1980'lerde Irak’ta Saddam Hüseyin yönetimine hardal gazı yapımında kullanılan kimyasal madde satan Hollandalı bir şirket, zehirli gaz saldırısı kurbanı 5 İranlıya tazminat ödeyecek.
Hollanda’nın Lahey Mahkemesi, 1980-1988 yılları arasında yaşanan İran-Irak savaşında, kimyasal silah sonucu yaralanan 5 İranlının açtığı davayı karara bağladı.
Dava, savaş sırasında İran ordusunda asker ya da gönüllü olarak bulunan 5 kişi tarafından açıldı.
İranlı davacılar, Saddam Hüseyin yönetimi tarafından kullanılan hardal gazının, akciğerlerine ve gözlerine zarar vermesi nedeniyle iş göremez hale geldiklerini belirterek, bundan hammadde tedarikçisi iki Hollandalı şirketi sorumlu tuttu.
Mahkeme, Saddam Hüseyin yönetimine hammadde sağlayan ve eski ismi “KBS Holland” olan “Forafina Beleggingen” adlı şirketin, hardal gazına bağlı yaralanmalardan sorumlu olduğuna karar verdi.
Mahkeme, Forafina Bellegingen adlı Hollandalı şirketin, 1982-1984 yılları arasında Irak’a, hardal gazı yapımında kullanılan tiodiglikol adlı kimyasal madde tedarik ettiğini bildirdi.
Forafina şirketi, duruşmaya katılmadı ve savunma da yapmadı.
Şirketin, 5 İranlıya ödeyeceği tazminat miktarı daha sonra belirlenecek.
Mahkeme, aynı dönemlerde, Saddam Hüseyin yönetimine, hardal gazı yapımında kullanılan tiyonil klorür adlı maddeyi satan “Otjiaha” adlı şirketin ise zehirli gaz saldırısından sorumlu olmadığına karar verdi.
Bir süre önce ölen Hollandalı milyarder Hans Melchers’e ait, eski adı Melchemie olan Otjiaha şirketi, sattığı hammaddenin tarımsal amaçlı olarak da kullanıldığını belirterek, o dönem Irak'ın hardal gazını bir savaş aracı olarak kullandığını bilmediklerini savundu.
Mahkeme, Otjiha’nın sattığı tiyonil klorür maddesinin tarımda böcek ilacı olarak veya plastik üretiminde de kullanıldığına işaret ederek, "Irak'ın bu gazın üretimi için tiyonil klorür kullanmasının bir önemi yok" dedi.
Otjiaha şirketi, Melchemie adını kullandığı dönemde, ihracat yasağını ihlal ettiği gerekçesiyle para cezasına çarptırılmıştı.
Hollanda mahkemesi, 1986 yılında Melchemie'yi, İtalya üzerinden Irak'a fosfor oksiklorür adlı maddeyi sattığı gerekçesiyle o zamanki para birimiyle 100 bin florin ödemeye mahkum etti.
Hollandalı şirket, o zaman da bu maddenin, tarımda böcek ilacı olarak da kullanıldığını savunmuştu.
Hollandalı kamu yayıncısı NOS’a göre, İran-Irak savaşı sırasında Batılı şirketler Saddam Hüseyin yönetimine, aralarında hardal gazı üretimi için gerekli olan tiyonil klorürün de bulunduğu bazı kimyasal maddeleri sattı.
Irak, İran askerlerine yönelik saldırılarda hardal gazı kullandı.
Hardal gazı körlüğe, nefes darlığına ve derinin kemiğe kadar yanmasına yol açabiliyor. Gazın solunması halinde de ölüme neden olabiliyor.
İranlı davacıların avukatı Liesbeth Zegveld, o dönem Irak sınırı bölgesinde görev yapan müvekkillerinin, hardal gazına bağlı olarak "korkunç ve kalıcı yaralanmalar" yaşadığını söyledi .
Zegveld, "Hardal gazının etkisi asla durmuyor ve daha da kötüleşiyor” dedi.
Halepçe katliamında kullanılan zehirli gazın hammaddesi de Hollanda’dan
Hollanda’da daha önce de Saddam Hüseyin yönetimine, hardal gazı yapımında kullanılan tiodiglikol hammaddesi sattığı belirlenen iş insanı Frans van Anraat, 16,5 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.
Hardal ve sinir gazı yapımında kullanılmak üzere, Saddam Hüseyin yönetimine binlerce ton kimyasal madde sattığı belirtilen Van Anraat, 16 Mart 1988’de Halepçe kentinde düzenlenen ve yaklaşık 5 bin kişinin öldüğü kimyasal saldırı nedeniyle suçlanmıştı.
Yaklaşık 10 bin kişinin de yaralandığı Kürt nüfusa yönelik saldırıya ilişkin suçlamaları reddeden van Anraat, sattığı kimyasal maddelerin, hardal gazı yapımında kullanıldığını bilmediğini öne sürdü.
Yalnızca müşterilerinin istediklerini teslim eden bir iş adamı olduğunu söyleyen Frans van Anraat, müşterilerin daha sonra yaptıklarından kendisinin sorumlu tutulamayacağını savundu.
Van Anraat, 2009 yılında Hollanda mahkemesi tarafından “savaş suçuna ortak olduğu” gerekçesiyle 17 yıl hapse mahkum edildi. Temyiz mahkemesi, cezayı 16,5 yıla indirdi.
Hollanda Mahkemesi, 2013 yılında da Van Anraat’ı Saddam Hüseyin yönetiminin zehirli gaz saldırısı nedeniyle mağdur olan 16 kişiye, kişi başına 25 bin euro tazminat ödemeye mahkum etti.
Bölgedeki sivil Kürt nüfus ve İran birliklerine yönelik en büyük kimyasal saldırı olarak bilinen Halepçe katliamı, Irak Ordusunun Kuzey Cephesi Komutanı olan “Kimyasal Ali” lakaplı Korgeneral Ali Hasan el Mecid el Tıkriti tarafından gerçekleştirilmişti.