve İskan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Çevre ve Orman, Sağlık bakanlıkları, EPDK, Denizcilik Müsteşarlığı, BTİK, TAPDK kuruluş, Türkiye'de değişik alanlarda PGD konusunda yetkili bulunuyor. Geçen yıl PGD kapsamında yapılan 38 bin 533 ürün denetiminin 22 bin 756'sı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 13 bin 628'i (deterjanlar hariç) Sağlık Bakanlığı tarafından gerçekleştirildi. Önceki yıla göre denetlenen ürün sayısını, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yüzde 76, Sağlık Bakanlığı yüzde 133 artırdı. Geçen yıl, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı PGD kapsamında 720, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 409, Denizcilik Müsteşarlığı 258, BTİK ise 762 ürünü denetledi. Ürün bazında aeresol kaplar, otomatik olmayan tartı aletleri, yasal metroloji ürünleri, hazır ambalajlama, oyuncaklar, yapı malzemeleri, gezi tekneleri denetiminde önceki yıla göre önemli artış olduğu kaydediliyor. -ORTALAMA UYGUNSUZ/GÜVENSİZ ÜRÜN ORANI YÜZDE 7,4- DTM raporuna göre, geçen yıl söz konusu 6 kurum tarafından denetlenen 38 bin 533 üründen 2 bin 847'si (yüzde 7,4'ü) uygunsuz/güvensiz bulundu. Denetimler sonucunda uygunsuz/güvensiz bulunan ürünlerle ilgili en yüksek oran Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın denetimlerinde tespit edildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın geçen yıl PGD kapsamında yaptığı 409 denetimin 131'inde (yüzde 32) ürün uygunsuzluk/güvensiz bulundu. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı denetlediği 720 üründen 154'ünün (yüzde 21'i), BTİK denetlediği 762 ürünün 116'sının (yüzde 15'i), Denizcilik Müsteşarlığı'nın denetlediği 258 üründen 32'sinin (yüzde 12), Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın denetlediği 22 bin 756 üründen 2 bin 147'sinin (yüzde 9,5'i), Sağlık Bakanlığı'nın (deterjanlar hariç) denetlediği 13 bin 628 üründen 267'sinin (yüzde 2'si) uygunsuz-güvensiz olduğu belirlendi. Raporda, ''Her ne kadar bu oran PGD kuruluşlarının ne kadar etkinlikte PGD yaptığının ölçülmesi bakımından önemli olsa da tek başına yeterli değildir. Bu oranla birlikte ürünlerin ne kadarının uygunsuz, ne kadarının güvensiz bulunduğunun ve uygunsuz/güvensiz bulunanların ise ne kadarının asli ne kadarının tali uygunsuzluk/güvensizlik olduğunun ortaya konması gerekir. Sunulan oranların tatmin edici olmadığı ve PGD kuruluşlarını yaptıkları denetimlerde tam anlamıyla uygunsuz/güvensiz ürüne odaklanmadığı sonucu ortaya çıkıyor'' denildi. Rapora göre, uygunsuz/güvensiz bulunan 2 bin 847 üründen sadece 333'ü güvensiz çıkarken, bunlardan 71'i için piyasaya arzın yasaklanması, piyasadan toplatma ve ürünün bertarafı yaptırımları uygulandı. Diğer ürünlerde de güvensizliğin giderilmesine yönelik tedbirler alındı. Verilere göre, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından güvensiz olduğu belirlenen 218 üründen 201'ende güvensizlik giderildi. BTİK'de 24 güvensiz üründen 7'si ile ilgili düzeltme uygulandı. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından belirlenen 52 güvensiz ürünün hepsi için güvensizliğin giderilmesine yönelik önlem alındı. Sağlık Bakanlığı'nda uygunsuz/güvensiz bulunan ürünlerin toplam denetlenen ürünlere oranının yüzde 2 gibi düşük seviyede seyrettiğine dikkat çekilen raporda, ''Burada, özellikle oyuncak sektörü açısından uygunsuz bulunan ürünlerden düzeltici faaliyet uygulayanların (uygun bulunan ürün) olarak rapora alınmasının etkili olduğu düşünülmektedir. Bu bakanlıkta da uygunsuz-güvensizlik oranının diğer bakanlıklardan farklı olmadığı müşahade edilmektedir'' denildi. -''SORUNSUZ SEKTÖRLERDE GEREĞİNDEN FAZLA DENETİM YAPILIYOR, UYGUNSUZLUK ORANI DÜŞÜK ÇIKIYOR''- Yapılan toplam denetim içinde güvensizlik oranının düşük çıkması ile ilgili DTM raporunda yapılan değerlendirmede, şu tespitlerde bulunuldu: ''Denetlenen sektörlerdeki mevzuat uygunluk oranı ekonomik operatörlerin dikkatli davranması nedeniyle oldukça yüksek seviyelerdedir. PGD kuruluşlarının yıllık programlarının hazırlanmasında temel aldığı veriler, riskli ürünlerin ve sektörlerin tespitinde yeterli olmamaktadır. Ürüne ilişkin bilimsel bir risk değerlendirmesi yöntemi uygulanmadığından ürünlerin taşıdığı riskler net olarak tespit edilememektedir veya sorunsuz sektörlerde gereğinden fazla denetim yapılmaktadır. PGD için ayrılan kaynakların daha fazla uygunsuz/güvensiz ürüne odaklanmayı sağlayacak şekilde kurgulanması önem taşımaktadır.'' -''TESTE TABİ TUTULAN ÜRÜNLERDE GÜVENSİZLİK ORANI ÇOK YÜKSEK''- Raporda, laboratuvarda teste tabi tutulan ürün sayısının az olmasına karşın testlerde güvensiz çıkan ürünlerin oranlarının yüksekliğine dikkat çekiliyor. Verilere göre, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenen ürünlerin sadece binde 3'ü teste tabi tutulmasına karşın, teste tabi tutulan ürünlerin yüzde 23'ünün güvensiz olduğu belirlendi. TAPDK denetlediği ürünlerin tamamını teste tabi tuttu ve yüzde 65,5'i çıktı. BTİK, denetlediği ürünlerin yüzde 14'ünü teste tabi tutmasına karşın, güvensiz çıkan ürünlerin oranı yüzde 23, Sağlık Bakanlığı (deterjan hariç) denetlediği ürünlerin yüzde 2,6'sını teste tabi tutarken bu ürünlerin yüzde 10,5'inin güvensiz olduğu belirlendi. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı denetlediği ürünlerin yüzde 85'ini teste tabi tutmasına karşın, güvensiz çıkan ürünlerin oranı, yüzde 8,4 gibi diğer 4 kuruma göre daha düşük düzeyde kaldı. -UYGULANAN PARA CEZALARI- DTM'nin raporuna göre, geçen yıl, PGD yetkisi olan 5 kurum tarafından toplam 33 milyon 166 bin 812 lira idari para cezası uygulandı. Geçen yıl uygunsuz/güvensiz bulunan ürünler için en yüksek cezayı, 31 milyon 227,3 bin lira EPDK verdi. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, uygunsuz/güvensiz bulunan ürünler için geçen yıl 906 bin 896 lira, BTİK 694 bin 220 lira, Sağlık Bakanlığı 333 bin 396 lira, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 5 bin lira idari para cezası uyguladı. Verilere göre, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 906,9 bin liralık cezanın 280 bin 988 lirasını asansörler, 101 bin 920 lirasını yasal metroloji ürünleri için, Sağlık Bakanlığı ise 333,4 bin liralık cezanın 291,2 bin lirasını oyuncaklar, 39 bin 956 lirasını tıbbi cihazlar, BTİK ise 694,2 bin liralık cezanın tamamını telsiz ve telekomünikasyon terminal ekipmanları için verdi. Raporda, kuruluşların hangi uygunsuzluğun asli, hangisinin tali addedildiği konusunda bir veri olmadığı belirtilirken, idari para cezası uygulamaları arasında paralel uygulama sağlanmasının sektörler arasında haksız rekabetin önlenmesi açısından önemli olduğu vurgulandı. DTM'nin Türkiye'nin 2009 Yılı Piyasa Gözetim ve Denetimi Raporu'na göre, 2009'da PGD faaliyetine ilişkin veriler şöyle: PGD yapan kurum Denetlenen uygunsuz/ olumsuzluk uygulanan para denetmen gelen . Ürün Sayısı güvnsz. ürün oranı-yüzde cezası-TL sayısı şikayet -------------- ----------- ------------- ----------- ------------ ------- ------- Bay.İsk. Bak 720 154 21 - 173 6 Denizcilik Müst. 258 32 12 - 52 1 BTİK 762 116 15 694,220 82 3 Sağlık. Bakanlığı (deterjnlr. hariç) 13,628 267 2 333,396 1,200 205 San.veTic. Bak. 22,756 2,147 9,5 906,896 151 199 Çal.Sos.Güv.Bak. 409 131 32 5,000 10 9 Tarım Bak. - - - - 5,271 18,411 TOPLAM 38,533 2,847 7,4 - - - TAPDK 46,921 - - - 12 24 EPDK - - - 31,227,3 - - TOPLAM - - - 33,166,812 - - NOT: PGD faaliyetleri sonuçları ile ilgili standart veri sağlanamıyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, özellikle gıda, yem ve kimyevi gübrelerde yürüttüğü denetimleri işletme bazında tutması nedeniyle, bu bakanlık ürün bazında toplam denetim rakamı sunamadığı için tabloda gösterilemedi. Bakanlık, geçen yıl, genel denetim programı çerçevesinde de 92 bin 718'i gıda üretim yerleri, 163 bin 382'si gıda satış yerleri, 94 bin 355'i toplu tüketim yerlerinde olmak üzere toplam 350 bin 455 denetim gerçekleştirdiğini, denetimler sonucunda, 8361 adet idari para cezası uygulanırken, 1582 firma veya kişi hakkında da savcılığa suç duyurusunda bulunulduğunu açıklamıştı. Tablo, rapordaki veriler alınarak oluşturuldu. TPDK, ürün birim adedi üzerinden istatistik oluşturması nedeniyle denetlediği ürün sayısı yüksek görünüyor. Bu nedenle toplama dahil edilmedi.