Emre SAÇLI/SALİHLİ (Manisa), (DHA)- MANİSA\'nın Salihli ilçesindeki Sart Mahmut Ortaokulu öğrencileri, İstanbul\'da aynı boylamda yer alan bir okulun öğrencileriyle eş zamanlı olarak, 2 bin 300 yıl önce dünyanın çevresini ilk ölçen insan olan Erotosthenes\'in deneyini tekrarladı.
Sart Mahmut Ortaokulu öğrencileri, TÜBİTAK tarafından desteklenen Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Hüseyin Kalkan\'ın yürütücülüğünü üstlendiği \'Yaşadığımız Gezegeni Öğreniyorum\' projesi kapsamında, İstanbul\'dan aynı boylamda bulunan özel bir okulun öğrencileriyle eş zamanlı olarak 2 bin 300 yıllık tarihi deneyi tekrarladı ve dünyanın çevresini ölçtü. Fen Bilimleri Öğretmeni İsmail Barım gözetiminde öğrenciler, okul bahçesinde öğle vakti güneşin en tepede olduğu saatte, yere dikilen çubuğun gölge açısını bularak, dünyanın çevre uzunluğunu hesapladı. 2 bin 300 yıl önce gerçekleştirilen deneyi tekrar canlandıran öğrenciler, heyecan yaşadı. Sart Mahmut Ortaokulu Fen Bilimleri Öğretmeni İsmail Barım, \"Bu etkinliğimizi gerçekleştirirken İstanbul\'dan aynı boylamda yer aldığımız bir kardeş okul belirledik. Kardeş okulumuzla aynı saatte eş zamanlı olarak elimizdeki düzeneklerle beraber gölge boyu ölçümü gerçekleştirdik. Milattan önce 276\'lı yıllarda yaşayan Erotosthenes adlı bir bilim insanı, dünyanın düz olduğuna inanılan bir dönemde yapmış olduğu bu deneyle aslında dünyanın düz değil, yuvarlak olduğunu ispatlıyor. Günümüzdeki değerine çok yakın bir açıyla dünyamızın çevresini hesaplamayı başarıyor. Bu deneyi yapmamızdaki amacımız aslında bilimin o kadar çok uç noktalarda olmadığını çok basit araçlarla bile bu deneyi yapıp, çocuklarımıza bilimsel bakış açısı kazandırmaktı\" dedi.
Okul öğrencilerinden Nurcan Aydoğdu ile Fatma Nur Mut ise binlerce yıl önce gerçekleştirilen bir deneyi okullarında yeniden yapmanın mutluluğunu ve heyecanını yaşadıklarını söyledi.
ERATOSTHENES HESABI NASIL YAPTI?
İskenderiye Kütüphanesi’nin Müdürü Eratosthenes, dünyanın çevresini M.Ö. 240’ta ölçerek tarihe geçti. Kütüphanede, Mısır’ın Aswan kentinde yazın en uzun gününde öğle vakti, güneşin su kuyularının içine tam olarak yansıdığını okuyunca etkilendi. Öğle saatinde dikili taşların gölgesinin kaybolduğunu da okuyunca, ışığın kuzey ve güney kentlerine farklı açılarla geldiğini anladı. Eratosthenes, İskenderiye ve Aswan kentleri arasındaki uzaklığın 5 bin stadia yani 900 kilometre olduğunu firavunun katiplerinden öğrenmişti. Haziran ayını bekleyen Eratosthenes, en uzun gün olan 21 Haziran’da öğle vakti diktiği çubuğun gölgesini ve yüksekliğini ölçerek güneş ışınlarının geliş açısını hesapladı. Açı 7 derece 12 dakika çıktı. Bu, yaklaşık olarak 360 derecenin 50’de birine eşittir. Aswan’da aynı gün öğle vakti güneş ışınları yere dik olarak yani 90 derece olarak geldiği için kuyunun dibine açı yapmadan ulaşıyordu. Öğle vakti kuyunun dibine güneş vuruyor ve su aydınlanıyordu. Güneş ışınları birbirine paralel olduğu için dünyanın merkezinden İskenderiye ve Aswan’a çizilen çizgiler arasındaki açı, Eratosthenes’in ölçtüğü açıya eşitti. Dünyanın merkezinden İskenderiye ve Aswan kentlerini gören açı 360 derecenin 50’de biri olduğu için 2 kent arasındaki uzaklık 50 ile çarpılırsa, Eratosthenes’in ölçümüne göre Dünya’nın çevresi 900x50 yani 45.000 kilometre çıkar. Dünyanın çevresi ekvatorda 40 bin 75, kutuplarda 40 bin 8 kilometredir. Eratosthenes’in yaptığı ölçüm stadia birimine göreydi. Atina’da kullanılan stadia, Mısır’dakinden kısaydı. Eratosthenes Mısır yerine Atina’nın uzunluk birimini kullanmış ise Dünyanın çevresi 40 bin kilometre çıkar. Ancak hangisini kullandığı bilinmiyor.
FOTOĞRAF